قزوین (به پارسی میانه: كاسپین) یكی از شهرهای بزرگ ایران در باختر و مركز استان و شهرستان قزوین است. این شهر در بلندای ۱٬۲۷۸ متری از سطح دریا واقع شده است. قزوین در زمان حكومت صفوی پایتخت ایران بوده است و به همین دلیل دارای اماكن و موزه‌های تاریخی بسیاری می‌باشد. قزوین از نظر تعداد اثر تاریخی رتبه اول را در ایران و سوم را در جهان داردقزوین پایتخت خوشنویسی ایران است و از جمله خوشنویسان معروف می‌توان به میرعماد قزوینی اشاره كرد. در شهر قزوین آثار كهن و باستانی گوناگونی از جمله حمام قجر، كاخ چهل‌ستون، امامزاده حسین، خیابان سپه (قدیمی‌ترین خیابان ایران) قرار دارد.
قزوین به دلیل قرار گرفتن در گلوگاه ارتباطی استان‌های شمالی و غربی كشور، نزدیكی به تهران، دارا بودن چندین شهر صنعتی و نیز برخورداری از چندین دانشگاه -از جمله دانشگاه‌های بین‌المللی امام خمینی، علوم پزشكی و آزاد اسلامی- و شماری دانشگاه غیردولتی از موقعیت خوبی برخوردار است.
قزوین به علت دارا بودن ۲ هزار و ۵۰۰ هكتار باغستان در اطراف شهر و وجود بوستان ۱٬۴۰۰ هكتاری باراجین در سال ۱۳۹۲ از سوی معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست كشور به عنوان شهر پاك ایران انتخاب شد.
فارسی زبان رایج در بین عموم اهالی قزوین است. قزوینی‌ها، اصالتاً فارسی‌زبان هستند. بعد از فارسی، زبان‌های تركی آذری و تاتی از زبان‌های بومی قزوین می‌باشد و گویشوران بسیاری دارد و عمده روستاهای دشت قزوین آذری‌زبان هستند. از آنجا كه این شهر به مانند شهرهای تهران و كرج یكی از شهرهای مهاجرپذیر است، برخی از ساكنان این شهر كه به قزوین مهاجرت كرده‌اند به زبان‌های مختلفی از قبیل تاتی، مراغی، كردی، لری، تركی و رمانلویی نیز سخن می‌گویند. ره آورد شهر قزوین پسته، باقلوا و شیرینی است.
نام
نوشته‌های باستانی یونان قزوین را با نام «راژیا» معرفی می‌كند و پس از آن در نوشته‌های اروپایی این شهر با نام شهر باستانی «آرساس» و یا «آرساسیا» شناخته می‌شده است.اشكانیان قزوین را به نام مؤسس آن «اردپا» می‌خواندند؛ و ساسانیان نام این شهر را «كشوین» (یعنی سرزمینی كه نباید از آن غافل شد) نهاده بودند. در برخی متون نام این شهر «قسوین» (یعنی شهری كه مردمی پر صلابت و استوار دارد) ذكر شده است. به هر روی مورخان و باستان شناسان عصر حاضر قزوین را عربی شده «كاسپین» می‌دانند؛ و بر این باورند كه قوم كاسپی‌ها كه در سواحل دریای خزر می‌زیستند به مرور كوچ كردند و شهر قزوین را بنا نهادند. و به همین دلیل است كه در متون كهن عثمانی و عربی نام دریای خزر «بحرالقزوین» ذكر شده است.
تاریخچه
این شهر باستانی در زمان شاه تهماسب صفوی پایتخت ایران بوده‌است. نخستین خیابان ایران (خیابان سپه) در قزوین ساخته شد.[۲۰] آب انبار سردار بزرگ‌ترین آب انبار تك گنبدی جهان در قزوین می‌باشد.
مكان‌نگاری جغرافیایی
قزوین در مدار °۵۰٫۰۰ شرقی و °۳۶٫۱۶شمالی قرار دارد. قزوین از سمت شمال به لاهیجان، از شمال شرق به رازمیان، از شرق به بیدستان و محمدیه، از جنوب شرق به الوند، از جنوب به شهر صنعتی لیا، از جنوب غرب به اقبالیه، از غرب به محمودآباد نمونه و از شمال غرب به منجیل راه پیدا می‌كند.
اقلیم
شهر قزوین در شمال غربی كشور قرار گرفته و آب و هوای آن سرد و كوهستانی است.
آب و هوای قزوین در تابستان خنك و در زمستان سرد است. میزان بارش سالیانه قزوین حدود ۳۱۸ میلیمتر و دمای متوسط هوا ۱۴ درجه سانتی‌گراد است.
تأثیر توده هواهای باران‌زا و ارتفاعات موجب شده است كه توزیع رطوبت هوا در شهر قزوین از شرایط مناسبی برخوردار باشد. روند تغییرات رطوبت نسبی در طول سال نشان‌دهنده رطوبت حداكثر در ماه‌های زمستان و رطوبت حداقل در ماه‌های تابستان است. میانگین سالانه نم نسبی در قزوین ۵۱٪ است. براساس آمارهای اقلیمی تیر و مرداد گرم‌ترین و دی و بهمن سردترین ماه‌های سال در شهر قزوین اند. دوره یخبندان از اواخر آبان آغاز و تا ۹۰ روز ادامه می‌یابد. كمترین دمای ثبت شده در ایستگاه سینوپتیك قزوین ۲۴ درجه زیرصفر بوده كه در ۲۰ دی ۱۳۵۵ رخ داده است.
