«باداب سورت» می رود تا خشك شود: مرثیه ای برای یك شاهكار طبیعی
باداب سورت، چشمه های پلكانی تراورتنی كه در استان مازندران واقع شده اند، به عنوان دومین اثر طبیعی ملی ایران و یكی از زیباترین جاذبه های طبیعی كشور شناخته می شوند. با این حال، این گنجینه طبیعی در حال حاضر در معرض خطر جدی خشك شدن قرار دارد.
این كه صنعت توریسم و گردشگری در كشور ما تا حدود زیادی مهجور است و اینكه به هیچ عنوان بهره برداری های صحیح و كاملی از نعمت های خدادادی و طبیعت كشورمان نداشته ایم، موضوع جدیدی نیست و همه ما از آن مطلع ایم! حتی این را هم همه می دانیم كه نه تنها نتوانسته ایم برای جهانگردان و توریست های سایر نقاط دنیا آن طور كه شایسته و بایسته است، منابع طبیعی و آثار باستانی ایران را بشناسانیم، بلكه برای مردم خودمان هم، در این حیطه، كاستی های بسیاری داشته ایم. اما بعضی از این موارد، دیگر واقعاً غیر قابل تحمل و بی نهایت اسف انگیز است.
یكی از اینگونه موارد كه افراد و خانواده هایی بسیار كمتر از آنچه توقع می رود، از آن آگاهند و به دیدن آن رفته اند، چشمه های آب شور «باداب سورت» می باشد. چشمه هایی كه زیباترین چشمه دنیا خوانده شده است و پس از چشمه «پاموكاله» تركیه، دومین چشمه آب شور در جهان است. چشمه ای كه شبیه به آن فقط در شش نقطه دیگر دنیا وجود دارد و از این شش مورد، فقط سه تای آن ها تا حدودی قابل قیاس با باداب سورت می باشند. آن سه دیگر، واقع در نیوزیلند، آمریكا و تركیه هستند. تفاوت عمده باداب سورت با شش چشمه دیگر، این است كه آب آن رنگین بوده و بواسطه مواد معدنی و رسوبات آب آن، به رنگ های خاكستری، سیاه، نارنجی، قرمز، سفید، آبی آسمانی و بعضاً در تلالو نور خورشید، طلایی و سبز می باشد.
چشمه های باداب سورت حدود سه هكتار را دربرمی گیرند و در ارتفاع ۱۸۴۱ متری از سطح دریا قرار دارند. سورت به معنای «شدت زیاد» و مفهوم لغوی باداب، «آب گازدار» می باشد. این چشمه ها در استان مازندران، جنوب شرقی شهرستان ساری، بخش چهاردانگه، دهستان پشت كوه و در روستای سورت در حد فاصل روستاهای اِروست و مال خواست واقع شده اند. چشمه های سورت از شمال به ارتفاعات و تپه هایی پوشیده از جنگل هایی با درختان سوزنی برگ می رسد و از جنوب مشرف است به دره های زیردست آن. همچنین از شرق در مجاورت ارتفاعات پوشیده از گیاهان بوته ای و درختچه ها و از غرب هم توسط روستای اروست احاطه شده است. این منبع طبیعی آب معدنی، در سال ۱۳۸۷ بعنوان دومین اثر طبیعی مازندران ثبت ملی شد اما متاسفانه حتی وضع ظاهری آن هم با تمام قوا گویای آن است كه هنوز بین دستگاه ها سرگردان است و هرچند گفته شده است كه بودجه هایی برای آن درنظر گرفته اند، اما متاسفانه هیچ گونه رسیدگی حتی در حد ابتدایی هم حول آن دیده نمی شود.
جاده ای كه از پی این ارتفاعات و از حدود سه كیلومتر مانده به اصل چشمه ها كشیده شده است آنقدر جاده سخت و بدی است كه وسایل نقلیه معمولی مطلقاً نمی توانند از آن بالا بروند. موتور، تراكتور، وانت مزدا و برخی ماشین های شاسی- بلند تنها وسایل نقلیه ای هستند كه در آن رفت و آمد می كنند. این اولین دافعه برای بازدید گردشگران از اثری چنین بی همتا می باشد! جاده ای خشك، سربالا و خسته كننده كه بسیاری، مجبورند آن را پیاده طی كنند! برای چنین اثری، حتماً مامور لازم است. افرادی كه بر اوضاع راه و خود اثر كاملاً مسلط باشند و در راه حفظ هرچه بهتر اثر و نیز رضایت و آسایش بازدیدكنندگان، مسئول باشند.
