«روستای گُل»، مركز دهستان براكوه، روستایی از توابع بخش جلگه ماژان شهرستان خوسف، واقع در استان خراسان جنوبی است كه بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ مركز آمار ایران، جمعیت آن بالغ بر ۲۳۰ خانوار و ۶۵۰ نفر بوده است. وجه تسمیه روستای گل برگرفته از عواملی مانند خوش آب و هوا بودن منطقه، خاك حاصلخیز و رویش انواع گل‌های معطر، محصولات زراعی و باغی و سكونت قبیله ای به این نام در منطقه است. گفته می‌شود روستای گل حدود چند قرن پیش جمعیتی بسیار بیشتر از جمعیت خوسف را در خود دیده است، چرا كه از لحاظ آب و هوا و میزان آب های زیر زمینی وضعیت بهتری نسبت به آن داشته است؛ ولی به خاطر دور بودن از مسیرهای ترابری و خشكسالی های پی در پی و عدم توجه حاكمان به صنعت كشاورزی، جمعیت آن در طول تاریخ رو به افول بوده است. سابقه تاریخی این روستا را می‌توان از روی بناهای تاریخی كه هنوز بقایای آن وجود دارد، فهمید. به گفته افراد سالخورده این روستا، انگلیسی‌ها و روس‌ها در این مكان رفت وآمد داشته‌اند و هنوز هم بقایای كاروانسراهایی كه در آن توقف و استراحت می‌كرده‌اند، وجود دارد. قدمت روستای گل به قبل از اسلام برمی گردد. در ابتدا این روستا پایین دست كوه قرار داشته و سپس به محلی كه اكنون «باغ علیشاه» نام دارد منتقل شده و با گذشت سالیانی دور هم به محل فعلی انتقال یافته است. روستای گل با طول جغرافیایی ۵۹٫۱۶۸۵۶۵۳ درجه و عرض جغرافیایی ۳۲٫۶۸۷۷۵۰۹ درجه، (۳۲ درجه و۴۱ دقیقه و ۱۲ثانیه شمالی، ۵۹ درجه و۱۰ دقیقه و۰ ثانیه شرقی) در فاصله مستقیم ۲۲ كیلومتر و فاصله ارتباطی ۷۵ كیلومتر از بیرجند و ۳۵ كیلومتری خوسف قرار دارد. در اطراف آن روستاهایی همچون چهكند، شهرستانك، رومنجان، زنوك و … قرار دارند. روستای گل به لحاظ جغرافیایی در كوهپایه جنوبی رشته كوه باقران واقع است و دشتی نسبتاً بیكران و روستاهای بی شمار و متعدد از چشم اندازهای روستاست. این روستا، خوش آب و هوا، كوهستانی و با موقعیت عالی و یكی از مناطق سرسبز و دارای باغ‌های میوه و محصولات متنوع است. از دیگر خصوصیات روستا، وجود قنوات بزرگ و طولانی به نام‌های پرج، پرجو، دره، سراب و… است. متناسب با آب و هوای آن شغل بیشتر افراد كشاورزی، باغداری و سبزیكاری است و محصولات زراعی اصلی گندم، جو، زعفران، ارزن، عدس و نخود می‌باشد. در كنار اینها محصولات باغی مثل بادام و گردو و میوه‌هایی مانند توت، زرد آلو، آلو، شفتالو، انگور، انجیر، انار، سیب و… پرورش می‌یابد. اغلب میوه‌های این روستا به صورت خشكبار عرضه می‌شود. روستای گل از نظر كشاورزی، محل تولید محصولات باغی، غلات، حبوبات آبی و دیمی، گلخانه‌ای و غیره‌است و ۵ قنات معتبر به نام‌های پرچ، پرچو، دره، استینج، سراج و غسالخانه با میزان آب دهی بالا دارد. این روستا از جمله روستاهای خراسان جنوبی است كه از سال های كهن مهد دانش و مجهز به مراكز آموزشی بوده است و مدرسه طلاب آن زبانزد خاص و عام است كه سال‌های سال روحانیان در آن درس خوانده اند. به صورت رسمی از سال ۱۳۱۲یكی از اولین دبستان‌های شهرستان بیرجند در این روستا دایر شده و قبل از انقلاب نیز دارای مدرسه راهنمایی و دبستان بوده است. از اماكن تاریخی و مذهبی روستای گل می‌توان به «مسجد جامع» اشاره كرد كه قدمتی چند صد ساله داشته و دارای ماذنه و شبستانی زیباست و ثبت آثار ملی شده است. از لحاظ سبك معماری جزو نمونه های قابل توجه در منطقه به شمار می‌آید. این بنا شامل سر در ورودی، دهلیز شبستان ستوندار، صحن، پایاب و دو ایوان می‌باشد ورودی بنا كه از لحاظ معماری و تزئینات وابسته مهمترین و با ارزشترین بخش بنا محسوب می‌شود دارای تزئینات انبوه گچبری و با طرحهای اسلیمی و رسمی بندی می‌باشد. شبستان بنا دارای چهار ستون چهار ضلعی به قطر حدود سیزده سانتیمتر و نه گنبد می‌باشد. در دو طرف جنوب غرب و شمال شرق صحن دو ایوان قرار دارد كه دارای قوس كلیل می باشد. براساس سنگ لوح موجود، تاریخ ساخت این بنا سال ۱۱۷۷ هجری قمری است و دو سنگ نوشته مربوط به سال های ۱۱۷۷ و ۱۱۹۱ هجری قمری در ایوان ورودی آن نصب شده‌است. از دیگر آثار تاریخی روستای گل «مزار شیخ شمس الدین خلوتی گلی» است، بنای تاریخی مزار «شیخ شمس الدین» موسوم به «مزار گل» در دامنه تپه‌ای در حاشیه جنوبی روستای گل قرار دارد. این بنا شامل یك ایوان در وسط و دو حجره در دو طرف است. دیوارهای حجره غربی از سنگ ساخته شده و از استحكام بیشتری برخوردار است. این حجره مقبره شمس الدین است و با یك گنبد آجری پوشش یافته است. از تزیینات این بخش می‌توان به كاربندی‌های سنگی فیل پوش‌ها، قسمت بالای طاق نماها و زیر ساقه گنبد اشاره كرد. سنگ نوشته آن مربوط به سال ۹۹۵ هجری قمری است و در بهارستان آیتی به آن اشاره شده و در كتاب تاریخ سیستان در زمان پادشاهی سلطان حسین بایقرا عارف مشهوری به نام شمس الدین خلوتی در این روستا زندگی می‌كرده كه عبادت و اخلاق او زبانزد خاص و عام بوده است. مزار شیخ ابوسعید خلوتی گلی، مزار سلیمان و مزار ملك جبرئیل را از دیگر مكان‌های مذهبی به شمار می‌رود و مردم به این مكان اعتقادات خاصی دارند. حجره شرقی مزار گل، محل دفن «شیخ ابوسعید» بوده و از خشت ساخته شده است. این حجره به دلیل عدم استحكام، آسیب بیشتری دیده است، قسمت‌هایی از ایوان بنا نیز فرو ریخته است. این ایوان در گذشته دارای طاق‌های جناغی بود، ولی امروزه فقط قسمتی از پایه طاق ها كه بر روی دیوار حجره غربی قرار دارند، باقی مانده است. بر اساس اسناد مكتوب و سنگ لوحی كه در درون مزار قرار دارد، این بنا در دوران تیموری ساخته شده است.