اگر نگاهی به نقشه گیلان بیاندازیم ، در شهرستان رشت با بخشی برخورد خواهیم كرد كه لشت نشا نام دارد. در این بخش كه بسیار نیز قدیمی می باشد روستایی با نام لیچاه قرار گرفته است. جاده ورودی لیچاه در ۱ كیلو متری جاده لشت نشا به آستانه قرار گرفته است . برای رسیدن به این روستا باید از راهی پر پیچ و خم و البته زیبا (بخصوص در فصل بهار و تابستان ) عبور كنیم.این جاده در حدود ۳ كیلو متر طول دارد. در قسمت شرقی لیچاه سفید رود به سمت دریا امتداد یافته است.
شغل اصلی اهالی لیچاه و محصولات آن
از قدیم در این روستا به دلیل قرار گرفتن در امتداد سفیدرود ، حرفه ماهیگیری رونق بسیار داشته است . اما در یك دهه اخیر به دلیل سد سازی های بی رویه بر روی سفیدرود آب این رود زیبا نسبت به قدیم بسیار كاهش یافته است. این كاهش بیش از حد سطح آب مانع از بالا آمدن ماهی ها از آب دریا بسمت بالای رود شده است. به همین دلیل حرفه ماهیگیری و درآمد حاصل از آن از زنجیره شغلی اهالی این روستا خارج شده است. بشخصه هنوز هم طعم لذیذ ماهی های خاویاری و سایر ماهی های آن در كام و ذهنم باقیمانده است
اما با وجود زمین های حاصلخیز نور امید و منبع درآمد دیگری برای اهالی روستای لیچاه شكل گرفته است. محصولاتی همچون : بادام،باقلا،كدو،هندوانه،لوبیاوبرنج از تولیدات اصلی روستا می باشد.برخی از محصولات دیگر نه در حد انبوه بلكه در حد مایحتاج سالیانه خانواده تحت كشت قرار می گیرد كه عبارتند از : تخم آفتابگردان،بلال،پیاز،سیر،سبزیجات،خیار،گوجه،خربزه و ..
در چند سال گذشته برخی از اهالی به درختكاری و فروش آن رو آورده اند. بسیاری از اهالی در كنار كشاورزی به دامداری نیز مشغول هستند.
به این ترتیب اهالی روستای لیچاه با نعمتهایی كه خداوند در اختیارشان گذاشته برخی از مواد خوراكی سبد غذایی مردم را تامین می كنند.
امكانات فرهنگی،ورزشی و رفاهی روستای لیچاه
روستای لیچاه در مقطع ابتدایی دارای مدرسه نوسازی با نام آیت الله لیچایی می باشد.این مدرسه در دو شیفت صبح و بعدازظهر میزبان دانش آموزان آینده ساز كشور می باشد.در مقطع راهنمایی نیز مدرسه ای با نام شهید محمد باقر صدر وجود دارد كه تنها دانش آموزان پسر( شیفت صبح) در آن مشغول به تحصیل هستند.
از لحاظ ورزشی روستا دارای زمین چمن طبیعی برای انجام ورزش فوتبال می باشد.در سال های اخیر بااستقبال زنان روستایی از ورزش صبحگاهی این زمین چمن در ۶ ماه دوم سال (با اتمام كار كشاورزی )،شاهد بانوان صحر خیز و ورزشكاری می باشد كه برای داشتن تنی سالم در آن به ورزش می پردازند.
از سویی دیگر لیچاه از سیستم مخابراتی دیجیتال بهره می برد به نحوی كه امكان دسترسی به اینترنت را براحتی برای افراد روستا فراهم ساخته است.در مثالی ملموس باید عنوان كنم كه خودم بشخصه اكثر كارهای سایت حاضر را از داخل روستا انجام می دهم.راه ارتباطی روستا آسفالته بوده و اكثر كوچه های روستا نیز آسفالت شده اند.
وجود نعمت گاز در روستا سبب شده تا اهالی در شب های سرد زمستان به راحتی كانون پر محبت خانواده را گرمی بخشند و زندگی راحتتری را تجربه كنند.وجود چند گیم نت درروستا چهره مدرنتری به روستا بخشیده كه باعث درهم آمیختن زندگی روستایی و زندگی شهری شده است.از لحاظ معنوی نیز دو مسجد در لیچاه ساخته شده كه پذیرای مسلمانان با ایمان لیچایی می باشد
از لحاظ بهداشتی درمانگاهی در روستا وجود دارد كه برخی خدمات اولیه را برای روستائیان عزیز ارائه می دهد .
