آرامگاه بابا ركن الدین اصفهان یكی از همان بناهای تاریخی و یكی از اماكن دیدنی اصفهان است كه قرن‌ها محل راز و نیاز عارفان و عالمان بسیار بوده و در نزد مردم این دیار از اهمیت بالایی برخوردار است.تخت فولاد قدیمی ترین و دیدنی ترین قبرستان اصفهان است كه سنگ قبرهایی از سالهایی كهن را در دل خود جای داده است. اما از میان این سنگ قبرهایی كه گاه قدمتی ۱۰۰ ساله دارند بقعه ای سربرآورده است كه معماری آن متعلق به دوران صفوی می باشد. این بقعه زیبا متعلق به باباركن الدین عارف مشهور و نامی اصفهان است كه در دوران صفوی می زیسته است.
اثر فوق در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۱۲ با شماره ۲۰۱ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
درباره بابا ركن الدین
بابا ركن الدین شیرازی، لقب یكی از علمای بزرگ و نام‌دار قرن هشتم هجری‌قمری است كه «با نام مسعود بن عبدالله بیضاوی» در زمان حكومت ایلخانیان در شهر اصفهان زندگی می‌كرده است. وی كه در یكی از روستاهای شهر بیضا شیراز متولد شده بود، از شاگردان عرفای مشهوری همانند عبدالرزاق كاشانی در زمینه عرفان نظری بود و از این طریق با طریقت سهروردیه قرابت پیدا كرد. این شیخ بزرگ نه‌تنها در طول حیات خود، كه سال‌ها پس از مرگ خویش نیز روشن‌گر راه علمای بسیاری بود به‌گونه‌ای كه در میان مریدان وی نام‌های بزرگی همچون شیخ بهایی، علامه مجلسی، میرزا حسن نائینی و سیدعبدالكریم رضوی كشمیری به چشم می‌خورد. بنابر نظر كارشناسان نسب این عارف وارسته به یكی از صحابی نام‌دار پیامبر اكرم(ص) به نام جابرابن‌عبدالله انصاری می‌رسد. این عارف و صوفی بزرگ را بابا می‌نامیدند چراكه وی در دوره خویش بسیاری از روندگان طریقت عرفان را ارشاد و راهنمایی می‌كرد و بنابر برخی منابع تاریخی در همان مكانی كه به خاك سپرده شده است به همراه شاگردان و مریدان خود به ریاضت و عبادت و چله‌نشینی می‌پرداخته است. بابا ركن‌الدین علاوه بر عرفان دستی هم بر شعر و ادب داشته است و هم بر زبان و ادبیات فارسی و هم بر ادبیات عربی به طور كامل مسلط بوده است.
پس از وفات وی در سال ۷۶۹ هجری قمری، او را در خانقاه خویش به خاك سپردند. در اواخر حكومت شاه عباس اول صفوی، ساخت بقعه‌ای برای مراز این مرد بزرگ آغاز و در سال ۱۰۳۹ هجری قمری، درست یك سال بعد از فوت شاه عباس، به پایان رسید.
امروز آرامگاه این مرد میزبان افراد زیادی است به تكیه بابا ركن الدین می‌روند تا حاجت‌روا شوند. افرادی معتقدند پس از خواندن فاتحه و سوره یاسین اگر گوش خود را بر روی قبر بگذارند و صدایی بشنوند حاجت‌شان روا می‌شود. در داخل یكی از اتاقك‌های بنا، مقبره بابا ركن الدین قرار دارد كه یك قطعه سنگ مرمری با بیش از ۲ متر طول بر روی آن به چشم می‌خورد. همچنین یك قطعه سنگ مرمر نفیس نیز به صورت عمودی بر روی مقبره نصب شده است. كتیبه این سنگ به لحاظ حجاری و زیبایی خط، از شاهكارهای اصفهان به حساب می‌آید.
جالب است بدانید كه این مرد، چنان محبوب و والامقام بود كه پس از مرگش افراد بزرگ دیگری را در كنار او و در دیگر اتاقك‌های بنا به خاك سپردند به همین دلیل این مكان به گورستان بابا ركن الدین شهرت یافت.
معماری بنا
از آنجا كه این بقعه در فضای بازی قرار دارد و از هر سو نمایان است، همین امر سبب شده كه معمار آن از سادگی دیوارهای بلند خارجی با ایجاد طاق نماهای متعدد بكاهد و با افزودن تزیینات كاشیكاری در لچكی های طاق نماهای مزبور، در نما ایجاد تنوع و جلب توجه نماید.
این بنا از لحاظ نقشه، تناسب كامل معماری، جزئیات بنا و گنبد، یكی از بناهای منحصر‌به‌فرد و متمایز اصفهان و البته مجموعه تاریخی تخت فولاد (قبرستان قدیمی اصفهان) به شمار می‌رود و به خوبی نشان می‌دهد كه استادكاران، معماران، كاشی‌كاران و خوشنویسان عصر صفوی، تا چه حد به هنر و ظرافت اهمیت می‌دادند.
