كاخ آپادانا در حدود سال‌های ۵۱۵_۵۲۱ پیش از میلاد به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در شوش (شهر باستانی) روی آثار و بقایای عیلامی بنا شد.داریوش شوش را برای این انتخاب كرد كه در عصر عیلامی كانون بزرگ مذهبی و بعد از ساخته شدن كاخ هم پایتخت زمستانی هخامنشیان شد.كاخ آپادانای شوش قصر زمستانی شاهان هخامنشی بوده‌است.
مساحت تالار یا كاخ آپادانا ۱۰۴۳۴ متر است.بخش‌های مهمی از این كاخ كه بارگاه یا آپادانه نامیده شده در زمان اردشیر اول دچار آتش‌سوزی شد و در زمان اردشیر دوم بازسازی شد. اما در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، با هجوم وحشیانه و مخرب اسكندر مقدونی یك بار دیگر تخریب شد.
در سال ۱۸۸۰ میلادی، یك گروه از باستان شناسان فرانسوی این كاخ را از دل خاك بیرون كشیدند.كاوش‌های باستان شناسی روی ویرانه‌های شوش از سال ۱۸۴۹ میلادی آغاز شد اما كشف كامل آپادانا در حفاری‌هایی بین سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ اتفاق افتاد.
طرح كاخ بنایی كوشك مانند با ۳ ایوان ستوندار در جبهه شمالی ، شرقی و غربی آن است. تالار مركزی دارای ابعاد ۵۸ در ۵۸ متر است و ۳۶ ستون داردكه بزرگترین و با شكوه‌ترین ساختمان مجموعه است كه با تخمین باستانشناسان می‌توانست جمعیتی در حدود ۱۰هزار نفر را در خود جای دهد.
عمارت با ۷۲ ستون عظیم سر پا است. تمام این ستون‌ها كه قبلا رنگ آمیزی شده بودند، به شكل قاشقی تراش خورده اند و ارتفاع آنها كه با سرستون هایی به شگل گاو نر تزئین شده اند، به ۲۰ متر می‌رسد.
این بنا از سه طرف شمال، غرب و شرق ایوان دارد و سمت جنوبی تالار با اقامتگاه شاهی و بقیه مجموعه كاخها مرتبط است. ایوان‌های مجموعه هر كدام دارای دو ردیف ستون ۶ تایی می‌باشند.
از كلیه مجموعه كاخ ۱۱۰ اتاق و تالار كشف شده است.
دیوارهای این كاخ از خشت با نمای آجری ساخته شده و ستون‌های آن از سنگ است. دیوارهای داخلی آن را هم با آجر لعاب‌دار پوشانده اند كه نقش سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی را روی آنها می‌توانید ببینید كه بقایای به‌جای‌ماندهٔ آنها در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شوند.
طرح این ساختمان در تخت جمشیدتكرار شده ,در حقیقت نامگذاری آپادانا بر تالار بارعام تخت جمشید به خاطر همانندی آن با آپادانای شوش است.
اما تالار كاخ شوش كمی از تالار تخت جمشید بزرگتر بود.
كاخ داریوش واحدهای مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و كاخ پذیرایی و حیاط دارد.
شش حیاط كه سه تای آنها بسیار بزرگ دور یك محور شرقی و غربی قرار گرفته اند، در داخل مجموعه كاخها وجود داشته اند كه به وسیله یك راهروی بزرگ به بخش شمالی مربوط شده است. سه حیاط كوچكتر در بخش شمالی مجموعه كاخ قرار داشته. اتاق‌ها و ساختمان‌های مختلف كاخ به وسیله این حیاط‌ها روشنایی گرفته و تهویه می‌شدند.
بستر این حیاط‌ها با آجرهایی به رنگ قرمز اخرایی فرش شده اند
درشرقی‌ترین و بزرگترین حیاط، سوراخهای مدوری دیده می‌شود كه احتمالا محل نصب دكل یا پرچم بوده اند باستان شناسان حدس می‌زنند كه این حیاط كاربری نظامی داشته یا محل صف بستن و تجمع نگاهبانان كاخ بوده است.
در شمال این حیاط هم نقش شیرها را به طول چهار متر می‌بینید كه در گذر زمان كاملا سالم مانده اند.
بعد از عبور از این حیاط در مسیر غرب به شرق به محوطه دوم می‌رسیم كه به دلیل بارندگی‌های زیاد منطقه كه بی شباهت به بارندگی‌های استوایی نیست این روزها جا جایش را علف پر كرده است.
آپادانا نام یك قلعه نیست، بلكه نام باستانی بناهایی است كه با تالارهای ستوندار شناخته می‌شدند. بهترین نمونه‌های آپاداناها را در تخت جمشید و كاخ شوش می‌توانید ببینید و یكی از این بهترین آپاداناها در شوش دانیال وجود دارد.
امروزه در شوش، فقط چند زیرستون وجود دارد و كاخ به شكل سابقش وجود ندارد. بیش‌تر اشیا خارج شده، اكنون در موزه لوور نگهداری می‌شوند.
این مجموعه در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
