رَشْت یكی از كلان‌شهرهای ایران، مركز استان گیلان در شمال ایران، و مركز شهرستان رشت است و مادرشهر استان گیلان و بخش‌هایی از استان‌های همجوار است. این كلانشهر همچنین بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر شمال ایران در بین سه استان‌های حاشیهٔ دریای خزر و بزرگترین شهر گیلك نشین، بزرگترین سكونت گاه سواحل جنوبی دریای خزر محسوب می‌شود.رشت سومین شهر گردشگر پذیر ایران است.
بر اساس سرشماری رسمی در سال ۱۳۹۰، جمعیت ساكن آن ۶۳۹،۹۵۱ نفر بوده‌است.جمعیت شناور ثابت روزانۀ شهر رشت به‌عنوان مادرشهر استان گیلان بالغ بر ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ نفر است.جمعیت این شهر در تعطیلات و ماه‌های گردگشری سال بالغ بر دو میلیون نفر است.رشت فشرده‌ترین شهر ایران به لحاظ نسبت جمعیت به وسعت است و ازلحاظ نسبت جمعیت در روز و شب نیز رتبه نخست كشور را دارد.
در شهر رشت لهجه‌های گوناگون از گویش بیه‌پس زبان گیلكی توسط مردم تكلم می‌شود.
آب و هوای رشت ازجمله آب و هوای معتدل كاسپین و شبه مدیترانه‌ای است كه دارای تابستان‌های گرم و شرجی و زمستان‌های سرد و مرطوب است. همچنین شهر رشت دارای رتبهٔ اول میزان بارش مراكز استان‌های ایران و به شهر باران شهره است.
رشت بیش از ۴٬۵ قرن پیش مركز گیلان شدو در گذشته، مركز استان یكم ایران بوده‌است. همچنین این شهر نقشی كلیدی در بزنگاه‌های تاریخ ایران مانند انقلاب مشروطه،جنبش جنگل و انقلاب ۱۳۵۷ ایران داشت و با توجه به فرهنگ مردم آن و قرار گرفتن در جاده راه ابریشم از دیرباز به عنوان دروازه اروپا همواره به عنوان دروازه تمدن مدرن از آن یاد می‌شود. و دارای پیشینه‌ای درخشان عرصه مبادلات خارجی بوده است.
امروزه شهر رشت یكی از قطب‌های كشاورزی و گردشگری در سطح كشور محسوب می‌شود. رشت قطب تولید برنج ایران،تولید كنندهٔ بزرگ فولادو قطب تولید نانو داروهای ضد سرطان كشوریكی از مهم ترین شهرهای ایران است.
نام
وجه تسمیۀ رشت در فرهنگ واژه‌های دساتیر، به‌معنی گچی كه بنّایان، سنگ و آجر را به آن محكم نمایند، و در لغت‌نامه‌های انجمن آرا، آنندراج، لغت فرس اسدی توسی، لغت محلی شوشتری، برهان قاطع، ناظم الاطبا و لغت‌نامۀ جهانگیری: چیزی كه از هم فروریزد؛ هر چیزی كه از هم فروریزد و فروپاشد؛ دیوار مشرف بر افتادن. گچ را نیز گویند كه بدان خانه سفید كنند؛ لجن و خاكروبه؛خاك و گَرد؛ خاك را گویند؛ رنگ‌كرده نیز معنی شده‌است.همچنین رشت (به فتح اول) به معنی در فروافتاده در گودی قرار گرفته یا جای پست است. صفتی بود برای هفته بازار رشت و حومه كه روزهای یكشنبه در این شهر و روزهای چهارشنبه در آج بیشه حومه رشت تشكیل می‌شد. رشت بازار یعنی بازار در گودی قرار گرفته و این صفت بدان اعتبار بود كه هر پیله‌ور و یا مسافری كه از بخشهای جنوبی، مانند رودبار یا از مناطق غربی مانند فومن یا از مناطق شرقی مانند لاهیجان به سوی رشت حركت می‌كرد، از منطقه‌ای بلندتر به ناحیه‌ای كه در سطح پایین قرار داشت سرازیر می‌شد. تدریجاً “بازار” از آخر نام حذف شد و “رشت” باقی‌ماند..
