امامزاده بی بی زبیده

از بیرون كه نگاه می‌كنی سردری طلایی همراه با دو گلدسته نمایان است كه توجه خیلی‌ها را به خـود جلب می‌كند. انتهای حیاط ساختمان اصلی امامزاده قرار دارد، از پله‌های ساختمان وارد قسمت اصلی امامزاده شدیم. درب ورودی بسیار قدیمی با خاتم‌های زیبایی تزئین شده كه بیش از چند دهه از عمر آن می‌گذرد.

آرامگاه بی‌بی‌زبیده یادگاری مهجور از عصر صفویه در شهر ری است، این آرامگاه واقع در شهرری بعد از پل سیمان، حسین آباد واقع شده است. مردم محلی این آرامگاه را منتسب به دختر امام حسین(ع) می‌دانند.

فاطمه زبیده، بنت سید الشهدا(ع) و زوجه حضرت قاسم و خواهر امام سجاد(ع)، در شهر ری جایی نزدیك به حرم حضرت شاه عبدالعظیم آرمیده است.

در كتاب كنزالانساب در باب ذكر اولاد امام حسین(ع) چنین آورده‌اند كه حضرت شش فرزند به نام‌های حضرت امام زین‌العابدین(ع)، حضرت علی‌اكبر(ع)، عبدالله(ع) و دختران زبیده خاتون(س) و فاطمه(س) داشتند.

بقعه بی‌بی زبیده خاتون(س) یكی از بقاع موجود در شهر ری است كه از زمان ساخت تاكنون چندین بار بازسازی شده است.
از بیرون كه نگاه می‌كنی سردری طلایی همراه با دو گلدسته نمایان است كه توجه خیلی‌ها را به خـود جلب می‌كند. انتهای حیاط ساختمان اصلی امامزاده قرار دارد، از پله‌های ساختمان وارد قسمت اصلی امامزاده شدیم. درب ورودی بسیار قدیمی با خاتم‌های زیبایی تزئین شده كه بیش از چند دهه از عمر آن می‌گذرد.

انتهای حیاط ساختمان اصلی امامزاده قرار دارد، به روبروی حرم كه میرسی حوض هشت گوشی قرار دارد كه در داخلش یك حوض دایره‌ای شكل است كه پر است از ماهی‌های عید اهالی محل، در بالای حوض دایره‌ای، حوض كوچكتری قرار دارد كه خدام با سلیقه، داخل آبش، گل‌هایی را شناور كرده‌اند.
بنا به گفته خادم امامزاده، این بنا ۴۰۰ سال پیش به دستور شاه سلطان حسین احداث شده است، رواق اصلی مربوط به عصر صفویه است و پله‌ها و ایوان‌ها در زمان قاجار به آن اضافه شده است.
لوحی در رواق حرم قرار دارد كه در سال ۱۲۶۸ ه.ق، به دستور مادر ناصرالدین شاه برای این مكان تهیه شده است و بر روی آن با خط نستعلیق‌، شرح سفر بی‌بی شهربانو و دخترش‌ زبیده خاتون‌ و امام زاده قاسم (قاسم ثانی‌) روایت شده است‌، دری كه به روی ضریح باز می‌شود، دری چوبی و منبت كاری است.

ضریح بی‌بی زبیده، از آن ضریح‌های چوبی قدیمی است، از آن‌ها كه سردی و سختی فلز را ندارند، از آن‌ها كه كمتر جایی می‌توانی پیدایشان كنی، تزئینات داخل حرم با تلفیقی از طیف‌های رنگ سبز، طلایی، آبی و سفید كار شده‌اند و نقاشی روی گچ‌ها به سبك گل لندنی و مربوط به دوره قاجار است.

اطراف ضریح پر است از در و پنجره، درهایی كه به ایوان اصلی باز می‌شوند، روی ایوان كه می‌روی تا دوردست‌ها آپارتمان‌ها را می‌بینی، نمی‌دانم آن موقع‌ها آدم‌های گذشته از اینجا كه من ایستاده‌ام، چه منظره‌ای را تماشا می‌كردند…

آدرس بی بی زبیده شهر ری

تهران، شهر ری ، خیابان فدائیان اسلام بعد از پل سیمان حسین آباد بقعه مقدسه بی بی زبیده (قبل از چهار راه دیلمان نرسیده به سه راه ورامین )

یكی از بقاع موجود در شهر ری، بقعه زبیده خاتون، در ابتدای سه راه ورامین است. مردم عامی آن را به بی‏بی زبیده منسوب می‏دانند و معتقدند این بانو دختر حضرت امام حسین(ع) از بی‏بی شهربانوست، كه به اتفاق مادر خویش به ری آمده و پس از مرگ، در این محل مدفون گردیده است.

در زیارت نامه، صاحب مرقد «بنت الحسین الشیهد و زوجة قاسم بن الحسن؛ یعنی، «فاطمة المقلب بزبیده خاتون» معرفی شده است.

بر دیوار رواق این بقعه لوحه‏‏ای نصب است، كه در آن شرح سفر بی‏بی شهربانو و دخترش زبیده خاتون از كربلا به ری، و حوادثی كه بر سرشان آمد، تا آنجا كه قاسم ثانی فرزند قاسم بن حسن از زبیده خاتون ولادت یافت، و بعدها به دست كسان حجاج بن یوسف در قلعه شمیران مقتول، و در درج علیا در جنب راس پدر مدفون شد آمده است. تحقیق در این باب به مرحوم فاضل دربندی منسوب است.

