آرامگاه كنونی نادر شاه واقع در ضلع شمال غربی چهارراه شهدا ( نادری سابق)كه پس از حرم حضرت رضا علیه السلام مهمترین موضع توریستی ـ تاریخی شهر مشهد تلقی میشود، در باغی به مساحت ۱۴۴۰۰ متر مربع ساخته شده است. مقبره شامل سكویی دوازده پله ای، محل گور، پوششی خیمه مانند بر روی قبر، سكویی مرتفع در مجاور قبر با مجسمه نادرشاه سوار بر اسب و سه تن دیگر در پی او، یك غرفه فروش كتاب و دو تالار برای موزه است.
نادرشاه افشار كه برای اولین بار شهر مشهد را مركز حكومت ایران كرد، نادر شاه اولین مقبره خویش را در این شهر میان سالهای ۱۱۴۵ ـ ۱۱۴۳ قمری احداث و رقباتی را وقف آن نمود. وی پس از آن هم كه در سال ۱۱۴۸ قمری رسماً شاه ایران شد و بلافاصله در صدد فتح هند بر آمد، چون از سفر پر غنیمت مزبور بازگشت تصمیم گرفت مقبره دیگری برای خویش در مشهد احداث نماید. بدین منظور اَمر كرد تا سنگهای مرمر سیاهِ حجیم و سنگینی را از دهخوارقان آذربایجان به خراسان حمل كنند. بعضی از این سنگها كه بیست تا شصت خروار وزن داشتند هزینه حمل هر مثقالشان یك و نیم مثقال نقره شد، بدان سبب سه قطعه از سنگهای مزبور را « ایران خراب »،« عالم خراب » و « خراج عالم » نامیدند.
در سال ۱۱۲۶ خورشیدی، زمانی كه نادر برای رفع یكی از شورش‌های مردم علیه مالیات زیاد به خراسان رفته بود، جمعی از سردارانش به رهبری علی قلی خان شبانه به چادر وی حمله كردند و او را به قتل رساندند. به گفته لارنس لاكهارت مورخ انگلیسی ماجرا از این قرار بوده:
نادر در ماه‌های پایانی عمر در اوج خشونت حكومت می‌كرد و به دلایلی چند به تمامی سردارانش سوءظن داشت. نادر شبی رئیس آن‌ها را احضار كرد و چنین گفت: من از نگهبانان خود راضی نیستم و از وفا و دلیری شما آگاهم. حكم می‌كنم فردا صبح همه آنان را توقیف و زنجیر كنید و اگر كسی مقاومت كند ابقا نكنید. حیات من در خطر است و برای حفظ جان فقط به شما اعتماد دارم. نوكری گرجی این موضوع را به اطلاع سرداران نادر رساند و ایشان مصمم شدند تا دیر نشده، نادر را از میان بردارند. تا پاسی از شب رفت، مواضعین به خیمه چوكی، دختر محمدحسن‌خان قاجار، كه نادر آن شب را در سراپرده او بود، رو آوردند. ترس به آنان چنان غلبه كرد كه اكثرشان جرات ورود به خیمه را نكردند. فقط محمد خان قاجار، صالح خان و یك شخص متهور دیگر وارد شدند و چوكی تا متوجه آن‌ها شد نادر را بیدار كرد. نادر خشمناك از جای برخاست و شمشیر كشید. پایش در ریسمان چادر گیر كرد و درافتاد. تا خواست برخیزد، صالح خان ضربتی وارد آورد و یك دست او را قطع كرد. سپس محمد خان قاجار سر نادر شاه را از تن جدا ساخت. (بامداد یكشنبه ۱۱ جمادی‌الثانی ۱۱۶۰ برابر با ۲۸ خرداد ۱۱۲۶ خورشیدی)
این گفته «لاكهارت» كم و بیش به همین صورت از قول جیمز فریزر انگلیسی كه شخصاً نادرشاه را می‌شناخته و ماه‌ها همراه او بوده و «بازن» پزشك فرانسوی نادرشاه آورده شده‌است. پس از مرگ نادر شاه، بسیاری از فرزندان و خاندان وی توسط برادرزاده نادر، عادل‌شاه كشته شدند. علی قلی خان به حدی كینه قطع نسل نادر را به دل بسته بود كه زنان نادر را كه آبستن بودند هم كشت و از تمام اینان فقط نوه نادرشاه، شاهرخ میرزا را زنده نگهداشت، شاهرخ بزرگترین فرزند رضاقلی میرزا؛ ولیعهد نادرشاه و نوهٔ دختری شاه سلطان حسین صفوی بود. گفته‌اند از ابقای او منظورش این بود كه شاید روزی مردم ایران خواستند كه پادشاهی از نژاد صفوی داشته باشند.
