تخت سلیمان

تخت سلیمان تكاب به عنوان یكی از مهم‌ترین و مشهورترین مراكز تاریخ تمدن ایران و جهان یكی از ۴ اثر ملی ثبت شده كشور در فهرست آثار تاریخی جهان است.

این مجموعه فرهنگی – تاریخی به مساحت ۱۲۴ هزار مترمربع كه در ادوار مختلف محل سكونت مادها، اشكانیان، ساسانیان و مغول‌ها بوده در استان آذربایجان غربی قراردارد و به روایتی محل تولد زرتشت پیامبر می‌باشد.

قلعه تاریخی تخت سلیمان بازمانده از دوره ساسانیان با بخش‌های مختلفی همچون آتشكده آذر گشسب به عنوان یكی از مهمترین آتشكده های دوره ساسانی، آتشكده شاهی و جنگ آوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه‌های كوچك و دروازه ها و دیوارهای مستحكمش از بناهای مهم تاریخی جهان به شمار می‌رود.

تمام آثار آن درون یك حصار و دیوار بیضی شكل بنیان گرفته كه دور تا دور آن دشتی گسترده است. حصار بیرونی از سنگ های لاشه ای به ابعاد مختلف به ضخامت ۵ متر و ارتفاع ۱۴ متر و محیط بیرونی ۱۲۰۰ متر بنا شده است. لایه بیرونی حصار با سنگ های تراش دار نماسازی شده و دارای ۳۸ برج دفاعی مخروطی شكل است.

بنای دیوار و حصار بیرون متعلق به دوره ساسانی است و در دوره ایلخانی نیز ضمن مرمت پاره ای از قسمت های فروریخته ، دروازه جدید در مجاورت دروازه جنوبی عهد ساسانی احداث شده است.

داخل حصار بیضی شكل دو مربع مختلف المركز هم محور به چشم می خورد كه در مركز مربع جنوبی دریاچه و در مركز مربع شمالی آتشكده واقع شده است و دور تا دور این مربع را یك حصار مستطیلی شكل به طول تقریبی ۲۵۰ متر و عرض تقریبی ۱۵۰ متر در بر گرفته و ۶۰ برج مدور آن را احاطه كرده است.

در جبهه شمال غربی دریاچه و در زاویه مربع بزرگتر ، ایوان رفیع معروف به ایوان خسرو قرار دارد كه این ایوان از آجر قرمز و ملاط ساروج ساخته شده است.

ایوان به دو اتاق یا حوض خانه هفت گوش راه می یابد كه مربوط به دوره ایلخانان است. در بیرون تخت سلیمان در بخش جنوب غربی یك جوی سنگی وجود دارد كه ۳۰۰ متر طول و۴ متر ارتفاع دارد. این جوی سنگی را اهالی محلی ، اژدهای سنگی می نامند.

تخت سلیمان در حمله امپراطور رومیان كه در سال ۶۲۴ میلادی اتفاق افتاد ویران شد . آبا قاخان برادر زاده هلاكو خان كه به دین اسلام گرویده بود بر روی ویرانه های تخت سلیمان مسجدی بنا كرد كه آن نیز بعدها ویران شد و تنها كاشی هایی با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده است.

مجموعه باستانی تخت سلیمان قبل از اسلام به عنوان بزرگترین مركز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان به شمار می‌رفت اما در سال ۶۲۴ میلادی و در حمله هراكلیوس، امپراطور رومیان به ایران تخریب شد.

بكارگیری سنگ‌های تراشدار و آجرهای بزرگ در ساخت این بنای تاریخی و واقع شدن دریاچه عجیب و همیشه جوشانی به عمق ۱۱۲ متر در وسط این مجموعه جلوه زیبا و خاصی به این مكان تاریخی بخشیده است.

درجه حرارت آب این دریاچه در تابستان و زمستان یكسان و در حدود ۲۱ درجه است و همین موضوع ثابت می كند كه آب آن از سفره‌ای زیر زمینی در عمق بسیار زیاد تامین می‌شود.

این مكان تاریخی در زمان ایلخانیان و در دوره حكمرانی آقاخان در قرن هفتم هجری به عنوان تفرجگاه تابستانی مورد استفاده قرار گرفت.

این حكمران مغول با احداث بناهای مختلفی همچون سالن شورا، ایوان شرقی و ساختمان‌های ۸ و ۱۲ ضلعی یكبار دیگر جان تازه‌ای به مجموعه تاریخی تخت سلیمان تكاب بخشید.

تخت سلیمان تكاب در سال ۱۳۱۶ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۳۱۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آدرس : تكاب ۴۵ كیلومتری شمال شرقی تكاب
شماره تلفن مجموعه : ۵۶۳۳۳۱۱ ـ ۰۴۸۲
زمان بازدید : همه روزه

بعد از به ثبت رسیدن مجموعه ساسانی تخت سلیمان تكاب به عنوان چهارمین اثر ایرانی در فهرست آثار جهانی از سوی سازمان یونسكو تلاش‌هایی برای آشكار شدن رازهای سر به مهر این مجموعه آغاز شده كه هنوز هم بی وقفه ادامه دارد.

تخت سلیمان یا شهر گنجك در یك دره سرسبز در بلندی سه هزار متری، سرشار از جاذبه‌های كم نظیر طبیعی- تاریخی واقع شده، این ناحیه همان شهر مشهوری است كه بنا به نوشته‌های كهن، زادگاه زرتشت بوده و در نوشته‌های پهلوی به نام "گنجك" خوانده شده است.

چطور به تخت سلیمان برویم؟ 
وسیله نقلیه شخصی: اگر دنبال جاده ای مناسب و هموار هستید از مسیر زنجان - تكاب استفاده كنید. پس از رسیدن به تكاب، تابلوهای راهنما به راحتی شما را به تخت سلیمان می رسانند.

