آرامگاه آمنه خاتون: نگینی در دل شهر تاریخی ابركوه
آرامگاه آمنه خاتون، مشهور به گور دخمه ابركوه، یكی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی شهر ابركوه در استان یزد است كه قدمت آن به دوره ایلخانیان (قرن هفتم و هشتم هجری قمری) می‌رسد. این آرامگاه به دلیل معماری منحصر به فرد و تزئینات چشم‌نواز، از جمله گچبری‌ها و كاشی‌كاری‌های ظریف، در بین گردشگران و دوستداران تاریخ و معماری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
آرامگاه آمنه خاتون؛ دختر امام جعفر صادق(ع)، از آثار دوره صفویه شهر قزوین می‌باشد.
طرح داخلی بقعه هشت ضلعی است كه در هر یك از اضلاع هشت‌گانه آن طاق‌نمایی با قوس كلیل كار شده است. پوشش حرم به كمك كاربندی‌های واقع در بین قوس‌های هشت‌گانه صورت گرفته و سقف گنبد به شكل ستاره هشت‌پَر درآمده است. طرح بیرونی بقعه دایره شكل است كه بخشی از آن در میان دو تالار مستطیل شكل الحاقی محصور شده است. قسمت بالای بقعه كه از دو تالار فوق مرتفع‌تر است، طرح استوانه‌ای بنا را به خوبی نشان می‌دهد. تزئینات این قسمت در پایین توسط آجرهای لعابی با طرح هندسی و در بالای آن دوره‌ای با كاشی هفت رنگ و نقش گیاهی صورت گرفته است. بر فراز بقعه گنبد بزرگ دوپوش و كاشی‌كاری شده قرار گرفته است. پنجره‌های زیر این گنبد دارای چهار شباك گچی پركار و نفیس است. در دوره قاجاریه اتاقی به بقعه الحاق شد كه در آن چاهی وجود دارد كه برای زائران این آرامگاه مقدس و مورد احترام می‌باشد.
تاریخچه آرامگاه:
بنای آرامگاه آمنه خاتون به دستور خواجه اباالقاسم غیاث‌الدین محمد رفیعی ابرقویی، وزیر مقتدر دربار ایلخانیان، برای همسرش آمنه خاتون ساخته شده است. این آرامگاه در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده است؛ از جمله در دوره صفویه، تغییراتی در تزئینات و معماری آن صورت گرفته است.
معماری آرامگاه:
آرامگاه آمنه خاتون در دامنه كوهی صخره‌ای واقع شده است و از دو بخش اصلی تشكیل شده است:
- گنبدخانه: گنبدخانه آرامگاه بر روی سكوی بلندی بنا شده است و دارای پلان هشت ضلعی است. گنبد این بنا از نوع مخروطی بوده و با كاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزئین شده است.
- گور دخمه: گور دخمه در زیر گنبدخانه قرار دارد و از طریق راهرویی به آن دسترسی پیدا می‌كند. این گور دخمه به شكل مكعب مستطیل است و با گچبری‌های ظریف و نقوش هندسی تزئین شده است.
تزئینات آرامگاه:
آرامگاه آمنه خاتون از نظر تزئینات یكی از غنی‌ترین بناهای تاریخی ایران به شمار می‌رود. تزئینات این بنا شامل موارد زیر است:
- گچبری: گچبری‌های این بنا بسیار ظریف و هنرمندانه هستند و نقوش مختلفی مانند اسلیمی، هندسی و گیاهی را به تصویر می‌كشند.
- كاشی‌كاری: در تزئینات این بنا از كاشی‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و قهوه‌ای استفاده شده است. نقوش كاشی‌كاری شده شامل آیات قرآنی، اشعار و نقوش اسلیمی و هندسی است.
- محراب: محراب این بنا از سنگ مرمر ساخته شده است و با كاشی‌های ظریف تزئین شده است.
- منبر: منبر این بنا از چوب ساخته شده است و با نقوش حجاری شده تزئین شده است.
آرامگاه آمنه خاتون به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و هرساله گردشگران زیادی از آن دیدن می‌كنند.