آرامگاه نادر شاه دوم ظاهراً در شمال «خیابان » و مقابل مقبره پیشین ساخته شد، همان جایی كه اكنون آرامگاه نادر شاه قرار دارد. وی بالأخره در سالهای پایانی عمر در كلات نادری هم بنای دیگری مناسب مقبره خانوادگی احداث كرد ( عمارت خورشید ) اما عاقبت در هیچ یك از مقابر سه گانه مزبور به خواب ابدی فرو نرفت. سرِ او پس از قتلش در سال ۱۱۶۰ از قوچان به هرات فرستاده شد، جسد بیسرش هم كه موقتاً در یكی از مقابر ساخته وی در مشهد مدفون شد بعداً توسط آغا محمدخان قاجار به تهران منتقل گردید تا امكان اهانت به آن برای قاجارها آسان تر شود. ضریح نفیس و گرانقدر یكی از مقابر او در شهر مشهد نیز در آغاز سلطنت چهل روزه سید محمد متولی، به عنوان جانشین شاهرخ ( نوه نادر ) در سال ۱۱۶۳ قمری به حرم حضرت رضا علیه السلام منتقل شد.
بدین سان نادرشاه تا مدتها در شهر مشهد دارای مقبره ای نبود تا این كه قوام السلطنه در اواخر عهد قاجار ( ۱۲۹۶ خورشیدی ) در محل یكی از مقابر ویران شده نادری آرامگاه جدیدی برای وی ساخت و استخوانهای او را از تهران به مقبره مزبور حمل كردند. این بنای جدید كه در محل فعلی آرامگاه وی قرار داشت مدتی بر پا بود تا این كه انجمن آثار ملی ایران در سال ۱۳۳۵ خورشیدی درصدد بر آمد آرامگاهی مناسب شأن نادرشاه برای وی در همان محل مقبره ساخته قوام السلطنه احداث نماید. این كار از سال ۱۳۳۶ شروع شد و در سال ۱۳۴۲ به پایان رسید.
طراح بنا مهندس سیحون بوده و مجسمه ها را هنرمند فقید ابوالحسن صدیقی ساخته است. مصالح مقبره عمدةً از سنگهای خشن و سخت گرانیت كوهسنگی مشهد است. بعضی از قطعات سنگ بسیار بزرگ انتخاب شده تا تداعی كننده مقبره دوم ساخته خود نادرشاه باشد. پوشش مقبره كاملاً به مانند چادر عشایری است، كه نادر در آن زاده و هم كشته شده است. پوشش دیوارهای داخلی مقبره نیز از سنگهای مرمر اُخرایی رنگ مراغه انتخاب شده تا قتل نادرشاه در داخل چادر را تداعی نماید. از موقوفات كرامند نادری كه از تصرف وقف خارج شده بود روستای دهشك در مجاور شهر تابران توس احیا شده و در اختیار موقوفه نادری قرار گرفته است كه احتمالاً به زودی از محل در آمد آن به بخشی از نیّات واقف بر سر قبر وی عمل خواهد شد.