با ورود به داخل مقبره، بنایی ساده و آجری به شكل پنج‌ضلعی در برابر چشمان شما ظاهر می‌شود كه هر ضلع آن قریب به شش متر طول دارد و هیچ تزئین خاصی در آن به چشم نمی‌خورد. بر فراز هر یك از اضلاع نیز یك طاق جناغی تعبیه شده است. این طاق‌های جناغی در نهایت با تكنیكی جذاب طرح پنج ضلعی بنا را در انتها به یك دایره تبدل نموده‌اند كه بسیار جالب توجه است. ادامه این طرح معماری نیز به گنبد بنا ختم می‌شود كه فضایی دلنشین را پدید آورده است. ایوان شرقی این مقبره بی‌پیرایه با نرده‌هایی چوبی و مشبك فیروزه‌ای رنگی از باقی فضا جداسازی شده است كه قبر باباركن‌الدین در آن واقع شده است. قبری ساده با سنگی مرمرین بدون هیچ خط و نشانی كه كتیبه‌ای سنگی بر بالای آن قرارگرفته و منقش به آیه شریفه سوره یونس است.
گنبد تكیه، دو پوسته؛ و رك (مخروط) آن دوازده وجهی است كه سمبل‌های ویژه ساختمانی شیعیان را نمودار می‌سازد. این گنبد، پنج ضلعی متساوی الاضلاع است و پنج ایوان مشابه بر گرداگرد محوطه زیر گنبد ساخته شده است. به یكی از این اضلاع پنج ضلعی، پیشخوانی اضافه كرده‌اند. در این پنج ضلعی، گردنی نهاده‌اند كه آن نیز چند وجهی است و بر آن، سقفی مخروطی شكل ایجاد شده كه گنبد داخلی را می‌پوشاند و با كاشی‌های آبی، سیاه و سفید بر زمینه آبی فیروزه‌ای، مزین شده است و نمودار معماری عصر صفوی است.
قاعده مثلثات گنبد طوری دقیق ساخته شده كه دو قرینه آنها درست روی خط نصف‌النهار و دو قرینه روی خط مشرق و مغرب افتاده به طوری‌كه در همه ایام سال شاخص ظهر نماست و طلوع و غروب آفتاب را نیز به خوبی نشان می‌دهد. ساعات قبل و بعد از نصف النهار نیز مانند درجات ساعات به تخمین از روی اضلاع مثلثات معلوم می‌شود به طوری كه از خطی تا خط دیگر تقریبا یك ساعت زمان است.
فضای داخلی بقعه بر خلاف سایر بقاع دوره صفوی كه با تزییناتی چون گچبری، كاشیكاری و آینه كاری آراسته شده اند، از سادگی خاصی كه با شأن این عارف بزرگ همسویی دارد برخوردار است. هیچ تزیینی بر روی دیوارهای جانبی به چشم نمی خورد و آنچه كه شاردن از آن به عنوان تزیینات كاشی مینایی داخل بنا نام برده با توجه به این كه كوچكترین داغ و آثار كاشی در دیوارهای مزبور به چشم نمی خورد احتمالآ كف پوش های پنجگانه است كه با كاشی های فیروزه ای پوشیده شده اند. ازاره داخل بنا در دوره ی قاجار و احتمالآ در پی تغییرات سال ۱۲۰۰ هجری قمری با نقاشی متشكل از گل و گلدان و پرنده تزیین شده بود اما دشمنی ظل السلطان به بناهای عهد صفوی از آن تزیینات نقاشی چیزی باقی نگذاشته جز مختصری كه می توان در صفه مقبره بابا ركن الدین و صفه مقبره میرزا عبد الجواد نوری مشاهده كرد. ایوان شرقی بقعه كه مدفن بابا ركن الدین است با محجری چوبین و مشبك از فضای مركزی جدا می شود، ایوان غربی نیز مانند ایوان شرقی توسط محجری چوبین محصور شده و قبر میرزا عبدالجواد نوری و فاضل نوری درون آن قرار دارد. در كف آجر فرش بخش مركزی بقعه طرحی دایره ای با ۵ شعاع به چشم می خورد، عده ای آن را ساعت آفتابی می دانند و می گویند با تابیدن نور از پنجره های پنج گانه ساعاتی از روز بر روی دیوار مشخص می شود.
داستان صدای عجیب مقبره
می گویند گاهی صدایی از مقبره بابا ركن الدین بیرون می اید ! این داستان به دوران زندگی شیخ بهایی در اصفهان بر می گردد، شیخ بهایی روزی در حال راز و نیاز بر سر قبر بابا ركن الدین بود كه صدایی به او می گوید یا شیخ ، برو به فكر خودت باش ! از همین شیخ بهایی با ترس محل را ترك می كند به محل زندگی خود می رود و به گفته علامه مجلسی تا چهل روز مشغول توبه می شود.
