خانه مردم شناسی بومیان كیش در یك بنا با قدمت ۲۰۰ سال در قدیمی ترین محله جزیره كیش (سفین قدیم) قرارد دارد. این خانه در زمینی به مساحت یك هزار و ۲۰۰ مترمربع حدود ۲۰۰ سال پیش بنا شده و دارای ۱۵ اتاق و دو حیاط مجلسی و حیاط خانوادگی بوده و از سبك معماری كاملا بومی برخوردار است.
این خانه به منظور معرفی تاریخ ، فرهنگ ، آداب و رسوم ، معیشت و صنایع دستی منحصر به فرد بومیان كیش ، با هدف اشتغالزایی برای بومیان محله و تحقق توسعه گردشگری پایدار برای جزیره كیش به خانه مردم شناسی بومیان كیش تبدیل شد. این خانه نمادی از اصالت مهمان نوازی مردمان كیش است.
صاحب اصلی خانه مرحوم حاج عبدالله بن شاهین شخصیت معروف و محبوب كیش در ۸۰ سال گذشته ، تاجر مروارید و صاحب یكی از بزرگترین لنج های بادبانی آن زمان بود كه به حرفه نجاری و گلافی ( لنج سازی ) نیز مهارت داشت و این منزل از سه نسل قبل از خود به ارث برده بود.
به منظور معرفی تاریخ ، فرهنگ ، آداب و رسوم ، معیشت و صنایع دستی منحصر به فرد بومیان كیش ، این منزل پس از موافقت صاحب آن و اخذ مجوز لازم از سازمان منطقه آزاد كیش در فروردین ۱۳۹۳ با هدف اشتغالزایی برای بومیان محله و تحقق توسعه گردشگری پایدار برای جزیره كیش به خانه مردم شناسی بومیان كیش تبدیل گردید و تمامی اتاق ها و فضاها با حفظ معماری سنتی و با استفاده از مصالح بومی بازسازی و سبك زندگی بومیان كیش در ۸۰ سال پیش بازسازی شد.
خانه مردم شناسی برای بومیان نسل گذشته كیش بویژه اهالی سفین قدیم منزلت و جایگاه ویژه ای دارد زیرا اغلب آنها مكتب خانه و فراگیری قرآن را در آن گذرانده و در واقع این خانه حكم مدرسه محله سفین را در گذشته داشته است.
در این خانه بصورت زنده شیوه معیشت و كار بومیان كیش در دوران قدیم به گردشگران معرفی می شود. همینطور تعداد زیادی از ابزار و وسایل قدیمی پخت و پز، صید مروارید، ماهیگیری، مكان نگهداری خرما و تهیه شیره خرما بصورت سنتی، دو حلقه چاه آب برای تامین آب شرب ساكنان در معرض دید عموم قرار گرفته است.
این خانه دارای دو حیاط است. حیاط مجلسی آن مخصوص مهمان ها و مرد نامحرم به ویژه غریبه هاست و این حیاط از یك در اختصاصی و یك اتاق تابستانی ( مجلس ) و یك اتاق زمستانی و تعدادی انبار و یك حلقه چاه برخوردار است. حیاط دیگر این خانه حیاط خانه است كه مخصوص خانواده است و مردان غریبه و نامحرم حق ورود به آن نداشتند ، اتاق خواب های زمستانه و تابستانه ، آشپزخانه , مكتب خانه ، اتاق مهمان زنان ، انبار خرما ، انبار علوفه و محل نگهداری گاو و گوسفند و یك حلقه چاه در این حیاط قرار دارند ، این حیاط دارای درب ورودی مخصوص خانواده است.
این خانه دارای ۱۵ اتاق است كه شامل اتاق مهمان مردان، اتاق زمستانی، انبار خرما و محل استحصال شیره خرما، اتاق تابستانی، آشپزخانه، اتاق خواب، اتاق مهمان زنان، مكتب خانه، حجله و … می شود.
مجلس (اتاق مهمان مردان) :
یك اتاق (تابستانی) است كه با برخورداری از بادگیرهای تاقچه ای در بخش حیاط مجلسی خانه قرار دارد كه مختص مهمانان مرد بوده كه به خانه می آمدند و نشان از مهمانوازی و ارزش والای مهمان برای بومیان دارد زیرا از نظر بومیان كیش ، مهمان حبیب خداست و حسن استقبال از مهمان را جزو وظایف شرعی و دینی خود می دانند ، جلوی این اتاق سایبانی از برگ های نخل قرار دارد كه در تابستان استفاده می شده. در كل بعلت جایگاه اجتماعی ویژه صاحب این خانه در كیش كه به كرم و مهمان نوازی نیزمعروف بوده خانه تقریبا در تمامی ایام سال پذیرای مهمان های دور و نزدیك بوده است.
