روستای سنگان خاش دهستانی واقع در بخش مركزی شهرستان خاش در منطقه بلوچستان استان پهناور سیستان و بلوچستان است كه به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و موقعیت نیمه گرمسیری مناسبی كه دارد از دیرباز به عنوان قطب مهم تولید انار محسوب می‌شود.یاقوت‌های دسته به دسته سنگان از نظر ظاهر، كیفیت، عاری بودن از مواد شیمیایی و طعم بسیار ایده‌آل هستند و از سایر خصوصیات این اناركه سبب شهرت آن شده می‌توان به آبدار بودن(بیش از ۵۰ درصد وزن انار)، ماندگاری بالا(تا ۱۲۰ روز) اشاره كرد. در واقع بهترین انار سیستان و بلوچستان در دهستان زیبای سنگان تولید می‌شود؛ منطقه‌ای كه به گفته كشاورزان محلی حدود ۷ نسل است كه مردمان آن به كشت انار مشغول هستند.حاصل سخاوت زمین و آسمان در این دهستان، آب و هوای خوب و خاك حاصلخیزی شده كه بهترین باردهی محصول را در پی داشته است؛ باردهی هر درخت انار در این منطقه به طور متوسط بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ كیلوگرم است و به گفته كشاورزان منطقه حدود ۲۴ نوع انار در این دهستان كشت می‌شود. محصول انار دهستان سنگان با توجه به كیفیت بالا این قابلیت را دارا است تا در بازارهای جهانی جایی برای خود باز كند. بانوان سنگانی نیز از انار محصولات متنوعی تولید می‌كنند كه عمده آن شامل ادویه محلی معطر “آچار”، رب انار ارگانیك و مربای انار است.
باغات انار زیبا و گسترده این دهستان در كنار جاذبه‌های گردشگری چون سرو كهنسال و چشمه‌های آب گرم و همچنین مردمانی بسیار خونگرم و میهمان‌نواز سبب شده سالانه به ویژه در ایام تابستان گردشگرانی به این خطه سرسبز مراجعه كنند و از دیدنی‌های بكر منطقه بهره‌مند شوند؛ اما به گفته مردم محلی ظرفیت‌های سنگان تاكنون آن طور كه باید به مردم كشور معرفی نشده است.
درخت كهنسال “سرو سنگان” نماد استقامت مردمان بلوچ
درخت كهنسال “سرو سنگان” نیز كه به گفته مردم محلی بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد، یكی از آثار ملی طبیعی این شهرستان محسوب می‌شود كه همه ساله گردشگران بسیاری را جذب می‌كند. ارتفاع این درخت حدود ۳۰ متر و قطر تنه آن ۳ متر است و به گفته مردم محلی این درخت كهنسال نماد استقامت مردمان بلوچستان است.
سبزی همیشگی این درخت زیبا كه در زبان محلی “زربین” نام دارد، جلوه‌ای خاص به طبیعت منطقه بخشیده است. در گذشته این درخت به عنوان زیاتگاهی بود كه مردم برای زیارت به آن مراجعه می‌كردند و با بستن نخ و تكه پارچه مراد و خواسته‌های خود را از آن می‌طلبیدند. در سال ۱۳۱۰ هجری شخصی به نام “مولوی محمد عیسی” از علمای اهل سنت برای دعوت اهالی منطقه به دین اسلام به این مكان می‌آید و برای از بین بردن بدعت پرستش درخت و دوركردن مردم از شرك، ساكنان منطقه را به سوی توحید و خداپرستی فرا می‌خواند كه پس از آن توسط مرحوم “حاج امیر خان كرد” در پای آن درخت مسجدی ساخته شد كه مردم در آنجا به عبادت راز و نیاز با خداوند مشغول بودند و مدتی نیز به عنوان عیدگاه و مصلی مردم سنگان از آن استفاده می‌شد و اكنون این درخت در صحن مسجد روستای سنگان واقع شده است.
چشمه آب گرم “برآبك” دهستان سنگان
چشمه آب گرم برآبك دهستان سنگان در شمال كوه آتشفشانی نیمه فعال “تفتان” قرار دارد و فاصله آن تا روستای سنگان ۱۴ كیلومتر است كه ۶ كیلومتر آن اتومبیل‌رو و ۸ كیلومتر بقیه پیاده‌رو است. همه خصوصیات فیزیكی آب آن نظیر سایر چشمه‌های اطراف در ارتباط با فعالیت‌های آتشفشانی گستره زیرزمینی كوهستان تفتان است.
