رباط قلی

در فاصله ۴ كیلومتری جاده آسفالته سنخواست. شوقان آثار كاروانسرای با شكوهی مشاهده می‌شود كه یادگاری از راه ارتباطی معتبر بین خراسان استرآباد می‌باشد.

ساخت این كاروانسرا را به امیر علیشیر نوائی وزیر سلطان حسن بایقرا نسبت می‌دهند (كلنل ییت سفر نامه خراسان و سیستان صفحه ۳۵۹).

ناصرالدین شاه ساخت بنا را به زمان تیموریان و یا صفویان نسبت می‌دهد. در سفرنامه مك‌گریگور، از این رباط به نام رباط شاه یا شاه عباس نام برده شده است. محمد حسن‌خان صنیع الدوله ( اعتمادالسلطنه ) در صفحات ۱۲۴و ۱۲۵ مطلع‌الشمس در خصوص این رباط می‌نویسد: یكی از قرای سنخواست ده قلی است واقع در دامنه كوه موسوم به همین اسم كه قسمتی از صعلوك می‌باشد، و در نیم فرسخی این قریه رباطی است موسوم به رباط قلی كه سرای معتبری بوده است و بنا آن یك جا از سنگ‌خاره و گچ خالص ساخته شده از كتیبه بالای در، تقریباً چهار صفحه باقیست و لوح تاریخ افتاده است ولی جودت خط كتیبه شهادت می‌دهد كه تاریخ بناء از اواسط عهد گوركانیه آن طرف نمی‌گذرد. آن رباط به اسم قریه قلی مشهور شده و آن قریه كه سابقا در نزدیكی این رباط بوده است، به اسم كوه قلی معروف گردیده است.

وضعیت فعلی رباط قلی

این رباط به شكل مستطیل می‌باشد كه به صورت شرقی غربی ساخته شده است. سنگهای الوان به كار گرفته شده در این بنا به رنگهای متنوع سبز، قرمز، بنفش و كبود با ملاط و گچ به كار گرفته شده است. طول دقیق ۵۳ متر و عرض ۴۲ متر است. ورودی بنا به پهنای ۲۰/۴ است. در گاهی به عرض ۵/۲ متر و ارتفاع ۳ متر این ورودیه را می‌پوشاند، ظاهراً ارتفاع این درگاهی بیشتر از این مقدار بوده است.

ضلع شرقی كه درب ورودی در آن تعبیه شده است دو برج زوایای شمالی و جنوبی دارد كه برج شمالی ۷۰ درصد سالم است برج جنوبی تخریب شده است. محوطه رباط حدود ۲۴ متر طول و ۱۶ متر پهنا دارد. حیاط كاروانسرا در هر ضلع دارای ایوانی بوده است. اصولا ساخت كاروانسراهای با پلان ۴ ایوانی از دوره سلجوقیان به بعد مرسوم شده است ولی باید قبول داشت كه احداث بنای ۴ ایوانی با حیاط باز مركزی سابقه طولانی در معماری ایران داشته و این نقشه را می توان در كاخ اشكانی آشور ملاحظه كرد. در ضلع غربی این حیاط ایوان تخریب شده است و در طرفیت دو ایوان شمالی و جنوبی باقی مانده دو اطاق مشاهده می‌شود. ورودیه بنا كه بر خلاف سایر قسمتها با سنگهای صیقل داده شده تزیین شده بود و به گواه سفرنامه‌های متعدد دارای سنگ لوح بوده است كاملاً ویران شده و در سال اخیر باقیمانده سنگ‌ها هم از دیوارها جدا شده و احتمالاجهت ساختمان سازی مورد استفاده اهالی اطراف قرار گرفته است.