قلعه همایون: نگینی در دل پایتخت
قلعه همایون كه به نامهای "قلعه جی" و "قلعه توپخانه" نیز شناخته میشود، یكی از جاذبههای تاریخی و فرهنگی شهر تهران است كه در منطقه شمالی این شهر واقع شده است. این قلعه كه قدمت آن به دوران قاجار میرسد، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه گراش یا همایون دژ مربوط به دورانهای تاریخی پس از اسلام است كه در شهر گراش، بلندترین نقطه كوه مشرف به شهر واقع شده است.
دژ تاریخی گراش واقع در شهرستان گراش، استان فارس كه كلات هم نامیده میشود مربوط به عصر شاه زندو و پیش از آن است.
گِراش شهری در جنوب استان فارس و در فاصله ۳۵۵ كیلومتری جنوب شیراز و ۱۵ كیلومتری لار است.
امیر محیالدین از طرف سید عفیف الدین شاه زندو مامور فتح این قلعه شده با دلاوری بر آن چیرگی مییابد.
مشخصات قلعه همایون:
- محل: منطقه شمالی شهر تهران، خیابان دماوند
- مساحت: حدود 12 هكتار
- كاربری: در گذشته محل سكونت پادشاهان قاجار و در حال حاضر موزه و مجموعه فرهنگی
- جاذبههای گردشگری: معماری سنتی، موزه، باغ، كتابخانه، گالری
تاریخچه قلعه همایون:
قلعه همایون در دوران قاجار و به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. این قلعه در ابتدا به عنوان محل ییلاقی پادشاهان قاجار مورد استفاده قرار میگرفته است. اما در دوران ناصرالدین شاه قاجار، این قلعه به طور كامل بازسازی و به عنوان مقر اصلی پادشاهی قاجار تبدیل شد.
این دژ تاریخی در ادوار مختلف مركز حكومت بود و در این اواخر در درگیری نیروهای رضاشاه پهلوی با زادان خان گراشی بناهای آن به وسیله هواپیما بمباران شده و آثارش از بین میرود. این قلعه كه در حال حاضر، فقط مخروبههای آن باقی است، بر روی تل بزرگی به ارتفاع ۱۰۷۰ متری، از سطح دریا، بنام «كلات» قرار دارد كه شهر گرداگرد آن، توسعه یافتهاست.
این قلعه نظامی، یكی از نقاط مهم منطقه بوده كه ساخت آن، مربوط به دورههای مختلف تاریخی بودهاست.
علأالدوله در تاریخ لارستان مینویسد: این قطعه، دارای سه قلعه فوق هم بوده كه قلعهاول محل سكونت مردم قریه گراش بوده و قلعه دوم، محل تفنگچیان و مستحفظین قلعه و قلعه سوم آن محل سكونت حاكم گراش و خانوادهاش بودهاست.
این قلعه دارای آبانبار، مسجد، حمام، عمارت عالیه، مأمن و پناهگاه مردم لارستان بوده است. در سمت شمالی خانهای بزرگ كه به حاكم وقت تعلق داشته و به نارنج قلعه موسوم بوده با دو برج دیدهبانی در قسمت شمالی و اطاقهای آینه كاری درقسمت شرقی بنا وجود داشته است.
در سمت جنوبی بالای در ورودی، برجی بنام «برج بارگاه» نیز وجود داشته است.
معماری قلعه همایون:
قلعه همایون از نظر معماری سنتی ایرانی از اهمیت بالایی برخوردار است. این قلعه دارای چندین عمارت، كاخ، و باغ است كه هر كدام زیبایی و شكوه خاص خود را دارند. از جمله عمارتهای معروف این قلعه میتوان به عمارت خورشید، عمارت شمسالعماره، و عمارت فتحعلی شاهی اشاره كرد.
موزههای قلعه همایون:
در داخل قلعه همایون، چندین موزه وجود دارد كه در آنها اشیاء و آثار تاریخی مربوط به دوران قاجار به نمایش گذاشته شده است. از جمله این موزهها میتوان به موزه جواهرات ملی، موزه فرش، و موزه سكه اشاره كرد.
كتابخانه و گالری قلعه همایون:
در داخل قلعه همایون، یك كتابخانه و یك گالری وجود دارد كه در آنها كتابها و آثار هنری مربوط به دوران قاجار به نمایش گذاشته شده است.
نكاتی در مورد بازدید از قلعه همایون:
- برای بازدید از قلعه همایون باید بلیط تهیه كنید.
- ساعات بازدید از این قلعه همه روزه به جز ایام تعطیل از ساعت 9 صبح تا 5 بعد از ظهر است.
- در هنگام بازدید از قلعه، مراقب باشید كه به آثار تاریخی آن آسیب نزنید.
- از ریختن زباله در داخل و اطراف قلعه خودداری كنید.
قلعه همایون یكی از جاذبههای تاریخی و فرهنگی شهر تهران است كه به دلیل معماری سنتی، موزه، باغ، كتابخانه، و گالری، از اهمیت بالایی برخوردار است. این قلعه یادگاری از دوران قاجار است و نمادی از هویت و تاریخ ایران به شمار میرود.
علاوه بر موارد ذكر شده، در اینجا چند نكته دیگر در مورد قلعه همایون آورده شده است:
- در سال 1354 هجری شمسی، قلعه همایون به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- در سال 1375 هجری شمسی، عملیات مرمت و بازسازی قلعه همایون با نظارت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران انجام شده است.
- برای رسیدن به قلعه همایون میتوانید از وسیله نقلیه شخصی یا مترو استفاده كنید.
امیدواریم با مطالعه این متن، اطلاعات مفیدی در مورد قلعه همایون به دست آورده باشید.