بشر از چهار هزار سال ق.م،پس از كشف طلا،با كاربرد نقره آشنا بوده است.نقره فلزی است كه مانند طلا و مس به صورت خالص در طبیعت موجود است،ولی بیشترین مقدار آن از سنگ معدن استخراج می شود.آثار كشف شده در تپه های سیلك كاشان متعلق به هزاره چهارم ق.م،یادآور این نكته است كه مردم این ناحیه از ایران با كاربرد این فلز پالایش و ساخت اشیاء سیمین،آشنایی كامل داشته اند.معادن بسیاری در نقاط مختلف ایران دارای سنگ نقره هستند،از جمله:معادن نخلك در میانه كویر لوت در شمال انارك،كه در زمان ساسانیان از محصول آنها به ویژه در ساخت ظروف سیمین استفاده می شد.هنر نقره كاری در عصر ساسانیان رونق بسیار داشت.از مقایسه اشیاء مكشوفه ساسانی با كارهای مشابه همعصر خود در بیزانس و روم،استنباط میشود كه این دو هنر در تكنیك كار و اسلوب ساخت،نباید تفاوت چندانی با یكدیگر داشته باشند.نقره كاران ساسانی سه روش زیرین را در ساخت ظروف به كار می برده اند:
۱-ساخت اشیاء نقره به وسیله چكش كاری،۲-هنر فلزكاری ریختگی در اشیاء سیمین،۳-ساخت ظروف آستردار.
روش ساخت
برای ساخت ظروف نقره،پس از عیار كردن نقره با مس،نقره را ذوب كرده و داخل قالبیكه نام آن ریچه(ریجه)است می ریزند.ریچه به شكل دو صفحه آهنی كه یكی از آنها دارای دو زه در اطراف آن است،می باشد.این دو صفحه را در هم چفت كرده و از شكاف بالای آن نقره مذاب را درون آن می ریزند تا به صورت شمش درآید.شمش را توسط دستگاه نورد كه شامل دو غلتك سنگین است،به ضخامتهای موردنیاز،نازك می كنند.روشهای نقره سازی كه در حال حاضرمورد استفاده قرار میگیرد عبارتند از:
-چكش كاری:در این روش برای ساخت ظرف تنها از چكش استفاده می شود.به طور مثال برای ساخت كاسه ای با دهانه۳۰سانتیمتر،اندازه ورق نقره را ۶-۵سانتیمتر اضافه تر می گیرند و به وسیله چكش آنرا گود می كنند(فُرو می گیرند)تا به شكل دلخواه درآید.
۲-خمكاری با استفاده از قالب:در این روش ورق نقره روی قالبهای مخصوصكشیده و به وسیله میله ای كه دستگیره چوبی دارد،آنقدر ورق را روی قالب می كشند تا شكل قالب را به خود بگیرد و سپس آن را از قالب جدا می كنند.
۳-ریخته گری:ساخت ظروف به وسیله قالبهایی از جنس نقره،برنج و به خصوص آلومینیوم است.برای مثال برای ساختن دسته یك گلدان كه جدا روی ظرف نصب می شود،ابتدا درون قالب را از ماسه مرطوب پرمی كنند(برای جداشدن آسان نقره از قالب)،سپس نیمه دیگر قالب را روی آن گذاشته و فشار می دهندونقره مذاب را از شكاف،داخل قالب می ریزند.پس از خارج كردن نقره شكل گرفته،قسمتهایی كه همسان نیست را سوهانكاری می كنند.
۴-پرسكاری:در پرسكاری با استفاده از یك قالب و دستگاه پرس،نقره را به شكل مورد نظر درمی آورند كه بیشتر برای ظروف تخت استفاده می شود.دستگاه پرس دارای دو قالب منفی ومثبت است كه با فشار در هم چفت شده و نقره را به شكل مورد نظر درمی آورند.
پس از ساخته شدن ظرف،یك لایه از روی ظزف را می تراشند،كه به آن چرخكاری گفته می شود تا ظرف براق شود.اگر ظرف دارای لبه باشد،ابتدا یك زه دور لبه آن لحیم می كنند و سپس آنرا برای قلمزنی آماده می كنند.زمان لحیم كاری ماده ای به نام تنكا(بوراكسB2O3)به قطه می زنند،تا به خوبی به ظرف متصل شود.در حال حاضر افراد چندانی توانایی ساخت ظروف با روش چكش كاری را ندارند و بیشتر از روش خمكاری و پرس این كار را انجام می دهند.