حتی یك تابلو با توضیحات ایمنی، تاریخی و جغرافیایی، و هشدارهایی در جهت حفظ و تمیز نگه داشتن این محیط وجود ندارد. بازدید كنندگان اصلی باداب سورت، محلی ها و روستاییان اطراف هستند كه متاسفانه به دلیل عدم آموزش و نظارت صحیح، به عنوان یك تفرج گاه مقطعی، در كنار سایر هموطنانی كه كمی سهل انگارانه برخورد می كنند، در آلودگی و كثیفی محیط سهیم اند. ناگفته نماند كه حتی یك سطل زباله در محل موجود نیست و در لابلای آب های روان، انواع ظروف و سفره های یك بار مصرف و زباله هایی از این دست، پراكنده است. موتور و تراكتور در دهانه های زیبای حوضچه ها پارك شده اند. حوضچه هایی كه در طی هزاران هزار و حتی میلیون ها سال، اندك اندك شكل گرفته اند و به شكل پلكانی در اطراف این ارتفاعات، منظره باورنكردنی و بی نظیری را رقم زده اند. حوضچه هایی كه حتی نباید در آن ها با كفش وارد شد، چه رسد به اینكه با تیشه، جداره های آن را كَند و آنها را داغ كرده، برای گرم كردن آب، درون آن بیاندازند!!
دهانه چشمه اصلی شامل دریاچه كوچكی است كه در آن آب تنی می كنند. در مركز و ابتدای چسبیده به صخره آن، حفره ای وجود دارد كه آنرا «برمودای سورت» خوانده اند چرا كه می گویند عمق آن را هیچ كس هنوز نفهمیده است و جزو پدیده های اسرارآمیز است؛ فرد یا شیء را به درون می كشد و حتی شایعاتی وجود دارد بر این مبنا كه انتهای آن، به سایر آب های عظیم در ساری متصل است! آب های این چشمه ها، با فاصله اندكی از هم، رنگ، بو و مزه های متفاوتی دارد. آن یكی كه از چند نقطه كوچك در بالای تپه می جوشد و همچون نوشابه، گازدار است، به رنگ نارنجی و قرمز، رگه هایی بی نظیر در سطح صخره های صیقلی شده، ایجاد كرده است. آب آن برای درمان امراض و دردهای مربوط به معده استفاده می شود. مزه آن ترش است وته مزه ای شبیه گوگرد و آهن دارد. این مجموعه كه كوچكتر می باشد، به باداب كوچك، «شورمست» و همچنین «اكسیر حیات» شهره است.
از چشمه دیگر كه سرشار از نمك است و رسوبات سیاه و سفید دارد، برای آب درمانی استفاده می شود. گفته شده است كه این آب و رسوبات آن – كه همچون ماسك پوست، بر پوست بدن و صورت می مالند- در درمان كمر و پا، میگرن، روماتیسم و امراض پوستی موثر است. آب آن انقدر شور است كه در زمستان یخ نمی زند و جانوری هم در آن زیست نمی كند. سنگ های دایره شكل ویژه ای از رسوبات این آب ها ایجاد می شود. به جای آنكه مثل سنگ های دیواره های غارهایی چون «علی صدر» همدان، «كتله خور» زنجان و «نخجیر» نراق، از این سنگ های زیبای رسوبی محافظت شود، بسیاری از آن ها زیر چرخ وسایل نقلیه، له می شوند.
اگر برای چنین اثری، هزینه ورودی و بلیط دریافت كنند، اگر راهنماهای گردشگری و تورگاید گذاشته شود، اگر آلاچیق، سطل زباله، دستشویی و چند دوش كه حتماً بواسطه نمك های آب و هوا در آن جا لازم است، تعبیه شود؛ اگر استراحتگاه و رستوران باشد و جاده های پیاده روی كوچك، راهِ رفتن و دیدن را مشخص كند، اگر آموزش ها و اطلاعات لازم داده شود، اگر درجایی كه اقتضای آن عطش است، یا آب- سرد- كن وجود داشته و یا لااقل آب خوردن به فروش برسد و … آنوقت فقط در همین یك نقطه به تنهایی، می توان در عین محافظت از چنین موهبتی، رونقی چشمگیر به صنعت گردشگری مان ببخشیم.
خوب است بدانیم كه در تركیه، برای چشمه پاموكاله – كه قصر سفید می خوانندش- درنزدیكی شهر دنیزلی، در سال ۸۸، به نرخ پول ما، پانزده هزار تومان هزینه ورودی گرفته می شد، از همان ابتدا، سرتاسر آن مامور و ناظر وجود داشت برای مراقبت از عدم آلودگی، كثیفی و تخریب آن، راهنماهایی آموزش دیده بودند برای توضیحات لازم و سوال های مردم، از تجمع آب چشمه اصلی آن، یك استخر تمیز و زیبا ساخته اند و با نظارت، به افراد، اذن شنا می دهند، قوانینی سخت دارد از جمله همین كه باید از یك مسافتی به بعد، كفش ها را از پا درآورد، از خیلی پیش از این ها بروشور و دفترچه راهنما و تابلوهای متعدد در آن نصب بوده است و …
ما كفران نعمت می كنیم، همین!
