خانه های تاریخی قمصر

خانه‌های تاریخی قمصر: گشتی در گذر زمان

قمصر، شهر گل و گلاب ایران، در دامنه كوه‌های كركس و در حاشیه كویر، علاوه بر عطر دل‌انگیز گلاب، از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی متعددی نیز برخوردار است. خانه‌های تاریخی قمصر كه یادگاری از دوران قاجار و صفویه هستند، از جمله این جاذبه‌ها به شمار می‌روند.

در خصوص خانه های تاریخی قمصر می توان گفت: به علت خوش نشین بودن قمصر ـ از گذشته های دور ـ عمارت های اعیانی زیادی در مناطق دلپذیر، خاصه مسیر رودخانه احداث شده است كه در اثر بلایای طبیعی نظیر سیل وزلزله، اثری از آنها بر جای نمانده است؛ خاصه وقوع زلزله سال ۱۲۶۰ كه كم تر خانه ای سالم مانده است. اما در حال حاضر در محدوده محله تكچه كه از زمان صفویه در اثر احداث مسیر جدید آب رودخانه شكل می گیرد.
خانه های تاریخی زیادی وجود دارد؛ از جمله: خانه حاج مانده علی و احسانی ها و رفوئی ها . در این میان خانه حاج مانده علی از قدیمی ترین این خانه هاست و طبق تاریخ موجود بر روی تخته های سقف آن كه دوبار بازسازی آن را نوشته است.

تاریخ آن به سال ۱۲۶۰ (سال زلزله) بر می گردد. هم چنین خانه شكه عمدتا تاریخ ساخت آن را ۱۳۱۵ هـ ق ذكر می كنند. در این جا شایان ذكر است: این تاریخ ها مربوط به بازسازی سقف های این خانه ها بعد از زلزله است در صورتی كه ریشه ها و طرح و بنای اولیه آنها حداقل ۲۰۰ سال قدمت دارد زیرا كه خانه احسانی ها با توجه به جدید بودن آن نسبت به خانه حاج مانده علی، توسط حاج میزرا علی پدر حاج میرزا اقا احسان بنا شده كه حیات وی مربوط به ۱۵۰ سال پیش است. حاج میرزا آقا احسان خانه حاج مانده علی را بعد از مرگ وی خریداری می كند و اكنون به نام خانه احسانی ها در كنار آن است.
از این رو این خانه های تاریخی حداقل ۲۰۰ سال قدمت دارد و ما در حال حاضر به عنوان دو خانه احسانی ها از آنها نام می بریم و این دو خانه مهم ترین خانه های اعیانی و تاریخی قمصر است. این خانه ها به سبك ییلاقی با وسعت زیاد، ایوان های با شكوه و متعدد و عناصر مختلف سنتی، در چند طبقه بنا شده است، نقل است كه مستوفی الممالك قاجار نیز در سفر به قمصر در این خانه ها سكونت گزیده است.

معرفی برخی از خانه‌های تاریخی قمصر:

• خانه حاج مانده علی: این خانه كه قدیمی‌ترین خانه تاریخی قمصر است، به دوران قاجار تعلق دارد. این خانه دارای دو حیاط، اندام بیرونی و اندام درونی، هشتی، بادگیر، و تزئینات زیبایی با گچبری و نقاشی است.
• خانه احسانی‌ها: این خانه نیز از جمله خانه‌های تاریخی قاجاری قمصر است كه دارای دو حیاط، اندام بیرونی و اندام درونی، هشتی، بادگیر، و تزئینات زیبایی با گچبری و نقاشی است.
• خانه رفوئی‌ها: این خانه كه در دوران قاجار ساخته شده است، دارای یك حیاط بزرگ، اندام بیرونی و اندام درونی، هشتی، بادگیر، و تزئینات زیبایی با گچبری و نقاشی است.
• خانه طباطبایی‌ها: این خانه كه در دوران صفویه ساخته شده است، دارای یك حیاط بزرگ، اندام بیرونی و اندام درونی، هشتی، بادگیر، و تزئینات زیبایی با گچبری و نقاشی است.

وضعیت كنونی خانه‌های تاریخی قمصر:

متأسفانه بسیاری از خانه‌های تاریخی قمصر در حال حاضر در وضعیت نامناسبی قرار دارند و به دلیل بی‌توجهی و عدم رسیدگی كافی در حال تخریب هستند.

اهمیت حفظ و احیای خانه‌های تاریخی قمصر:

خانه‌های تاریخی قمصر نه تنها از نظر معماری و هنری ارزشمند هستند، بلكه هویت تاریخی و فرهنگی این شهر را نیز به نمایش می‌گذارند. حفظ و احیای این خانه‌ها می‌تواند به رونق گردشگری در قمصر و ایجاد اشتغال برای ساكنان این شهر كمك كند.

راهكارهایی برای حفظ و احیای خانه‌های تاریخی قمصر:

• تخصیص اعتبار برای مرمت و بازسازی این خانه‌ها
• تغییر كاربری این خانه‌ها به منظور استفاده‌های فرهنگی، آموزشی و یا گردشگری
• جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای مرمت و احیای این خانه‌ها
• افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت حفظ و احیای میراث فرهنگ