ایران كشوری است مملو از صنایع دستی .انسان از زمانی كه دانه ای در زمین كاشت برای نگهداری و طبخ این دانه ظرفی ساخت از آن موقع صنایع دستی آغاز شد . به تدریج با بكار گیری ذوق و سلیقه ای بی شمار در ساخت انواع ظروف و زیرانداز و لباس آن را تبدیل به هنری ماندگار كرد . در این مقاله و مقاله های بعدی می خواهیم بیشتر با انواع صنایع دستی به خصوص صنایع دستی ایران آشنا شویم .
به طور كلی صنایع دستی به چهار دسته صنایع سنگین ، سبك ، كوچك و دستی تقسیم می شود كه هر یك دارای خصوصیات ویژه ای است كه در زیر بدان پرداخته می شود.
۱. صنایع سنگین : صنایع سنگین زمینه ساز توسعه اقتصادی یك كشور است و از آن با عنوان صنایع مادر یا صنایع كلیدی نیز یاد میشود. این نوع صنایع نیازمند سرمایه گذاری های كلان ، ماشین آلات و تجهیزات عمده و نیروی انسانی با مهارت های فنی و تخصصی بالاست. مانند صنایع نفت ، پتروشیمی ، ذوب آهن و نظایر آن ( خوش فر،۱۳۷۹)
2. صنایع سبك : صنایع سبك در مقایسه با صنایع سنگین نیازمند تجهیزات و سرمایه كمتر و نیز نیروی انسانی با تخصص پایین تر است. این نوع صنایع حد فاصل صنایع سنگین و كوچك قرار دارند و لازمه بهره گیری از آن ها ، استفاده از ماشین آلات خودكار و نیمه خودكار است. مانند صنایع نساجی ،چرم ، پوست ، صنایع غذایی ، وسایل الكتریكی و نظایر آن.
۳. صنایع كوچك :صنایع كوچك بیشتر حالت كارگاهی دارد تا كارخانه ای و علاوه برقابلیت استقرار در شهرها، قابلیت استقرار در روستاها را نیز داراست. در مقایسه با صنایع سبك ، نیروی انسانی و تجهیزات و وسایل كمتری نیاز دارد و محتاج سرمایه گذاری های زیاد نیست.در این رشته از صنعت ، بخشی از كار تولید توسط ماشین و قسمتی دیگر توسط نیروی بدنی كارگران انجام می شود. نظیر صنایع بلوك زنی ، تراشكاری ، پلاستیك سازی ، عینك سازی و مانند آن.
۴. صنایع دستی : از نظر لغوی اصطلاح صنایع دستی دارای مفهوم واحدی نیست و تاكنون تعاریف متعددی از آن ارائه شده است. دائرۀ المعارف بریتانیا صنایع دستی را جزء صنایعی می داند كه مهارت، ذوق و اندیشه انسان در تولید آن نقش اساسی دارد. در گزارش مدیریت طرح و برنامه سازمان صنایع دستی ایران نیز صنایع دستی چنین تعریف شده است: “صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می شود كه تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فرآورده های آن با دست انجام شده و در چهارچوب فرهنگ و بینش های فلسفی و ذوق و هنر انسان های هر منطقه، با توجه به میراث قوی آنان ساخته می شود”. اما در تازه ترین و بهترین تعریف از صنایع دستی چنین آمده است: “صنایع دستی به بخشی از هنر- صنعت گفته می شود كه با بهره گیری از مواد اولیه بومی و انجام كار اساسی به كمك دست و افزار دستی محصولاتی ساخته می شود كه در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فكری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل تمایز آن از صنایع ماشینی است ؛ مانند منبت كاری ، قالی بافی ، زری بافی و نظایر آن (همان) “.
