روستای اورامان مركز دهستان اورامانات است و در جنوب غربی شهر سروآباد قرار دارد . خانه های روستای اورامان به طور كلی از سنگ و اغلب به صورت خشكه چین (بدون استفاده از ملات) و به شیوه پلكانی ساخته شده است . این روستا در بین اهالی روستاهای منطقه به شهر اورامان معروف است و به اعتقاد آنان این روستا زمانی شهری بزرگ بوده و مركزیتی خاص داشته است و به همین دلیل از آن به عنوان تخت یا مركز (حكومت) ناحیه اورامان یاد می كنند . وضعیت خاص روستا از نظر معماری و همچنین مراسم خاص (مراسم سالانه پیرشالیار) و وجود مقبره و مسجد پیر شالیار و به ویژه جمعیت و تعداد سكنه قابل توجه آن نشانگر اهمیت آن در گذشته است .
دربارهٔ خاستگاه نامگذاری هورامان دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده كه هیچ‌یك از لحاظ زبان‌شناسی تأیید نشده‌اند. از جمله در زبان اورامی هَور به معنی ابر و آما به معنی آمدن است و مفهوم كلی آن جایی كه ابرها از آن می‌آیند. نظریه دیگر واژه اورامان یا هورامان از دو بخش اهورا و «مان» به معنی خانه، جایگاه و سرزمین می‌داند و آنرا سرزمین اهورایی و جایگاه اهورا مزدا تفسیر می‌كند. «هور» در اوستا به معنی خورشید است. هورامان را می‌توان جایگاه خورشید هم‌معنی كرد.
این منطقه بیشتر كوهستانی و دارای دره‌های پرپیچ‌وخم و عمیق و رودبارهای بی شمار است. از مجموع آب این چشمه‌ها و رودبارها دو رودخانه سیروان و لیله پایه ریزی می‌شوند كه در نقطه‌ای به نام دروله در نزدیكی مرز ایران و عراق به هم می‌پیوندند. از میان این چشمه‌ها می‌توان چشمه بل را نام برد كه با دبی ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ لیتر در ثانیه پرآب‌ترین آنهاست و به سیروان می‌ریزد و از سویی رودی كه از آن پایه ریزی می‌شود كوتاهترین رود جهان است.
یك روستای تیپیك در اورامان با معماری پله‌ای
هر چند كه بخش بزرگی از منطقه اورامان از كوه‌های بلند و پربرف ساخته می‌شود. اما در ارتفاعات پائین‌تر و در دامنه همین كوه‌ها جنگلهای متراكم كم و بیش وسیعی وجود دارند. پوشش جنگلی این ناحیه همچون پوشش عمومی رشته‌كوه زاگرس بیشتر از درختان بلوط است. درختان دیگری مانند گلابی‌وحشی و زالزالك نیز به تعداد چشمگیری یافت می‌شود. این جنگلها از دیرباز تأمین‌كننده سوخت زمستانی اهالی منطقه بوده‌اند.
معماری اورامانات كاملاً با كوهستان انطباق یافته و متكی بر ساخت و ساز با استفاده از سنگ و بصورت خشكه چین است و خانه‌ها در روستاهای منطقه با توجه به شیب تند دامنه‌های صخره‌ای به صورت پلكانی ساخته شده‌است. خانه‌ها در اكثر موارد در دو طبقه ساخته شده و براساس معیشت فضاهای خانه‌ها با یكدیگر متفاوت است و خانه‌های افراد باغ دار، كشاورز، دامدار كمابیش با هم متفاوت است. در بسیاری از موارد طبقه همكف به محل نگهداری گله و انبار اختصاص دارد. فضای اصلی مسكونی در طبقه بالاتر واقع است و از بخش‌های مختلفی تشكیل می‌شود.
