شهر ۷۰۰۰ ساله شوش

شوش یا شهر باستانی سوسا یكی از قدیمی ترین سكونتگاه های بشر در سراسر جهان است. این شهر بیش از ۶۰۰۰ سال قدمت دارد و در فهرست آثار ایران در یونسكو هم به ثبت رسیده است. بر اساس اسناد و مدارك باستان، شوش یكی از شهرهای اصلی ایرانیان بوده كه شهرت آن به دلیل شكوه و عظمتش بوده است. در مجاورت این سكونتگاه، بقایای روستایی كه قدمت آن به ۷۰۰۰ سال پیش باز می گردد، از دل خاك سر بر آورده است.

اولین تجمعات انسانی در منطقه شهر باستانی شوش

در اواسط هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح، بیش از ۱۰۰ روستا در دشت خوزستان (جنوب غربی ایران امروزه) وجود داشتند. یكی از نمونه های برجسته در بین این روستاها، چغامیش در میانه این دشت است. ابتدا، این روستاها، با یكجانشین شدن عشایر و شروع كشاورزی و سفالگری، شكل گرفتند. هرچند این شهر در حاشیه دشت بود ، اما خیلی زود به مركز آیینی منطقه تبدیل گشت.

شكل گیری شهر باستانی شوش، از روستایی در منطقه‌ای با مساحت تقریبی ده هكتار، در نزدیكی شاوور آغاز شد. در ابتدا جمعیت آن بیش از ۲۰۰۰ نفر بود. معماری به كار رفته در این منطقه، با معماری سومری ها متفاوت بود. در حقیقت، ویژگی های معماری عیلامی را داشت.

ساكنان اولیه، سكوی بزرگی را به عنوان مركز روستا در نظر گرفتند. در نزدیكی این سكو، قبرستانی با تقریبا ۲۰۰۰ قبر وجود دارد. در هر یك از تابوت های این قبرستان، ظروف منقوش ساخته شده از گل یا قیر طبیعی، تعدادی تبر و یك آینه مسی وجود دارد.

شوش، شهر عیلامیان

شهر باستانی شوش ، بیش از هر دوره دیگری، به دوره عیلامیان نسبت داده شده است. كلمه عیلام، در زبان اهاالی بین النهرین، به معنای مردم كوه است. گمان می رود كه دلیل این نامگذاری این است كه ساكنان آن، قبل از مهاجرت به این منطقه، در كوه ها زندگی می كرده‌اند. آن ها تقریبا به مدت ۲۰۰۰ سال، از این شهر به عنوان پایتخت خود استفاده كردند.

از ۳۵۰۰ تا ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، تاثیر فرهنگ سومریان بر شهر باستانی شوش، از طریق سفال های چرخساز و تغییرات رخ داده در معماری در این منطقه، قابل مشاهده است. طی این دوره، جمعیت، رشد كرده و مبادلات تجاری رونق یافته بود. این امر آغازگر حسابداری و نوشتن بود. ویژگی دیگر این دوره، استفاده از مهر های صاف و استوانه ای، به منظور مشخص كردن هویت صاحبان آن ها بود.

در اواسط هزاره سوم پیش از میلاد، فرهنگ بین النهرین بر فرهنگ عیلامی غلبه كرد و شوش به یك شهر سومری تبدیل شد. در نتیجه، شاهزادگان انشان و نجیب زادگان دیگر با هم متحد شدند و سلسله جدیدی را به وجود آوردند.

هنر و معماری در نیمه دوم هزاره دوم

در این دوره، هنرها، بسیار شكوفا شدند. مهارت های فلزكاران، به خلق مجسمه های طلا و نقره اعجاب ‌آوری انجامید. تزئینات انجام شده روی آجرهای این دوره، نشان دهنده جنبه های خاصی از هنر عیلام میانه است كه از هنر بابل الهام گرفته بود. قبرهای این دوره با سقف های طاق دار ساخته شده‌اند.

معبد زیگورات چغازنیبل، نمونه برجسته ای از اوج هنر و معماری عیلامیان در این دوره است. اونتاش ناپیریشا پادشاه عیلامی، این معبد را در طول قرن سیزده پیش از میلاد، به منظور پرستش خدایان ساخته است. معبد پنج طبقه زیگورات در اصل به این دو خدای عیلامی متعلق بوده است: “ناپیریشا” و “این‌شوشیناك”. آن ها عقیده داشتند كه ایزد نگهبان پایتختشان، از آن نقطه به آسمان صعود می كرد.

این سازه، در مركز شهری به نام “اونتاش ناپیریشا” واقع شده است، كه نام آن برگرفته از پادشاه فقید و بنیانگذار شهر است. یكی از عجایب این شاهكار معماری، سیستم های تصفیه و انتقال آب است. آنها آب را از رودخانه كرخه كه در ۴۵ كیلومتری این بنا واقع شده بود، به این مكان منتقل می كردند.