چندول (انبار خرما و محل استحصال شیره خرما):
فناوری استحصال شیره خرما مختص بومیان كیش بوده و سابقه ۶۰۰ ساله دارد ( آثار بجا مانده از شهر تاریخی حریره ) و تا كنون این شیوه در هیچ جایی از ایران مشاهده نشده است. چندول عبارت از اتاقی با ابعاد ۲×۲ یا بزرگتر كه محل نگهداری چند صد كیلو خرما بود یكی از الزام های انبار كردن خرما این بود كه در معرض وزش باد نباشد زیرا خرما در معرض باد سریع خشك می شد ، بنابراین چندول را در گوشه ای از حیاط می ساختند و در آن زنبیل های حصیری خرما را انبار می كردند، بعد از مدتی شیره خرما از سبدها تراوش می كرد برای استفاده از شیره كف انبار را با استفاده از ساروج نفوذ ناپذیر می كردند و كف را به صورت وی و پشته درست می كردند جوی ها با شیب ملایم به گوشه ای از چندول دارای حفره برای جمع شیره وجود داشت شیره جمع می شد و بدون نیاز به ورود به داخل چندول شیرخرما را هر چند روز جمع آوری می كردند.
بعلت مصرف بالای خرما ( خانواده ، میهمانان ، خدمه ، جاشوهای لنج ) این خانه دارای دو انبار چندول می باشد كه آثار شیره و هسته های خرما از ۶۰ سال پیش در یكی از این انبارها موجود می باشد.
مصیف ( اتاق تابستانی ):
بومیان كیش به اتاقی كه جهت استفاده در تابستان كه با سبك خاصی ساخته می شود را مصیف ( اتاق تابستانه ) می گویند. این اتاق بر روی سكویی با ارتفاع ۵/۱ متری نسبت به سطح زمین ساخته می شود و دور تا دور آن پنجره و بادگیرهای تاقچه ای می ساختند و در هنگام تابستان بادگیرها و پنجره ها را باز می كردند تا هوا در آن جریان پیدا كند و باعث خنك اتاق می شود. این اتاق تنها در تابستان استفاده می شد و زمستان بادگیرهای آن با سنگ و چوب و گل پوشانده می شد.
مطبخ ( آشپزخانه ):
بومیان كیش قسمتی از حیاط را مسقف می كردند و با اختصاص دریچه هایی برای خارج شدن دود ناشی از آشپزی جهت پخت و پز استفاده می كردند. این نوع آشپزخانه ها در نداشت و اغلب در فصل تابستان از آن جهت پخت و پز غذا و نان های محلی و آسیاب كردن گندم و غیره استفاده می كردند. بومیانی كه بضاعت مالی كمی داشتند بجای استفاده از دیوار از دعن (برگ های بافته شده درخت خرما ) جهت ساخت آشپزخانه استفاده می كردند. آشپزخانه این خانه باهمان سبك قدیم احیاء شد و وسایل قدیمی پخت و پز در آن قرار داده شد. هنوز برنج و نمك و نشاسته چهل سال در این مكان قابل مشاهده است.
بیت العود ( اتاق خواب ):
اتاق خواب اصلی كه خاص صاحب خانه بوده و با آینه های بزرگ و كوچك و تزیین شده و تاقچه های آن با ظروف چینی و اشیاء زینتی تزیین شده و محتوی وسایلی از قبیل : صندوق های چوبی ، رادیوهای ، تلویزیون قدیمی ( باقدمت ۴۰ سال ) و یك تخت دونفره چوبی با قدمت ۸۵ سال كه صاحب خانه از سفرهای خود به هندوستان خریداری كرده است. این اتاق هم مانند دیگر اتاق ها از حمام مخصوص به خود برخوردار است. این اتاق جزء قدیمی ترین اتاق های خانه است و جهت افزایش استحكام آن از ساروج استفاده شده است. كه تا حدود ۴۰ سال پیش مورد استفاده اعضای خانواده قرار می گرفت.
بیت الافروخ ( مكتب خانه ):
این خانه حكم مدرسه روستای سفین را داشت زیرا چهار نسل پیش بومیان تا چهل سال پیش در این خانه قرآن آموزش می دیدند و برای همین این خانه برای آنها ارزش و اعتبار خاصی دارد و یادآور خاطرات دوران كودكی آنهاست. بیت الافروخ ( خانه پسران ) اصطلاحی كه به اتاق مكتب خانه و محل آموزش قرآن اطلاق می شود.
