تپه زاغه قزوین

تپه زاغه قزوین: سفری به اعماق تاریخ

تپه زاغه یكی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی پیش از تاریخ ایران است كه در هشت كیلومتری شمال شرقی شهر بویین زهرا در استان قزوین واقع شده است. این تپه كه قدمت آن به اواخر هزاره ششم ق.م برمی‌گردد، معرف یكی از اولین استقرارهای جوامع كشاورزی در ایران مركزی است.

تپه زاغه با وسعت حدود ۲۰ هزار مترمربع در ۸ كیلومتری شمال شرق دهستان سگزآباد از توابع شهرستان بوئین زهرا قرار دارد. این تپه تقریباً به شكل مدور و رأس آن كمتر از یك متر از سطح زمین‌های اطراف بالاتر است.

در بررسی‌های اولیه این تپه، بقایای یكی از اولین اجتماعات كشاورزی به دست آمده كه معرِّف یكی از مكان‌های اولیه استقرار در ایران است. تاریخ تقریبی استقرار در زاغه به اواخر هزاره ۶ قبل از میلاد باز می‌گردد كه با مهاجرت اهالی این مكان به نقطه‌ای دیگر، این محل به كلی متروك شد. به نظر می‌رسد تپه زاغه قدیمی‌ترین بقایای باستانی را دربر دارد و پس از متروكه شدن آن، استقرار در تپه باستانی قبرستان آغاز شده است. معماری بناهای زاغه اكثراً با چینه و خشت بوده و برای پوشش سقف آن‌ها از تیرهای چوبی استفاده شده است. برای پخت و پز نیز از انواع اجاق در اتاق‌ها بهره می‌جستند. سفال‌های تپه زاغه به رنگ قرمز یا نخودی با سطحی صیقل یافته است كه اكثراً توسط سفالگران محلی در خارج از روستا پخته می‌شده است. برخی از سفال‌های این تپه، منقوش و عمدتاً دارای اشكال هندسی می‌باشند.

اشیای به دست آمده از این تپه عبارتند از ریتون‌های كره‌ای، مخروطی و استوانه‌ای شكل، مُهر، پیكرك (مجسمه‌های كوچك) حیوان و انسان، تیغه و آثار سنگی و استخوانی.

از سال ۱۳۴۹ خورشیدی حفاری‌هایی توسط هئیت‌های باستان‌شناسی دانشگاه تهران در این مكان انجام شده است. اشیای زیر از تپه زاغه به دست آمده‌ كه در حال حاضر در موزه باستان‌شناسی دانشگاه تهران نگهداری می‌شوند.

اهمیت تپه زاغه:

• قدمت: تپه زاغه یكی از قدیمی‌ترین محوطه‌های باستانی ایران است و قدمت آن به حدود 8000 سال پیش می‌رسد.
• شیوه زندگی: كاوش‌های انجام شده در این تپه نشان‌دهنده وجود جوامعی كشاورزی با ساختار اجتماعی پیچیده بوده است.
• معماری: در تپه زاغه بقایای خانه‌های گلی با دیوارهای ضخیم و سقف‌های كاهگلی كشف شده است.
• اشیاء: از جمله اشیاء كشف شده در این تپه می‌توان به ظروف سفالی، ابزار سنگی و استخوانی، مهره‌ها و زیورآلات اشاره كرد.

كاوش‌های باستان‌شناسی:

• اولین كاوش‌های باستان‌شناسی در تپه زاغه در سال 1349 توسط دكتر یوسف مجیدزاده انجام شد.
• در این كاوش‌ها، بقایای خانه‌های گلی، ابزار سنگی و استخوانی، مهره‌ها و زیورآلات كشف شد.
• كاوش‌های بعدی در این تپه توسط دكتر علیرضا ولی‌زاده و دكتر فواد حسینی انجام شد.
• در این كاوش‌ها، اطلاعات بیشتری در مورد شیوه زندگی، معماری و اشیاء مورد استفاده ساكنان تپه زاغه به دست آمد.

تپه زاغه امروز:

• تپه زاغه امروزه به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
• این تپه در حال حاضر به روی بازدیدكنندگان عموم باز است و یك موزه كوچك نیز در آن احداث شده است.
• تپه زاغه از جمله مقاصد گردشگری مهم استان قزوین به شمار می‌رود و هرساله پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر ایران و جهان است.

نحوه دسترسی:

• برای دسترسی به تپه زاغه می‌توان از طریق جاده قزوین - بویین زهرا به سمت شهر بویین زهرا حركت كرد.
• پس از طی حدود 8 كیلومتر، تپه زاغه در سمت چپ جاده قابل مشاهده است.

جاذبه‌های اطراف تپه زاغه:

• امامزاده علی: این امامزاده در نزدیكی تپه زاغه واقع شده است و بنای آن به دوره صفویه تعلق دارد.
• غار قلعه: این غار در كوه‌های اطراف تپه زاغه قرار دارد و از جمله جاذبه‌های طبیعی این منطقه است.
• روستای سگزآباد: این روستا در نزدیكی تپه زاغه واقع شده است و از جمله روستاهای تاریخی استان قزوین به شمار می‌رود.