در نهایت از توجه تمامی مسئولان به روستای لیچاه تشكر و قدردانی می كنم و امیدوارم با توجهات بیشتر به این روستا راحتی بیشتر را برای اهالی فراهم آورند تا از رو آوردن جوانان به شهر جلوگیری شود و اهالی نیز زندگی راحتتری را تجربه كنند.
كاشت،داشت،برداشت در لیچاه
قبل از كاشت محصول توسط كشاورزان عزیز، مراحلی مقدماتی بر روی زمین صورت می پذیرد. زمان شروع این مراحل حتی به قبل از تحویل سال نو می رسد. زمین های كشاورزی توسط حدود هایی از هم جدا شده اند كه در واقع حریم كشاورزان را از دیگری مشخص می كند. اولین مرحله برای كشاورزی تمیز كردن این مرزها از علف های ضاید می باشد . گیله مردان عزیز توسط بیلهای بخصوصی این مرزها را برای كاشت زمین آماده می كنند. این كار ابتدایی اغلب توسط مردان انجام می شود. بعد اتمام تعطیلات نوروزی تراكتورداران روستا زمین های كشاورزان را شخم می زنند.جالبست بدانید كه هر كشاورز با تراكتوردار مشخص قراردادی در حد شناخت وحرف بر پایه اعتماد متقابل دارد .به گونه ای كه مسئولیت آماده كردن زمین كشاورز بر عهده صاحب تراكتور می باشد. مزد صاحب تراكتور اغلب اوقات بعد از برداشت و فروش محصول پرداخت می شود.
در همین هنگام كه زمین كشاورز درحال آماده شدن می باشد ، كشاورزان دانه هایی را كه از برداشت سال قبل برای سال جدید ذخیره كرده بودند آماده كاشتن می كنند.
برای مثال دانه های برنج را چند روز درون آب خیس می دهند ،سپس چند روز زیر زمین ( قسمتی كه گرم باشد ) نگهداری می شود.اكثر روستاییان عزیز مناسب ترین مكان برای این امر را زیر كود حیوانی كه با كاه در هم آمیخته شده است می دانند. این عمل تا زمانی كه اولین جوانه های زندگی از دانه ها بیرون بزند ادامه می یابد. دانه هایی كه قرار است برای باغهای هندوانه استفاده شود به دو صورت پرورش داده می شود. برخی از كشاورزان برای آنكه محصول زودتری برداشت كنند بوته های هندوانه را ابتدا در گلخانه هایی كه خود ساخته اند تا حدی رشد می دهند ، سپس آنها را به زمین زراعی منتقل می كنند . اما برخی دیگر دانه های آماده شده را مستقیما داخل خاك زمین های كشاورزی قرار می دهند تا اولین مراحل رشد توسط طبیعت و داخل زمین زراعی انجام شود .
از صحنه های جالب در امر كشاورزی منطقه یاور رسانی به یكدیگر می باشد. در واقع افراد بصورت گروهی در روز خاصی كه صاحب باغ تعیین كرده است به كمك صاحب باغ می روند. آنگاه صاحب باغ موظف است كه یا مزد كارگری آن روز را به آنها بدهد و یا اینكه در روز دیگری كه هر یك از افراد برای زمین خود مشخص می كنند به یاری آنها برود كه این امر در میان اهالی به اصطلاح (( ایته ایته )) به معنی ((یكی یكی)) گفته می شود.به این ترتیب با یك كار گروهی زمین كشاورزان آباد می شود. قابل ذكر است كه این كمك و یاری از همان روز تولید بوته های گلخانه ای تا روز برداشت محصول ادامه دارد.
كشاورزان روستای لیچاه اكثر كارهای كشاورزی خود را با تیلر انجام می دهند.اگر در فصل بهار و تابستان گذری به این روستای زیبا بزنید علاوه بر زیبایی های طبیعی كه در روستا چشم نواز است ، زیبایی دیگری از جنس تعاون و همكاری كه برای كسب روزی حلال ایجاد می شود دلنواز خواهد بود. همانگونه كه گفتم زنان روستا پا به پای مردان ، عرق عشق و از خود گذشتگی را نثار زمین های زراعی خود می كنند. ساعت های اولیه صبح بعد از گذشت چند ساعتی از خروسخوان صدای تیلر های اهالی به گوش می رسد كه نوید آمدن روز جدید و تلاشی جدید برای روستائیان لیچاه می باشد . زن های روستا برای رسیدن به مزرعه سوار بر تیلر ها شده و به رانندگی گیله مردان راهی دیار از خود گذشتگی و زحمت می شوند. از آن پس روستا تا ظهر كمی خلوت به نظر می رسد. حدود ظهر اهالی برای تجدید قوا و استراحت و نماز به خانه های خویش بر می گردند بعد از چند ساعتی استراحت دوباره قصه صبح تكرار می شود تا اینكه تاریكی شب اهالی را مجبور می كند دست از تلاش برداشته و برای استراحت به خانه های خود برگردند. بر خلاف فصل زمستان و پاییز كه قهوه خانه ها رونق خاصی دارند در فصل تابستان چون اكثر اهالی تمام انرژی خود را روی زمین زراعی از دست داده اند ، برای استراحت در خانه خود می مانند ، در نتیجه قهوه خانه ها جمعیت كمتری را به خود می بیند.
