در سال ۱۳۳۵ خورشیدی اداره كل فرهنگ آذربایجان شرقی به فكر ایجاد موزه‌ای برآمد و چون ساختمان مناسبی برای استفاده آماده نبود، با گذاردن ۲۰۰ قطعه آثار تاریخی در تالار یكی از آموزشگاه‌های دولتی واقع در جنب كتابخانه ملی تبریز، به طور موقت، اساس موزه آذربایجان گذاشته شد. در اوایل سال ۱۳۳۷ خورشیدی كلنگ ساختمان زده شد و ساختمان سه باب تالار در سال ۱۳۴۱ خورشیدی به پایان رسید و در مهرماه همان سال افتتاح شد. این موزه دارای تالار مردم‌شناسی، تالار باستان‌شناسی و تالار مشروطیت است. طبقه اول مربوط به اشیای قدیمی است كه قدمت آنها به پیش از تاریخ تا زمان قاجار بازمی‌گردد. در طبقه دوم اشیای قدیمی و نیز گنجینه سكه قرار دارد. در بخش مردم‌شناسی نحوه زندگی، شیوه معیشت، پوشاك و آداب و رسوم مردم گوشه و كنار كشور به نمایش گذاشته شده است. بخش مشروطیت شامل عكس‌ها و مدارك مربوط به انقلاب مشروطه همراه با آثاری از ستارخان و باقرخان (سرداران ملی ایران) است.
در حال حاضر ۱۱ هزار قطعه شیء فرهنگی ثبت شده در موزه آذربایجان نگهداری می‌شود كه به دلیل كمبود امكانات تنها ۲۳۰۰ قطعه از آنها در معرض دید قرار دارد. برخی از آثار این موزه حاصل حفاری‌های انجام شده در موشلان و حسنلو و قره تپه و خسروشاه و مارلیك و … است كه پیشینه برخی از آنها به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد.همچنین در طبقه زیرین این موزه مجسمه‌های احد حسینی كه زندگی انسان در عصر حاضر را نشان می‌دهد، به نمایش گذاشته شده است
موزه آذربایجان تبریز یكی از مهم‌ترین موزه‌های ایران است كه در شهر تبریز و در جوار مسجد كبود قرار گرفته‌است. در این موزه كه به عنوان دومین موزه تاریخی ایران پس از موزه ملی تهران شناخته می‌شود، آثار متعلق به دوران قبل از اسلام و دوران اسلامی به نمایش گذاشته شده‌اند. آندره گدار -باستان‌شناس فرانسوی- نقشهٔ تنظیمی بنای موزه آذربایجان تبریز را تهیه نموده و اسماعیل دیباج -رئیس وقت اداره فرهنگ تبریز- آن را ترسیم نموده‌است.
مجموعه موزه آذربایجان تبریز شامل آثار تاریخی و هنری متعلق به دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی می‌شود. همچنین در این موزه می‌توان از اجساد مرد و زنی كه به سه هزار سال پیش تعلق دارند و در سال ۱۳۷۸، در پیرامون مسجد كبود یافت شده‌اند، دیدن كرد. از دیگر دیدنی‌های جالب موزه آذربایجان تبریز می‌توان به مجسمه‌های ساخته‌شده توسط احد حسینی كه در زیرزمین موزه نگهداری می‌شوند، اشاره كرد. این مجسمه‌ها دید عمیقی نسبت به سرگذشت و اخلاق انسان در طول سده‌های گذشته، به خصوص سده بیستم دارند.
در طبقه همكف موزه آذربایجان تبریز، آثار و اشیای تاریخی مربوط به دوران پیش از تاریخ و دوران پیش از اسلام گردآوری شده اند كه سفال‌های مربوط به تپه اسماعیل‌آباد با هفت هزار سال قدمت، از تاریخی‌ترین آثار این بخش بشمار می روند. قدمت سنگ‌های معدنی “سرپانتین” كه در جیرفت یافته شده‌اند نیز به دوران پیش از تاریخ می‌رسد؛ بر روی این سنگ‌ها تصاویری از گیاهان و حیوانات گوناگون نقش بسته است. همچنین مجسمه الهه زن كه در رستم‌آباد گیلان یافته شده است، سه هزار سال قدمت دارد؛ این مجسمه ارزش زن را در دوران ایران باستان به تصویر كشیده است. ریتون‌های مربوط به دو تا سه هزار سال پیش نیز در این موزه نگهداری می‌شوند.
قدیمی‌ترین آثار طبقه اول موزه آذربایجان مربوط به سده چهارم هجری و شهر نیشابور است كه از مهم‌ترین ویژگی‌های آنها می‌توان به استفاده از خط كوفی، استفاده نقش‌های اسلیمی و استفاده از لعاب سفید در این آثار اشاره كرد. ظروف سفالی مربوط به دوره ایلخانان و قفل رمزی مربوط به سده ششم هجری نیز از دیگر آثار تاریخی این بخش محسوب می‌گردند.
آدرس: آذربایجان شرقی٬ تبریز، خیابان امام خمینی، جنب مسجد كبود
تلفن : ۰۴۱-۳۵۲۶۱۶۹۶