سیله نقلیه عمومی: اگر ماشین شخصی ندارید می توانید با اتوبوس خود را به تكاب برسانید و با ماشین هایی كه به تخت سلیمان می روند به این مجموعه بروید. تخت سلیمان در فاصله 148 كیلومتری زنجان و 42 كیلومتری تكاب قرار گرفته است.

گیتا نویسان عرب آن را "شیز" گفته‌اند، گذشته نگاران رومی و یونانی "گزكا" نوشته‌اند و حمدالله مستوفی آن را به زبان مغولان "ستوریق" خوانده است كه امروزه تمام این آثار را تخت سلیمان می‌نامند، تخت سلیمان در زمان‌های پیش از تاریخ و دوران هخامنشی و اشكانی و ساسانی معبر شاهراه‌های عمده بود كه از طرف همدان به طرف ارمنستان و آسیای صغیر رفته و از لحاظ لشكركشی نیز اهمیت فوق العاده ای داشته و این مكان محل تلاقی و برخورد اقوام مختلف بوده است.

تخت سلیمان امروزی باقیمانده قلعه و آثار بزرگ و عمارات مخصوص برای سكونت موبدان بوده است كه در زمان اشكانیان و ساسانیان در نهایت آبادی و اوج قدرت قرار داشته و در نتیجه حمله رومیان و تاخت و تاز اقوام عرب و مغول ویران شده و آثار تمدن آن از بین رفته است.

تخت سلیمان بزرگ‌ترین مركز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به شمار می‌رفت اما در سال ۶۲۴ میلادی و در حمله هراكلیوس، امپراتور رومیان به ایران تخریب شد. آبا قاخان برادر زاده هلاكو خان كه به دین اسلام گرویده بود بر روی ویرانه‌های تخت سلیمان مسجدی بنا كرد كه آن نیز بعدها ویران شد و تنها كاشی‌هایی با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده است كه در حال حاضر موزه رضا عباسی نگهداری می‌شود.

این شهر باستانی در ادوار مختلف محل سكونت اقوامی مانند، مادها، هخامنشیان، اشكانیان، ساسانیان و مغولان بوده و در هر یك از دوران‌های فوق، این محل در اوج قدرت و تمدن زمان مربوط به خود بوده است، اما اكنون نشانی از این شهر در آذربایجان دیده نمی‌شود.

در خصوص این اثر پررمز و راز تاریخی كه دارای مجموعه ای از آثار بی نظیر تاریخی است باورها و اعتقادات زیادی بین مردم دست و به دست ایجاد و نقل می‌شود یكی از مشهورترین این باورها در خصوص كوه زندان است.

در سه كیلومتری غرب تخت سلیمان، كوه مخروطی میان تهی وجود دارد كه هزاران سال پیش، بر اثر وقوع آتش فشان به وجود آمده، اهالی محل این كوه زیبا را زندان سلیمان یا زندان دیو می‌شناسند و معتقدند كه حضرت سلیمان دیوهایی را كه از فرمانش سرپیچی می‌كردند در این كوه زندانی می‌كرده است.

تخت سلیمان كه در فهرست آثار جهانی یونسكو به ثبت رسیده است

چطور بگردیم؟
از طاق تا زندان
آتشكده آذرگشنسب: اوج قدرت و احترام مجموعه تخت سلیمان به دوره ساسانیان بر می گردد، به طوری كه مهم ترین آتشكده عصر ساسانی در این مكان بنا شده و نماد اقتدار مذهبی، سیاسی و اجتماعی آن دوران به شمار می آمده است.

معبد آناهیتا: در ضلع شرقی چهارطاقی آتشكده «آذرگشنسب» قرار دارد و احتمالا مكانی برای ستایش ایزدبانوی آب بوده است. فضای داخلی معبد با هشت دیوار محصور شده كه چهارتای آنها در مقابل چهار ورودی قرار گرفته تا مانع دید فضای داخلی معبد شود.

ایوان خسرو: در مجاورت آتشكده قرار دارد و از نظر طراحی كاملا شبیه «ایوان مدائن» است با ابعاد كوچكتر. طاق نماها و مقرنس های این سازه ساسانی، بر اثر زلزله ای كه 80 سال پیش در این منطقه رخ داد، آسیب زیادی دید.

 
حصار ساسانی: این حصار دایره شكل، با 38 برج و به طول 1120 متر، به عنوان حصاری دفاعی، مجموعه آتشكده و آثار معماری محوطه را دربر گرفته است. دو دروازه ورودی این حصار، در ضلع جنوب شرقی و شمالی آن قرار دارد.

زندان سلیمان: در غرب مجموعه تخت سلیمان، تپه ای به ارتفاع حدود 100 متر از سطح زمین می بینید كه به «زندان سلیمان» مشهور است. این تپه از شاخص ترین محوطه های تاریخی - طبیعی تخت سلیمان است كه از رسوب چشمه آهكی به وجود آمده است. بقایای سازه هایی چون اتاق و پله ها و تراس متعلق به هزاره قبل از میلاد كه در بالای این تپه بر جای مانده، نشان از آن دارد كه این محل جایگاهی مقدس بوده است.

دریاچه مقدس: در مركز محوطه باستانی تخت سلیمان دریاچه ای وجود دارد كه به عنوان یكی از عوامل اصلی استقرار در این منطقه، در دوره های مختلف تاریخی به شمار می رود.

نكته
در اطراف دریاچه تخت سلیمان تابلوهای «شنا ممنوع» نصب شده، چون این دریاچه در كنار ظاهر زیبا و آرامش، تنها با مرگ از مهمانان كم تجربه اش پذیرایی می كند.