اما بشنویم از سرنوشت دانه های برنجی كه خیس خورده و زیر كود حیوانی رشد اولیه ای را به خود دیده اند.البته باید متذكر شوم كه این دانه ها داخل كیسه قرار دارند و به صورت آزاد زیر كود حیوانی قرار نمی گیرند.بعد از آنكه تجربه بالای شیر دلان كشاورز مهر تاییدی بر میزان رشد دانه ها زد، این دانه ها به یك فضای گلخانه ای انتقال می باید.اندازه این گلخانه ها متناسب با مساحت شالیزار و میزان مورد نیاز بوته های برنج جهت كشت ، انتخاب می شود. داخل این گلخانه ها زمین به صورت یك استخر كم عمق آماده می شود سپس دانه های برنج بصورت یكدست و متراكم در این استخر آبی پخش و توزیع می شود.چند روزی دانه ها در این فضا آبیاری می شوند تا بوته های برنج سر از آب بیرون آورند و تا ارتفاع مشخصی ( حدودا ۱۵ سانتیمتر ) رشد كنند. حال زمان آن می رسد كه زن و مرد غیور لیچائی آستین ها را بالا زده و بوته ای برنج را از زمین با روش خاصی كه سرشار از تجربه می باشد جدا كنند. در واقع بوته ها برای حمل آسانتر در اندازه های مشخصی از زمین كنده می شوند.
آنگاه نوبت به گیله مردان عزیز می رسد كه این بوته ها را در بخش های مختلف مزرعه قرار دهند تا شیرزنان لیچاه برای كاشت بوته ها در داخل زمین با مشكل كمبود بو تها یا عدم دست رسی آسان به آنها برخورد نكنند. بعد از انجام این مراحل ابتدایی زنان لیچائی بوته ها را طبق سلیقه صاحب شالیزار در اندازه مشخص و فاصله هایی مشخص از هم در داخل زمین آماده شده فرو می برند و عمل كاشتن برنج را انجام می دهند.این عمل اصطلاحا « نشا كردن » گفته می شود . بعد از این عمل مزارعه چهره سبزی به خود میگیرند و طبیعت زنده تر می شود و روح آدمی نشات می گیرد.
آری بعد از سبز شدن شالیزار، مرحله اول یعنی كاشت به پایان می رسد . حال نوبت به مرحله داشت می رسد . بوته های برنج چند هفته ای به دقت آبیاری می شوند. صاحب شالیزار هر از گاهی لابه لای بوته ها را به دقت بررسی می كند تا علف های ضاید رشد نكرده باشند. زمانی كه علف های ضاید نمایان شدند، اولین مرحله داشت انجام می شود كه اصطلاحا (( وجین )) نام دارد . در این مرحله طبق سنت قبل بانوان عزیز روستایی به یاری هم می شتابند و علف های هرز را از ریشه در می آورند تا مزاحمتی برای رشد بوته های برنج بوجود نیاورند. اگر فقط ۱۰ دقیقه به حالت خمیده قرار گیرید شاید قسمت بسیار كوچكی از سختی كار این زحمتكشان بی ادعا را درك كنید كه ساعتها در این حالت مشغول به كارند. زحمتكشانی كه از صبح زود تا ظهر و از ظهر تا غروب در میان گل و لای به كار مشغولند و حتی آفتاب و باران جلو دارشان نیست.آری نابرده رنج گنج میسر نمیگردد. بعد از انجام این كار چند هفته ای شالیزار آبیاری می شود. كار آبیاری توسط گیله مردان غیور انجام می شود .مرحله آخر از مرحله داشت اصطلاحا (( دوباره )) نام دارد. حكمت این نام در این است كه در واقع در این مرحله همان كار وجین انجام می شود ولی به دلیل تكرار همان مرحله اصطلاحا دوباره نام گرفته است. از نام آن نیز پیداست كه كاری برای بار دیگر در حال انجام است . اما در این بخش یك سنت قشنگ وجود دارد. هنگامی كه زنان كار دوباره را برای صاحب شالیزار انجام دادند ، به صاحب شالیزار تبریك می گویند و آرزو می كنند كه پول حاصل از محصول را در شادی و عروسی خرج كند.