از جمله دیگر نظرات می‌توان به (بیه) یعنی مصب بین دو رود اشاره كرد. یا (دارالمرز) یعنی سرزمین پست و گود (جلگه) و یا به نظر علی‌اكبر دهخدا چون ساخت اصلی شهر در سال ۹۰۰ هجری بوده و كلمه رشت در حساب ابجد ۹۰۰ است این نام را انتخاب نمودند. بنا به یك گمانه زنی دیگر نیز: تلفظ دقیق این نام شهر رَشت “رِشت” بوده كه آن نیز از بن ریسیدن گرفته شده‌است و دلیل این نام گذاری مطرح بودن این شهر در تولید رشته‌های نوغان یا همان ابریشم|ابریشمی دانسته شده‌است.طبق یكی دیگر از گمانه زنی‌ها معنی كلمه رَشت از تركیب كلمه «رِش» به معنی باران بسیار ریز است. كه با پذیرفتن این گمانه زنی می‌توان رشت را به مكانی كه در آنجا باران به صورت مداوم می‌بارد پذیرفت. واژه گیلكی «وارش» كه به معنی باران است موید این نكته‌است كه این واژه مركب از وا+رش ساخته شده كه اصل كلمهٔ مركب هم پیشوند «وا» معادل «باز» متبادر كنندهٔ «باز باران» یعنی «باران مكرر»است. در اوستا كتاب ایرانیان باستان كلمه هو رشت بارها استفاده شده است. هو به معنی نیك و رشت به معنی كردار می‌باشد. شاید رشت در كتب پارسی به معنی كار یا عمل یا كردار یا محلی برای كار باشد. همچنین عده‌ای بر این گمانند كه نام رشت از نام ایزد باران در فارسی پهلوی یعنی تیشتر گرفته شده.
رشت در ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی واقع شده و فاصله آن از تهران ۳۰۰ كیلومتر می‌باشد. همچنین شهر رشت با مساحت ۱۸۰ كیلومتر مربع در زمینی مسطح و هموار به ارتفاع به طور میانگین ۵ متر از سطح آب‌های آزاد قرار دارد. رشته كوه البرز در قسمت جنوبی شهررشت واقع شده و نزدیك ترین قله بلند به شهر رشت (درفك) به ارتفاع ۲٬۷۳۳ متر است. نزدیك ترین شهرستان به رشت صومعه سرا است كه در فاصلهٔ ۲۶ كیلومتر ی آن قرار دارد. رشت از شمال به دریای خزر و مرداب انزلی، از غرب به رودخانه پسیخان , صومعه سرا و فومن , از جنوب به بخش سنگر و شهرستان رودبار و از شرق به كوچصفهان و آستانه اشرفیه محدود است.
سلسله جبال البرز در قسمت جنوبی شهررشت واقع شده و نزدیك ترین قله بلند به شهر رشت (درفك) به ارتفاع ۳۵۰۰ متر است. نزدیك ترین شهرستان به رشت صومعه سرا است كه در فاصلهٔ ۲۶ كیلومتر ی آن قرار دارد. رشت از جانب شمال به دریای خزر و مرداب انزلی، از غرب به رودخانه پسیخان , صومعه سرا و فومن , از جنوب به شهرستان سنگر و رودبار و از شرق به كوچصفهان و لاهیجان محدود است و فاصلهٔ آن تا تهران ۳۲۵ كیلومتر و تا بندر انزلی ۳۰ كیلومتر است. در واقع جلگه حاصلخیز شهرستان رشت توسط كرانه‌های دریای خزر از سمت شمال، دلتای سفیدرود (آستانه اشرفیه) از جهت شرق، ارتفاعات كوهپایه‌ای- جنگلی رودبار از قسمت جنوب و شالیزارهای جلگه تولمات و فومنات از جهت غرب محدود می‌گردد. تالاب انزلی در شمال غربی شهرستان رشت واقع شده است. قسمت وسیعی از این شهرستان در ناحیه جلگه‌ای استان گیلان واقع شده و مساحت كمی از آن در ابتدای ارتفاعات و كوهپایه‌های جنگلی قرار دارد. از مهمترین ارتفاعات محدوده مورد نظر می‌توان به سراوان، عزیزكیان، موشنگاه، امامزاده هاشم و غیره اشاره كرد.
۱. جمعت رشت بر اساس سرشماری در سال ۱۳۳۵ شمسی، ۱۰۰ هزار نفر بود. این در حالی است كه امروزه این شهر از جمعیتی یك میلیون نفری برخوردار است.
۲. ۷۶ درصد جمعیت این منطقه، شهری و ۲۴ درصد آن روستایی است.
۳. بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر شمال ایران در بین شهرهای ساحلی، شهر رشت است.
۴. در بین شهرهای كشور، میزان بیشترین تراكم جمعیت نسبت به مساحت برای رشت است.
۵. رشت سومین شهر گردشگری ایران محسوب می‌شود. سالانه ۱۲ تا ۱۵ میلیون نفر گردشگر به این منطقه سفر می‌كنند.
