خانه دكتر مصدق

خانه دكتر مصدق در روستای احمدآباد:

خانه دكتر مصدق كه به قلعه احمدآباد نیز مشهور است، در روستای احمدآباد در نزدیكی شهر نظرآباد استان البرز واقع شده است. این خانه-باغ تاریخی، محل زندگی دكتر محمد مصدق، نخست وزیر ایران در سال‌های 1330 تا 1332، بود و پس از كودتای 28 مرداد و تبعید ایشان به این مكان، به محل حبس خانگی وی تا پایان عمرش در سال 1351 تبدیل شد.

تاریخچه:

• پیش از دكتر مصدق: زمین‌های احمدآباد در ابتدا جزو املاك عضدالسلطان، پسر مظفرالدین شاه قاجار و شوهر خواهر دكتر مصدق، بود. دكتر مصدق این زمین‌ها را با زمین‌هایی در اراك معاوضه كرد و نام روستا را به احترام پسرش احمد به احمدآباد تغییر داد.
• دوره نخست‌وزیری: دكتر مصدق در سال‌های نخست‌وزیری خود، از این خانه به عنوان دفتر كار و محل استراحت آخر هفته خود استفاده می‌كرد.
• حبس خانگی: پس از كودتای 28 مرداد و بركناری دكتر مصدق از قدرت، وی به مدت سه سال در این خانه به صورت حبس خانگی زندگی كرد. در این مدت، ماموران دولتی رفت و آمد او را كنترل می‌كردند و از ملاقات آزادانه او با مردم جلوگیری می‌شد.
• تبعید: در سال 1335، دكتر مصدق به مدت سه سال به قلعه سمنان تبعید شد.
• بازگشت و حصر: پس از آزادی از تبعید سمنان، دكتر مصدق به احمدآباد بازگشت و تا پایان عمرش در این خانه تحت نظر بود.

معماری خانه:

• خانه-باغ: این مجموعه شامل یك خانه مسكونی، باغ، و محوطه‌ای وسیع است.
• خانه مسكونی: بنای آجری ساده‌ای است كه در دو طبقه ساخته شده و شامل چهار اتاق، ایوان، فضای تقسیم‌كننده، سرویس بهداشتی، كفش‌كن و انبار می‌باشد.
• باغ: باغی سرسبز با درختان كهنسال كه در محوطه خانه قرار دارد.
• دیوارهای بلند: خانه توسط دیوارهای بلند خشتی احاطه شده است.
• برج نگهبانی: در گوشه ای از حیاط، برج نگهبانی وجود دارد.

وضعیت فعلی:

• مالكیت: پس از مرگ دكتر مصدق، این خانه-باغ به فرزندان ایشان واگذار شد.
• موزه: در حال حاضر، خانه دكتر مصدق به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد و بازدید عموم آزاد است.
• وضعیت بنا: متاسفانه، به دلیل كمبود بودجه و عدم توجه كافی، بخش‌هایی از این مجموعه تاریخی، به ویژه خانه مسكونی، دچار فرسایش و تخریب شده است.

اهمیت:

خانه دكتر مصدق در روستای احمدآباد به عنوان یكی از مهم‌ترین مكان‌های تاریخی ایران، از نظر سیاسی و معماری اهمیت زیادی دارد. این خانه یادآور دوران پرفراز و نشیب نهضت ملی شدن صنعت نفت و نقش دكتر مصدق در تاریخ معاصر ایران است.

خانه دكتر محمد مصدق با قدمت دوره قاجاریه در استان البرز، شهرستان ساوجبلاغ، روستای احمدآباد قرار دارد.

این خانه در جنوب روستای احمدآباد در داخل زمینی كه در اصل ملك مادری دكتر مصدق بود، درون حصاری چینه‌ای كه با كاه‌گل روكش شده بود ساخته شد.

خانه دكتر مصدق دارای یك درب اصلی در شمال و یك درب فرعی كوچك در غرب است. درب اصلی شامل ۲ لنگه درب فلزی بزرگ می‌شود.

این خانه به طور كلی از ۲ بخش ساختمان مسكونی و حیاط وسیع كه دور تا دور آن را احاطه كرده تشكیل شده است.

خانه دكتر مصدق بنای آجری ساده‌ای است با پلان مستطیل شكل در ۲ طبقه. بام آن نیز به صورت شیروانی فلزی است كه چند دودكش آجری در میان آن قرار دارد.

در طبقه اول این خانه ۴ اتاق و ۵ قسمت دیگر شامل ایوان، فضای تقسیم كننده، سرویس بهداشتی، كفش كن، و انبار وجود دارد.

به طور كلی وضعیت ظاهری خانه دكتر مصدق یادآور یم كوشك ساده دوران قاجار است. مشخصه‌هایی چون مصالح آجری، تزئینات محدود و مختصر، ایوان‌ها و ستون‌های چهارگوش، اتاق‌های ساده، درها و پنجره‌های چوبی و بام شیروانی دلیلی بر این ادعا هستند. در یكی از اتاق‌های این خانه خودرو وزارتی دكتر محمد مصدق نگهداری می‌شده است.

دكتر مصدق در دوره ششم مجلس شورای ملی به مجلس راه یافت و پس از پایان این دوره به علت دخالت دولت در انتخابات مجلس، از سیاست كناره گرفت و در این خانه سكنی گزید.

وی وصیت كرده بود او را پس از مرگ كنار شهدای ۳۰ تیر در ابن بابویه دفن كنند، ولی با مخالفت محمد رضا پهلوی رو به رو شد و وی را در سال ۱۳۴۵ در یكی از اتاق‌های همین خانه به خاك سپردند.

در ضلع شرقی این خانه بعدها ساختمانی جدید ساخته شد و به عنوان «موزه و كتابخانه دكتر محمد مصدق» مورد استفاده قرار گرفت.

خانه دكتر مصدق در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۴۳ در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسید.