خانه امیر نظام گروسی: گشتی در تاریخ و معماری قاجاری
خانه امیر نظام گروسی، عمارتی باشكوه و تاریخی در قلب شهر سمنان است كه به عنوان یكی از ارزشمندترین آثار معماری دوره قاجار شناخته می شود. این خانه كه در محله قدیمی درب قدوس واقع شده، یادگاری از دوران شكوه و جلال سلسله قاجار و نمادی از ذوق و هنر معماران ایرانی آن دوره است.
خانه امیر نظام گروسی یكی از با دیدنی‌ترین بازمانده‌های خانه‌های تاریخی شهر تبریز است كه در محله ششگلان این شهر قرار دارد
این خانه كه از آن به عنوان موزه قاجار استفاده می‌شود در دوره ناصرالدین شاه و در زمان پیشكاری امیر نظام گروسی و توسط وی ساخته شده است.
عمارت امیرنظام در زمینی به مساحت ۳۰۰۰ متر مربع، در ۲ طبقه و با زیر بنای ۱۵۰۰ متر مربع ساخته شده است. ساختمان مشتمل بر ۲ حیاط اندرونی و بیرونی بوده كه باغچه‌ها و حوض ها، زیبایی آن را دو چندان كرده است.
۱۶ ستون با سرستون‌های زیبا ایوان سراسری را نگه داشته‌اند، در طبقه بالا پنجره‌های مشبك ارسی با شیشه‌های رنگی، گچبری‌های نمای شمالی و جنوبی، آینه‌كاری‌ها و گچبری‌های تالارهای داخلی و طنبی‌ها به زیبایی مجموعه می‌افزایند.
در زیرزمین حوض خانه وسیعی وجود داشته كه یكی از زیباترین قسمت‌های بنا بوده، ستون‌های استوار حوضخانه و آجركاری سقف آن بسیار چشمگیر است.
خانه امیر نظام (موزه قاجار تبریز) در سال ۱۳۷۰ تعوسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شده و با توجه به آسیب‌های جدی كه به بنا رسیده بود با حفظ ویژگی‌های معماری بنا و شاخص‌های سنتی مورد بازسازی قرار گرفت.
این موزه در نزدیكی مقبره الشعراء تبریز كه مدفن بیش از ۴۰۰ شاعر نامی از جمله شهریار، قطران، طوسی، فاریابی و ثقه الاسلام است قرار دارد.
خانه امیرنظام گروسی در سال ۱۳۷۰ با شماره ۱۷۴۹ در فهرست آثار ملی كشور ثبت شد.
تاریخچه خانه امیر نظام گروسی:
خانه امیر نظام گروسی در اواخر دوره قاجار و به دستور امیر نظام گروسی، یكی از شخصیت های برجسته سیاسی و نظامی آن زمان، بنا شد. امیر نظام گروسی كه در دربار فتحعلی شاه قاجار مناصب مهمی را بر عهده داشت، این عمارت را به عنوان اقامتگاه خود و خانواده اش احداث كرد.
معماری خانه امیر نظام گروسی:
خانه امیر نظام گروسی نمونه ای فاخر از معماری قاجاری است كه در آن از هنر و ذوق ایرانی به بهترین نحو استفاده شده است. این عمارت دارای دو بخش اندرونی و بیرونی است كه هر كدام زیبایی و شكوه خاص خود را دارند.
بخش اندرونی خانه امیر نظام گروسی شامل تالارها، اتاق ها، حیاط خلوت و حوضخانه است. تالارها با نقاشی های دیواری، گچبری های نفیس و آیینه كاری های ظریف تزئین شده اند. اتاق ها نیز دارای پنجره های مشبك و ارسی های چوبی هستند كه فضایی دلنشین و خنك را ایجاد می كنند. حیاط خلوت با درختان بلند و حوض آب، مكانی آرام و دلنشین برای استراحت و تفریح ساكنین خانه بوده است.
بخش بیرونی خانه امیر نظام گروسی شامل دیوانخانه، عمارت تشریفات و فضاهای خدماتی است. دیوانخانه محل ملاقات امیر نظام گروسی با افراد مختلف و انجام امور اداری بوده است. عمارت تشریفات نیز برای برگزاری مراسم و ضیافت ها استفاده می شده است.
ویژگی های برجسته خانه امیر نظام گروسی:
- معماری باشكوه و منحصر به فرد: خانه امیر نظام گروسی با استفاده از عناصر معماری قاجاری مانند طاق ها، گنبدها، كاشی كاری ها و نقاشی های دیواری، جلوه ای خاص و چشم نواز دارد.
- تزئینات نفیس: گچبری های ظریف، آیینه كاری های هنرمندانه، نقاشی های دیواری زیبا و ارسی های چوبی، از جمله تزئینات نفیس این خانه هستند كه ارزش و زیبایی آن را دوچندان می كنند.
- فضای دلنشین و آرام: حیاط خلوت با درختان بلند و حوض آب، فضایی دلنشین و آرام را برای ساكنین خانه و بازدیدكنندگان ایجاد می كند.
- ارزش تاریخی: این خانه به عنوان یكی از آثار ارزشمند معماری دوره قاجار، از نظر تاریخی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
خانه امیر نظام گروسی در حال حاضر:
خانه امیر نظام گروسی پس از انقلاب اسلامی به موزه تبدیل شد و در حال حاضر به عنوان یكی از جاذبه های گردشگری استان سمنان شناخته می شود. این موزه شامل بخش های مختلفی مانند بخش مردم شناسی، بخش باستان شناسی و بخش اسناد و مدارك است كه به بازدیدكنندگان اطلاعات جامعی از تاریخ و فرهنگ استان سمنان ارائه می دهد.
بازدید از خانه امیر نظام گروسی:
بازدید از خانه امیر نظام گروسی برای عموم آزاد است و علاقه مندان می توانند با مراجعه به این موزه، از تماشای زیبایی ها و شكوه و جلال معماری قاجاری لذت ببرند.
نكات تكمیلی:
- برای بازدید از خانه امیر نظام گروسی می توانید در ساعات اداری به این موزه مراجعه كنید.
- هزینه ورودی به موزه مبلغ ناچیزی است.
- در این موزه راهنمایان مجرب حضور دارند كه اطلاعات كاملی در مورد تاریخ و معماری خانه به بازدیدكنندگان ارائه می دهند.
- در محوطه موزه پاركینگ وجود دارد.