آنگاه صاحب شالیزار برای دور كردن چشم نظر مردم از زمین خویش شاخه درختی را شكسته و آن را بر روی مرز زمین خود فرو می برد.این نشانه به معنی آن است كه مرحله دوباره بر روی این زمین انجام شده است. از این مرحله به بعد دیگر این گیله مردان عزیز هستند كه باید زحمت آبیاری و سم پاشی شالیزار را به عهده بگیرند. قشنگترین صحنه ای كه كشاورز بعد از هفته ها تلاش می بیند صحنه به بار نشستن بو ته های برنج است. خوشه های برنج از بدنه ساقه ها ی برنج بیرون می زنند. روز به روز كشاورز عزیز شاهد رشد این خوشه ها می باشد و نور امید در دل و جانش درخشنده تر می شود و خستگی از تن او بیرون می رود و برای دروی برنج با اشتیاق خود را آماده می كند. هرچه این خوشه ها رشد می كنند به سمت زمین خمیده می شوند اما با خم شدن كمر خوشه های برنج قامت كشاورز راست تر و پشتش گرمتر می شود. بعد از رسیدن خوشه های برنج رنگ شالیزار به زردی می رود و سبزی خود را از دست می دهد.حال گیله مردان عزیز كمر همت خود را می بندند و خود را برای درو آماده می كنند. تمام مراحل درو نیز بسان مراحل اولیه با یاوری و كمك یكدیگر انجام می شود. بعد از درو تراكتور داران با كمپاین محصولات كشاورز را تبدیل به جو می كنند و طبق توافقی كه از قبل می كنند به نسبت تعداد كیسه های جوی كشاورز تعدادی جو به عنوان دستمزد دریافت می كنند. در این زمان برخی از اهالی كه به دامداری نیز مشغول هستند یا بصورت دستی و یا توسط دستگاه كاه های تولید شده را جمع آوری كرده و در انبارهای خود جهت استفاده در فصل زمستان ذخیره می كنند. آری این بود گوشه های از مراحل بسیار سخت تولید برنج . باشد كه همیشه موفق و پا برجا باشید ای روستائیان عزیز بخصوص شما لیچائیان غیور.
هندوانه یكی از محصولات معروف لیچاه
همانطور كه قبلا نیز به آن اشاره كردم لیچاه از منظر نعمت خداوندی ، پتانسیل بالایی را به خود اختصاص داده است.بطوری كه علاوه بر محصول برنج كه یكی از محصولات برتر این روستا می باشد .هندوانه نیز جایگاه خاصی را از این دیدگاه به خود اختصاص داده است . همه ساله در میانه فصل تابستان شاهد برداشت این محصول هستیم . به نحوی كه با یك فعالیت گروهی این محصول وارد بازار شهرها می شود . شاید نگاهی به زنجیره تولید این محصول خوشمزه و آبدار مارا بهتر از لحاظ فكری با آن آشنا سازد.
حلقه ی اول این زنجیره از تراكتور و زمین كشاورزی شروع می شود. ابتدا تراكتور داران زمین كشاورزان را طبق سفارش كشاورز شخم می زنند . سپس بر اساس قراری كه صاحب باغ با رانندگان ماشین های باری ( نیسان ) گذاشته است ، كود به نزدیكی زمین كشاورز انتقال می یابد.آنگاه كشاورز عزیز با استفاده از تیلر شخصی خویش ، كودها را در سطح باغ در مكانهای مشخص ( برای كاشت دانه هندوانه ) پخش می كند .بعد از كاشت دانه های هندوانه تا رشد و باروری بوته ها مراحل داشت بسیاری انجام می گیرد كه هر كدام سختیهای خاص خود را داراست . شاید قشنگترین مرحله داشت از نظر جوانان عزیز روستای لیچاه مرحله مراقبت از هندوانه های موجود در باغ باشد. چراكه در این مرحله این جوانان پرشور با ساختن خانه های چوبی بر سر زمین خود شبهای زیبا و خاطرات بیاد ماندنی را در دامن طبیعت برای خود فراهم می آورند . خود نیز بشخصه از این حیث خاطرات بسیار زیادو زیبایی را در ذهن خود دارم . خاطراتی كه هرگز تكرار نخواهند شد.