بیت القهوه ( اتاق مهمان زنان):
اتاقی كه مخصوص پذیرایی از زنان محله و مهمان كه به این خانه تردد می كردند جدای از مردان ، زنان هم همه روزه چه بعنوان دید و بازید و چه به عنوان مهمان به خانه رفت و آمد داشتند . بیت القهوه بعلت اینكه یك قسمت از اتاق مخصوص تهیه قهوه و چای مهمانان بوده به این نام معروف است.
الفرشه ( حجله ) :
یكی از اتاق خواب های مهم و قدیمی این خانه كه به منظور نشان دادن آداب و رسوم ازدواج بومیان كیش به عنوان حجله در نظر گرفته شد. در فرهنگ بومیان حجله در خانه عروس آماده می شد و یكی از اتاق های خانه را به صورت كامل با پارچه های رنگی پوشانده می شد و با آینه های بزرگ و كوچك و دیگر وسایل تزینی آن زمان آراسته می شد و عروس و داماد زندگی مشترك خود را در آن شروع می كردند و به مدت حدود یك ماه پا برجا بود.
بخار ( انبار مواد غذایی ):
با توجه به اقتصاد خودمصرفی بومیان كیش و شرایط جزیره ای كیش ، واحد مسكونی باید قابلیت نگه داری مواد غذایی مورد نیاز خانوداه در طول سال را دارا باشد. به طور كلی به انبار بخار گفته می شود. و در آن برنج ، آرد ، خمره های ماهی شور و صندوق های ماهی خشك شده و دیگر مواد غذایی در آن نگهداری می شد.
بخار( انبار ابزار صید و شناورها ):
باتوجه به اینكه صاحب خانه خود دارای یكی از بزرگترین لنج های بادبانی ۸۰ سال پیش كیش بوده كه جهت صید مروارید و سفرهای هند و آفریقا از آن استفاده می كرد . دو اتاق های بزرگ این خانه اختصاص به انبار ابزار صید و شناور داشته و تمام تجهیزات لنج ، ابزار غواصی و صید مروارید و ماهیگیری در آن نگهداری می شد.
بخار الهوش ( انبار علوفه گاو و گوسفند):
در معیشت بومیان كیش دامداری و پرورش گام و گوسفند جهت استفاده از لبنیات و هم گوشت آنها از جایگاه خاصی برخوردار است و همچنین دارای جنبه مذهبی نیز بوده زیرا وجود دام جهت قربانی ، عقیقه و غیره ضروری بوده و اكثر بومیان در خانه های خود از گاو و گوسفند پرورش می دادند. در این خانه هم تعدادی گاو و گوسفند نگهداری می شد كه یكی از اتاق های خانه جهت نگهداری علوفه و غذای دام ها استفاده می شده.
سیم ( تخت خواب تابستانی ):
تخت خواب تابستانی كه با چوبهای چندل و دعن ( شاخه های بهم بافته نخل ) با ارتفاع ۵/۱ متری ساخته می شد و شبهای تابستان جهت استراحت و خواب استفاده می شد. این خانه در قدیم دو سیم داشته كه یكی از آنها به همان سبك قدیم آن بازسازی شده است.
زریبه ( باغچه منزل ):
بومیان كیش همیشه بخش مجزایی از حیاط خانه خود را به باغچه اختصاص می دادند و در درختان نخل ، كنار، انجیر، لوز(گاروم زندگی ) می كارند و از زریبه جهت كاشت انواع صیفی جات و سبزی ها از جمله گوجه فرنگی ، هندوانه ، خربزه ، پیاز، تربچه و سبزی استفاده می كردند و همیشه یك حلقه چاه جهت آبیاری آن در مجاورت آن حفر می كردند. زریبه این خانه با مجددا احیا شده و وسایل و ابزارهای كشاورزی ۸۰ سال پیش در معرض نمایش قرار دارد.
نژاد بومیان كیش، دراویدی، سومری، نوردیك، سامی، سیاه پوست و سفید پوست است.
در این خانه قرار است هنرمندان زن بومی نقش های زیبایی با حنا بر روی دست گردشگران ترسیم كنند و با غذا، نان و شیرینی های محلی نیز از آنها پذیرایی كنند.
هدف از برپایی این خانه مردم شناسی فراهم كردن فضایی با اصالت و سنتی برای معرفی بومیان و فعالیت های آنها در دوران گذشته به مسافران و مهمانان است.
خانه مردم شناسی بومیان جزیره كیش واقع در محله سفین قدیم میزبان كیشوندان و مسافران است.