۶. شهر رشت در قسمتی از جلگه‌ی گیلان قرار دارد كه در دشت های جنوبی دریای خزر و در حاشیهی غربی دلتای سفیدرود واقع شده است.
۷. رشت دارای تابستان‌های گرم و شرجی و زمستان‌های سرد و مرطوب است. میانگین سالانه‌ی حداكثر دما ۲۰ و حداقل دما ۱۱ درجه برآورد می‌شود.
۸. همچنین این شهر با متوسط بارندگی ۱۳۵ روز از سال در صدر شهرهای بارانی كشور قرار دارد. میانگین سالانه‌ی بارندگی در این شهر ۱۳۵۹ میلی‌متر است.
۹. در رشت دو رودخانه‌ی گوهررود و زرجوب جریان دارند كه در شرق و غرب این شهر قرار گرفته‌اند. این دو رودخانه، در ناحیه‌ی پیربازار رشت به یكدیگر می‌رسند و سپس وارد تالاب انزلی می‌شوند.
۱۰. طبق اسناد موجود، نام قدیم این شهر «بیه» بوده است. بیه طبق لغت‌نامه‌ها، به منطقه‌ی بین دو رودخانه گفته می‌شود.
۱۱. شهرداری رشت یكی از قدیمی‌ترین شهرداری‌های كشور محسوب می‌شود كه در سال ۱۲۸۶ شمسی تاسیس شد. امروزه این شهر دارای پنج منطقه‌ی شهرداری است كه هر كدام از آن‌ها به سه ناحیه تقسیم می‌شوند.
۱۲. برای وجه تسمیه‌ی رشت نظریه‌های گوناگونی وجود دارد. یكی از نظریه‌ها برگرفته از مفهوم «رشت»، به معنی «قرار گرفته در جای پست و گود» است؛ كه به اقلیم جلگه‌ای این منطقه اشاره دارد.
همچنین طبق نظریه‌ی علی اكبر دهخدا چون ساخت اصلی شهر در سال ۹۰۰ هجری بوده و كلمه‌ی «رشت» در حساب ابجد ۹۰۰ است، این نام انتخاب شده است.
نظریه‌ی دیگری به معنی كلمه‌ی «رش» اشاره دارد كه در زبان گیلكی به معنی «باران بسیار» است.
۱۳. زبان مردم این منطقه، گیلكی است. از طرفی اكثر مردم رشت، شیعه هستند؛ با این وجود، عده‌ای از آن‌ها اهل سنت و تعداد كمی زرتشتی، مسیحی و یهودی هستند.
۱۴. رشت در گذشته قطب تولیدات نساجی ایران بود. در سالیان اخیر بسیاری از كارخانجات بزرگ صنعتی در رشت به حالت تعطیل درآمده‌اند. امروزه شهر رشت به عنوان یكی از قطب‌های كشاورزی در سطح كشور مطرح است. همچنین این منطقه، از تولید كنندگان بزرگ فولاد و نانو داروهای ضد سرطان كشور نیز محسوب می‌شود.
۱۵. رشت با تولید ۱۰ درصدی برنج، رتبه‌ی نخست را در زمینه‌ی تولید برنج كشور دارد.
۱۶. در شهر رشت تعداد ۱۹ واحد دانشگاهی دولتی و غیر دولتی وجود دارد.
۱۷. شهر صنعتی رشت در سال ۱۳۵۳ شمسی در جنوب این منطقه تاسیس شد. این شهر صنعتی كه در جنوب شهر رشت واقع شده است، یكی از پنج شهر صنعتی بزرگ كشور و دومین شهر صنعتی خصوصی ایران به شمار می‌رود. در حال حاضر تعداد ۲۸۰ واحد صنعتی در این شهر وجود دارد كه از این تعداد ۱۴۰ واحد در حال فعالیت هستند.
۱۸. مهمترین صنایع دستی این منطقه، دستبافت‌های پشمی، حصیر بافی، چادر بافی و چموش دوزی هستند.
۱۹. شهر رشت در سال ۲۰۱۵ به عنوان شهر خلاق در زمینه‌ی خوراك‌شناسی، به یونسكو پیوست. بر اساس استانداردهای یونسكو، شهر خلاق شهری است كه از نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعه‌ی شهری استفاده می‌كند. رشت، تنها شهر ایران به همراه ۱۸ شهر دیگر جهان است كه در زمینه خوراك‌شناسی در یونسكو ثبت شده است.
۲۰. در انتها جالب است بدانید، در سال ۱۲۹۰ شمسی، اولین اتوبوس در ایران توسط یك تاجر بلژیكی در شهر رشت به كار گرفته شد.