بالا بودن مقدار دی‌اكسید سیلیسم و مزه تلخ این چشمه نشان‌‌دهنده منشأ عمیق آب آن است. آب این چشمه در ردیف آب‌های سولفات كلسیم همراه با منیزیم، با واكنش اسیدی و ولرم است. دمای آب این چشمه ۲۵ درجه سانتی‌گراد و میزان آبدهی آن یك لیتر در ثانیه است. آب این چشمه به دلیل دسترسی آسان، مورد استفاده مردم روستای سنگان و دیگر مسافران مراجعه‌كننده است
سنگان با جاذبه‌های گردشگری كم‌نظیر در انتظار حضور گردشگران
۶ هزار تن انار، محصول قابل برداشت انار در سنگان و دیگر مناطق بخش مركزی خاش است و می‌توان گفت سنگان با برخورداری از باغات انار گسترده زیبا و جاذبه‌هایی همچون چشمه آب گرم و سرو كهن ۱۰۰۰ ساله نقطه مناسبی جهت مراجعه گردشگران است.مردم سنگان كه عمده آنها از طایفه بلوچ “كرد” هستند، افرادی بسیار خونگرم و مهمان‌نواز محسوب می‌شوند كه پذیرایی از میهمانان و گردشگران را افتخار خود می‌دانند و این امر را بارها در عمل اثبات كرده‌اند به نحوی كه گردشگرانی كه به این دهستان مراجعه می‌كنند، ابراز علاقه می كنند كه باز هم بتوانند به این منطقه سفر كنند.
برگزاری جشنواره ملی “انار سنگان” در آینده نزدیك
مجتبی میرحسینی، معاون گردشگری اداره‌كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: به دنبال این هستیم كه با الگوگیری از جشنواره “گلاب قمصر”، جشنواره “انار سنگان” را به مدت یك هفته به صورت ملی برگزار كنیم تا تورهای گردشگری در همین زمان به مقصد سنگان تعریف شود.
وی خاطرنشان كرد: در ۲ سال اخیر جشنواره انار سنگان ۲ مرتبه در وسعت استانی برگزار شده كه با استقبال خوبی از جانب مردم منطقه مواجه شد و همین امر موجب شد تا به فكر برگزاری جشنواره ملی انار سنگان در دهستان زیبای سنگان بیفتیم كه بی‌شك برگزاری آن می‌تواند كمك شایانی به رشد گردشگری در این خطه زیبا از استان پهناور سیستان و بلوچستان داشته باشد.
میرحسینی با اشاره به اینكه توسعه گردشگری باعث توسعه اقتصاد و بهبود معیشت مردم می‌شود، گفت: هدف ما صرفاً برگزاری یك جشنواره نیست بلكه ارزش‌ها و برنامه‌های متنوع دیگری كه در حاشیه برگزاری این جشنواره شكل می‌گیرد و نیز استفاده از همه ظرفیت‌های گردشگری سنگان برای رسیدن به اشتغال پایدار، افزایش تولید و صادرات محصولات و معرفی فرهنگ و تمدن منطقه و مهاجرت معكوس به روستاها از جمله اهداف اصلی برگزاری این جشنواره است.
تشكیل واحدهای بوم‌گردی جهت اقامت گردشگران در سنگان
معاون گردشگری اداره‌كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان بیان كرد: پس از تشكیل واحدهای بوم‌گردی جهت اقامت گردشگران در خانه‌های روستایی در سنگان، می‌توانیم به ایجاد دهكده گردشگری سنگان بیاندیشیم و از این طریق بهبود معیشت جامعه محلی و توسعه روستایی را شاهد باشیم.
وی افزود: امروزه لباس مردمان بلوچ كه لباس شهریاران ایران زمین است، موسیقی این خطه و سایر تولیدات روستایی یك سرمایه برای جذب گردشگران محسوب می‌شود كه همه این ظرفیت‌ها در دهستان زیبای سنگان گرد هم آمده‌اند.
میرحسینی تاكید كرد: البته سنگان برای تبدیل شدن به قطب گردشگری به زیرساخت‌های بیشتری نیاز دارد اما مهمان‌نوازی مردمان ما این خطه همچون دیگر نقاط استان پهناور سیستان و بلوچستان ضعف زیرساخت‌ها را پوشش داده به نحوی كه دلیل دوباره آمدن گردشگران به این استان نوع رفتار و مهمانوازی سخاوتمندانه مردم بوده كه در این خصیصه از دیگر نقاط كشور جلوتر است