بعد از رسیدن هندوانه عمل جمع آوری آن توسط كشاورزان و با همیاری یكدیگر انجام می شود. عمل انتقال هندوانه تا محل فروش نیز توسط ماشین های نیسان انجام می گیرد .همانطور كه متوجه شدید با شروع فصل كشاورزی چرخش پول نیز در روستا رونق می یابد و در واقع قدرت خرید كشاورزان بخصوص در اواخر فصل تابستان بالا می رود. از سوی دیگر بسیاری از جشن ها و عروسی ها در فصل پاییز یا اواخر تابستان برگذار می شود تا اهالی روستا از لحاظ مادی نیز در شرایط مطلوبی قرار داشته باشند.
اگر میانه فصل تابستان سری به روستای لیچاه بزنید شاهد بازارچه ای در كنار ساحل زیبای سفیدرود خواهید بود . در این بازارچه كه همه ساله جهت فروش محصولات كشاورزی شكل میگیرد ، رونق اقتصادی خاصی وجود دارد . گروهی از روستائیان به كار دلالی و خرید فروش محصولات مشغولند ، گروهی نیز با تخلیه یا بارگیری ماشین های باری برای خود و خانواده در آمدزایی میكنند. عده ای كار حسابداری حجره های خریداران را انجام می دهند.و عده ای دیگر مشغول فروش محصولات محلی خود به خریداران و كارگران تشنه لب هستند كه می توان به دوغ ، آب انگور و ..اشاره كرد. قهوه خانه ها نیز با وجود این جمعیت از منفعت خاصی برخوردار می شوند.
مردم از اطراف شهر و حتی كشور برای خرید محصولاتی همچون باقلا،لوبیا،كدو و بخصوص هندوانه وارد روستای لیچاه می شوند. عده ای برای خرید هندوانه و بردن به شهرهای دیگر كشور و عده ای برای بردن به شنبه بازار و سه شنبه بازار لشت نشا و عده ای برای مصرف خانواده و آشنایان .
بنابراین تعبیر نامناسبی نخواهد بود اگر بگویم كه در این فصل كشاورز جان می گیرد و زنده می شود.
اما چرا وقتی این كشاورزان عزیز با وجود این همه مشكلات و سختی ها مثل كوه ایستاده اند و كشاورزی را پیشه خود كرده اند ، نباید حمایت شوند. چرا كشاورز همیشه در گوش بچه خود باید بخواند كه فرزندم درس بخوان و از این سختی ها نجات پیدا كن.
به امید روزی كه پدران و مادران كشاورز مشوقان اصلی بچه ها برای ماندن در روستا و احیای شغل شریف كشاورزی باشند، كه این امر میسر نخواهد شد مگر با حمایت بیشتر مسئولان عزیز.
جشنن های بعد از اتمام كار در لیچاه
در چند سال اخیر سنت قشنگی به طور رسمی در لیچاه شكل گرفته است. بگونه ای كه در این روستا بعد از اتمام كار كشاورزی در یك روز مشخص كه توسط دهیاری و شورای روستا هماهنگ می شود ، جشنی نمادین شكل می گیرد. سال های گذشته در این جشن رقابتهایی برگذار می شد كه از آن جمله می توان به تناب كشی ، لوتكا سواری(قایق سواری)و… اشاره كرد . برخی از اهالی روستا ، مانند رزمی كاران در برنامه هایی هنرها و توانمندی های خود را به نمایش عموم می گذاشتند. در این روز تمام اهالی اعم از مرد و زن در كنار ساحل زیبای سفیدرود جمع می شوند و فارق از مشكلات و مشغله های خود ساعات خوشی را سپری می كنند. در این جشن ها مسئولان شهری و حتی استانی با حضور خود بر ارزش آن می افزایند. سال گذشته (۱۳۸۹)در سطحی بالاتر و رسمی تر جشنی تحت عنوان “جشن شكرانه برداشت برنج “در زمین فوتبال روستای لیچاه برگذار شد. مسئولان زیادی در این جشن حضور بهم رساندند كه می توان به نام افرادی همچون : آقای مهندس قهرمانی استاندار وقت شهرستان رشت ، آقای دكتر تامینی نماینده محترم مردم رشت در مجلس و همچنین معاون وزیر محترم كشوری و چندین نماینده مجلس و همچنین مسئولان بخش لشت نشا اشاره داشت. در این جشن علاوه بر سخنرانی مسئولان از خوانندگان قدیمی و پیشكسوت لشت نشا همچون آقایان دعایی و پور رضا تقدیر به عمل آمد . تناب بازی و نمایش پرش با اسب از دیگر برنامه های جذاب این جشن بود . در پایان جشن نیز از تمبری كه به مناسبت همین جشن و روز طراحی شده بود رونمایی شد و این جشن و این روز در تاریخ كشور به صورت كاملا رسمی به ثبت رسید .
