كاخ آپادانای تخت جمشید از قدیمی‌ترین كاخ‌های تخت جمشید است. كاخ آپادانای تخت جمشید كه به فرمان داریوش بزرگ بنا شده‌است، برای برگزاری جشن‌های نوروزی و پذیرش نمایندگان كشورهای وابسته به حضور پادشاه استفاده می‌شده‌است. كاخ آپادانای تخت جمشید توسط پلكانی در قسمت جنوب غربی آن به «كاخ تچرا» یا «كاخ آینه» ارتباط می‌یابد. كاخ آپادانای تخت جمشید از ۷۲ ستون تشكیل شده‌است كه در حال حاضر ۱۴ ستون آن پابرجاست ته ستونهای ایوان كاخ گرد ولی ته ستونهای داخل كاخ مربع شكل میباشد.آپادانا یا كاخ بار داریوش و خشایارشا كه اریك اشمیت، حفار تخت‌جمشید آن را «عالی‌ترین، باشكوه‌ترین و وسیع‌ترین ساختمان‌های تخت‌جمشید خوانده، مشتمل است بر یك تالار چهارگوش مركزی با ۳۶ستون و سه ایوان، در جهت‌های شمال، شرق و غرب (هر یك با ۱۲ ستون) و چهار برج در چهار گوشه بیرونی تالار و یك رشته اتاق نگهبانی در جنوب. بنای «آپادانا» به دست داریوش بزرگ آغاز شد و در زمان خشایارشا به اتمام رسید. كاخ آپادانای تخت‌جمشید در بیشتر قسمت‌ها متكی بر سنگ تنه كوه‌است. برای رفتن به درون این كاخ دو پلكان دو طرفی، یكی در سمت شمال چسبیده به ایوان شمالی و یكی در سمت مشرق و متصل به ایوان شرقی درست كرده‌اند. دیوارهای این پلكان‌ها و پیش بست‌شان مزین به نقوش و كتیبه‌های باشكوهی است. از ۷۲ ستونی كه روزی سقف آپادانا و ایوان‌هایش را برپا می‌داشته‌اند، امروز تنها ۱۴ عدد برپا است كه یكی از آن‌ها (در شمال شرقی ایوان شرق) بازسازی شده‌است. اما بنا بر روایات گردشگران اروپایی و نگاره‌هایی كه از تخت‌جمشید كشیده‌اند می‌توان استنباط كرد كه در سال ۱۶۱۹ (میلادی) هنوز ۲۰ ستون برپا بوده‌است و این تعداد در سال‌های ۱۶۲۷ (میلادی) به ۱۹، در ۱۶۷۷ (میلادی) به ۱۸، در ۱۶۹۴ (میلادی) به ۱۷، در ۱۷۸۷ (میلادی) به ۱۵ و در سال ۱۸۴۱ (میلادی) به ۱۳ عدد كاهش یافته كه از آن تاریخ به بعد، دیگر ستونی فرو نیفتاده‌است.ساختمان این كاخ كار از دید داریوش بزرگ كاری سترگ و ماندنی بود و به همین سبب او فرمان داد تا نام و نشان خود و ایران (ایرانشهر) را بر چهار خشت زرین و چخار خشت سیمین هریك به طول و عرض ۳۳ سانتی‌نتر و پهنای ۱۵ میلی‌متر به سه زبان و خط پارسی باستان، بابلی وایلامی نقر كردند و چهار جعبه سنگی كه هر كدام ۴۵ سانتی‌متر طول و عرض و ۱۵ سانتی‌متر بلندی داشت ساختند و در هر جعبه، یك لوح رزین و یك لوح سیمین به همراه چند سكه، از نوع سكه‌های ایونیه و لودیه و یونان، كه در آن روزگار رواج داشت (در ۵۱۵ پیش از میلاد، هنوز سكه‌های داریوش، موسم به داریك، دریك یا داریوشی ضرب نشده بود) قرار دادند و در چهار گوشه تالار مركزی آپادانا، زیر پی دیوار آپادانا، با تخته سنگ‌هایی سنگین مدفون ساختند. دو تا از این جعبه‌ها و گنجینه‌هایشان را در طول روزگار به تاراج برده‌اند و جای خالی یكی از آن‌ها در گوشه شمال غربی آپادانا در دل سنگ كوه، آشكار مانده بود. فردریك كرفتر در سال ۱۳۱۳ خ. به بررسی این جای خالی پرداخت و نتیجه گرفت كه باید در سه گوشه آن نیز نمونه آن یافت شود. پس از حفاری گوشه‌ها و در گوشه شمال شرقی و جنوب شرقی جعبه‌ها و گنجینه درون آن‌ها را یافتند و به تهران فرستادند. اكنون یك جفت از لوحه‌ها در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود. روی هر یك از این چهار لوحه، متنی به سه زبان فاسی باستان(۱۰ سطر)، ایلامی (۷ سطر) و بابلی (۸ سطر) به خط میخی كنده‌اند.متن همه كتیبه‌های دوازده‌گانه، یكسان و ترجمه آن چنین است:داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه كشورها، پسر ویشتاسپه از تخمة هخامنشی. داریوش شاه گوید: این است كشوری كه من دارم. از جایگاه سكاهایی كه آنسوی سغد تا برسد به حبشه، از هندوستان تا برسد به لودیه، آن را اهورامزدا، مهست خدایان، به من بخشیدا است. اهورامزدا مرا و این خاندان شاهیم را بپایاد!