مسجد جامع قاضی آران مجموعه كم نظیر و تاریخی قاضی مشتمل است بر مسجد جامع، حسینیه، مهدیه، بقعه متبركه پنج امامزاده آب انبار، بازارچه شرقی، بازارچه غربی، مسجد ملا علی، خانه علمای خاندان عاملی آرانی كه غیر از مسجد جامع كه قدمتی بیش از سایر ابنیه ها دارد، اكثر بناهای آن در دورانهای صفوی و زندیه و قاجاریه احداث شده اند. مسجد جامع این مجموعه كه قدمت آن به قرنهای اولیه اسلامی مربوط میشود در دوران صفویه و بدستور شاه طهماسب اول صفوی توسعه یافته است.
سردر و ایوانهای رفیع، شبستانهای بلند و وسیع تابستانی و زمستانی، طبقات فوقانی و تحتانی این مسجد شكوه و عظمت خاصی دارد . در سردر ورودی و شبستان تابستانی مسجد كتیبه هائی به خط ثلث و نستعلیق از دورانهای صفوی – زندیه و اوایل قاجار دیده میشود.
مسجد قاضی ملاعلی در آران در ۱۰ كیلومتری شمال كاشان واقع گردیده و مجموعهای از ابنیه و ساختمانهای قرون مختلف اسلامی نیز اطراف آن مستقراست. بنای مسجد دارای دو طبقه تحتانی و فوقانی است كه طبقه تحتانی آن، همكف با زمین كوچه بوده و عبارت است از شبستانی وسیع و كمور كه نزدیك هشتاد پایه و ستونهای خشتی ضخیم دارد. طبقه فوقانی، چند پله از سطح كوچه بالاتر بوده، دارای صحن چهار ایوانی قدیم و شبستانهای زمستانی و بناهای سرپوشیده بهاری و مهتابی و تابستانی است.
شبستان تابستانی قدیمیترین بخش مجموعه است . سقفهای آن به صورت طاق چشمه و چهار بخشی است. شبستان تابستانی در طبقه تحتانی در مجاورت صحن اصلی می باشد . و حدود سه پله از سطح گذر و شش پله از سطح معبر مربوطه پائین تر قرار گرفته است. یكی از ورودیهای مسجد كه مجاور گذر می باشد در جانب شمال شرقی شبستان مذكور است و كتیبه گچی به خط نسخ عالی و با رقم ابوالقاسم كاشانی در زمان فتح علیشاه قاجار و مورخ به سال ۱۲۳۸ می باشد . در اطراف كتیبه مذكور حاشیه ای با گل و بوته است . در جبهه غربی صحن اصلی اخیرا بنایی به نام مهدیه و با الهام از معماری سنتی شكل گرفته و در ضلع جنوبی مهدیه ساختمان امامزاده مجموعه ای به نام پنج امامزاده وجود دارد كه از فرزندان حضرت امام محمد باقر (ع) می باشد . در سالهای گذشته در بازسازیهای كه در این بقعه صورت گرفته قطعاتی از كاشیهای زرین فام مربوط به قرنهای ششم و نیمه اول رن هشتم بدست آمده . در بدنه خارجی مسجد در سمت ورودی اصلی یك كتیبه سنگی در ارتفاع تقریبی ۴ متر نصب بوده كه در سال ۱۳۸۵ به سرقت رفت ولی سنگ مفقوده در سال ۱۳۸۶ پیدا شد. این سنگ متنی از وقف نامه قپان مسجد روی آن حجاری شده بود.
آران و بیدل كه در گذشته از توابع شهرستان كاشان بود و اینك خود به مركز شهرستان تبدیل شده است ، آب و هوای گرم و خشكی دارد. نام آران را یكی از بزرگان قبل از اسلام به نام آرام بن قاسان كه بانی این آبادی بوده است، نسبت می دهند.همچنین شهرك بیدگل نیز كه در مجاورت آران قرار دارد، دارای اهمیت تاریخی است و بنیان و آبادانی آن را به بی بی گل، دختر یكی از سرداران مغول، منسوب می دانند. مردم آران و بیدگل به زبان فارسی سخن می گویند.
اقتصاد آران و بیدگل براساس كشاورزی شكل گرفته است. این منطقه فضای به هم پیوسته ای را با عناصر متعدد تاریخی به نمایش گذاشته است.
از آثار تاریخی این منطقه می توان به بناهای زیر اشاره كرد: بنای بقعه امامزاده هلال بن علی كه از آثار دوره ی صفوی است. بنای بقعه امامزاده قاسم بن علی النقی از آثار دوره ی قاجاری است.
بنای بقعه شاهزاده هادی اولاد امام زین العابدین از آثار دوره ی قاجاری است. ضمنا چندین بنای تاریخی در بیدگل باقی مانده است كه از آن جمله می توان به مسجد نقشیه، مسجد میدان و مقبره ی صباحی بیدگلی اشاره كرد.
