هنر ارسی سازی (در و پنجره های مشبك چوبی كه بین شبكه ها با شیشه های كوچك معمولا رنگی پر شده) از اواخر دوره قاجار تا اوائل پهلوی رواج فراوان داشته و به احتمال زیاد پس از آن به خاطر مقرون به صرفه نبودن متروكه مانده است. كریم پیرنیا ارسی (به ضم الف و غالبا سكون ر) را درب مشبك چوبی رو به حیاط دانسته و بر خلاف تصور عامه كه آنرا هنری وارداتی از روسها میدانند، معتقد است كه نمونه های قدیم تر ارسی را میتوان در بناها و نقاشی های ایرانی یافت. در اینجا بنده نیز با استاد پیرنیا هم عقیده بوده (!) و گمان میكنم در دوران صفوی هم در ایران ارسی وجود داشته، اما خیلی بعید است قدمت این سازه به قبل از سلجوقیان هم برسد.
كردستان، معبد ارسی های ایران است. سنندج را شهر ارسی ها میدانند و تا دلتان بخواهد استاد چوب كار و ارسی ساز داشته. تقریبا همه جا میتوان ارسی گیر آورد؛ از نمونه های عادی و كوچك تا فرمهای پیچیده و وسیع كه مثلا گره چینی های با حتی ۲۴ گره هم با ابعاد مختلف در آنها تكرار شده اند. عجیب است كه كردها انگار اینقدر به ارسی علاقمند بوده اند كه بعضی جاها از خیر دیوار در بنا گذشته اند و بجایش ارسی های سرتاسری كار گذاشته اند! جالبیش اینجاست كه تعداد درها هم همیشه فرد است. سه دری، پنج دری، هفت دری و حتی نه دری! بسته به اینكه در قرار بوده در نمای خارجی، اتاقهای داخلی و یا در برابر نور مستقیم آفتاب قرار گیرد، پوشش و لعاب متفاوتی برای درها در نظر گرفته شده و در مجموع كه از این مجمل حدیث مفصل بخوان كه خیلی كارشان درست بوده. اما همانا من چیزی درباره ایران به ذهنم نمیرسد، مگر آنكه آن پشت و پسل ها همزمان درباره زادگاهم هم فكر كنم!
توی اصفهان هم ارسی زیاد گیر میاید و به آن هم ارسی میگویند. ولی در عین حال اصفهانی های قدیم به كفش (و گاه به دمپایی هایی كه بشود بجای كفش هم ازشان استفاده كرد) میگویند ارسی (به ضم الف و ر) و به كفاش هم میگویند ارسی دوز. این دو تا واژه اینقدر شبیه هستند كه خیلی وقتها یك جور تلفظ میشوند، و البته مطمئنم كه لفظ ارسی به معنای كفش فقط در اصفهان كاربرد ندارد (نداشته).