امّا در اخبار چنین روایت كرده ‏اند، «شهربانو و زبیده خاتون، دختر امام حسین علیه‏السلام و قاسم ثانی در آن زمان كه جناب سیّدالشهداء- علیه آلاف التحیّة و الثناء- وارد زمین كربلا شدند. بنا به وصیّت حضرت امام حسن علیه‏السلام دختر خود را عقد قاسم در آورد و این عقد روز قبل از عاشورا اتفاق افتاده و به قدرت خدای عزّ و جلّ، نطفه قاسم ثانی در رحم مبارك قرار گرفت، تا آنكه در روز عاشورا جمیع شهدا به فیض شهادت نایل شدند، به حكم ابن سعد معلون و لشكر كوفی و شام به جهت غارت و اسیری اهل بیت علیهم‏السلام به خیمه‏گاه ریختند.

حضرت سیدالشهدا علیه السلام را دختری به نام زبیده نبوده، و در منابع، تنها دو دختر به نام سكینه و فاطمه از آن حضرت مذكور افتاده، و مدفن هیچ یك از آن دو نیز در ری نبوده است.
در آن ساعت شهربانو با دختر خود زبیده خاتون هر دو بر اسب سواری جناب سیّدالشهدا علیه‏السلام سوار شده، رو به فرار سمت شهر ری روانه شدند. لشكر ابن سعد ملعون آنها را تعاقب نمودند، اسب به قدرت خدای تعالی در هوا پرواز كرد، چون مخالفان عقب می‏ماندند، اسب به روی زمین راه می‏رفت چون نزدیك می‏شدند در روی هوا راه می‏رفت تا به شهر ری رسیدند و از آنجا به سمت غاری فرود آمدند.

شهربانو بنالید كه پروردگارا، كریما، رحیما، تو حال مرا می‏دانی. بعد از شهادت جناب سیّدالشهدا زندگی نمی‏خواهم موت مرا برسان و در این غار مرا ناپدید و مخفی نما تا چشم مخالفان بر من نیفتد. در غار به ساعت شكافه شد و شهربانو خواست در غار رود كه زبیده خاتون دامان وی را گرفت و گفت: ای مادر، می‏روی و مرا به كه می‏سپاری؟ شهربانو گفت: ای جان مادر، تو امانت از قاسم‏ داری، رخصت نیست كه تو به این غار درآیی.

آنگاه شهربانو دختر خود را كنار گرفت و زارزار بگریست، پس مادر و دختر هر دو یكدیگر را وداع نموده و شهربانو در غار غایب شد و زیبده خاتون تنها و بی‏مونس و بی‏كس بماند.

شهربانو
اما روایت رسیده در آن زمان در اینكه در رودبار زنی بود از نسل عمّار یاسر و اسم او «رابعه»، چون بشنید زبیده خاتون دختر جناب سیّدالشهدا با مادرش شهربانو بعد از شهادت جناب ابی عبدالله به سمت ری آمده و شهربانو در ری وفات یافته و زبیده خاتون تنهاست، به محض شنیدن به تعجیل تمام خود را نزد زبیده خاتون رسانید، شب و روز مراقب احوال او بود تا وضع حمل نمود و آن طفل متولّد شد و بعد اسم او را قاسم ثانی نهادند.»

نتیجه ‏ای كه از مطالب مذكور در مبحث بقعه بی‏بی‏ شهربانو و بی‏بی زبیده می‏توان گرفت بدین تخلیص است:

۱- به طور قطع، مسلم است كه مادر حضرت سجاد دختر یزدگرد نیست.

۲- با تسلیم به اینكه این شاهزاده خانم ایرانی زوجه حضرت سیدالشهدا و مادر امام چهارم است، ثابت نیست كه نام وی شهربانوست.

۳- مادر امام چهارم ، بنا به روایات اسناد مورد اعتماد، در نفاس آن حضرت در گذشته و در واقعه كربلا زنده نبوده است.

۴- بنا به آن دسته از اقوال كه این بانو را در كربلا حاضر دانسته‏اند، وی در پایان فاجعه خود را در فرات غرق كرده، و در هیچ سند قدیمی مذكور نیست كه از كربلا به ری آمده بوده است.

۵- نیز بی‏ بی‏ شهربانو را فرزندی جز امام چهارم ذكر نكرده‏اند.

۶- حضرت سیدالشهدا را دختری به نام زبیده نبوده، و در منابع، تنها دو دختر به نام سكینه و فاطمه از آن حضرت مذكور افتاده، و مدفن هیچ یك از آن دو نیز در ری نبوده است.

اینكه در زیارت نامه بی‏بی زبیده مذكور است: «فاطمة الملّقب به زبیدة خاتون» ادعایی است كه صحّت آن را سندی بایسته است.

اگر در این مكان بانویی به نام زبیده مدفون شده باشد، بی‏تردید وی زبیده خاتون دختر عمّ و زن ملكشاه، مادر بركیارق دختر یاقوتی بن داود است، كه در ری حالتی كما بیش مشابه سیّده زن فخرالدوله داشت؛ و وی را به دستور موید الملك زندانی و سپس خفه كردند.