روستای ده برآفتاب

موقعیت جغرافیایی روستای ده برآفتاب

روستای ده‌برآفتاب یكی از روستاهای بخش مركزی شهرستان بویراحمد از استان كهكیلویه و بویراحمد می‌باشد كه در ۱۵ كیلومتری شمال غربی یاسوج و در سر راه جاده یاسوج به سی سخت قرار دارد. از طرف شرق به روستای گنجه ای و از طرف غرب به روستاهای امیرآباد و تله گاه محدود می‌شود و شهر سی سخت در قسمت شمال غربی روستا واقع گردیده. سراسر مرز شمالی روستا را رشته كوه زاگرس تشكیل می‌دهد. در جنوب شرقی روستا، روستای سه ریز و درجنوب آن روستاهای فیروزآباد و راه مالی واقع شده اند.

طبیعت و اقلیم روستای ده برآفتا

ناهمواری ها

از آنجا كه این روستا در ناحیه ای كوهستانی واقع گردیده پستی و بلندی های زیادی در آن وجود دارد كه از بلندی های آن می‌توان از ارتفاعات تنگال قاف، دلی، برف كرمو، گردنه بره باز و كوه حجال را نام برد. كه اینها از بلندترین قلّه های رشته كوه دنا می‌باشند و همچنین از گردنه قلیانی،كل خاری دون،گردنه مله گرگی، سركشا، را كه از دیگر ارتفاعات منطقه می‌باشند می‌توان برشمرد. در كنار این بلندی ها درهّ ها و شیارهایی وجود دارد كه مهمترین آنها بنامهای درّه درّه، درّه گلی، چهار درّه، درّه گچی، درّه خوردیل، درّه جابهاره، بیشه گچسار، كر خرسی معروفند. مناطقی نیز بصورت هموار وجود دارد كه غالبا در آنها كار كشاورزی صورت می‌گیرد كه مهمترین آنها بدین ترتیب اند : سربخل كل- سراشكفت-تختیل-سواره جاپنبه ای- پنج بهری – خل ورودون – جا پیازی – جاجویل – پرغ انداز .

آب و هوا

دمای متوسط هوا از ۳۶ درجه سانتیگراد در گرمترین ماههای سال تا ۱۰ درجه سانتیگراد زیر صفر در فصل سرما متغیر است. باران معمولاً از آبان ماه شروع و تا اردیبهشت ماه به تناوب ادامه دارد. متوسط بارندگی در حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیمتر در سال( گاهی بیشتر) است.

روستای ده‌برآفتاب به دلایل متعدد از جمله واقع شدن در دامنه زاگرس از چشمه های متعددی برخوردار است. از آن جمله چشمه گردو، چشمه سفیداری، چشمه میر علی شیری، چشمه بیشه گچسار، چشمه بندان، چشمه درّه درّه، چشمه چنگالی، چشمه اوله، چشمه تُپ تُپو و چشمه چال چویلی است.

در محدوده جغرافیایی روستا دو رودخانه جاری است. یكی رودخانه بشار كه با گذشتن از قسمت جنوبی روستا نهایتاً به رود كارون می‌ریزد. و دیگری رودی كوچك كه حد فاصل روستای ده‌برآفتاب و روستای گنجه ای است و از رشته كوه دنا سرچشمه می‌گیرد و به رودخانه بشار می‌ریزد و آب مزروعی روستا از همین رودخانه است و با احداث نهری به طول چهار كیلومتر به روستا وارد می‌شود. آب شرب روستا نیز در امتداد همین نهر و بوسیله لوله از فاصله ای حدود پنج كیلومتر قبل از آب مزروعی و مجموعا بطول ۹ كیلومتر به دو منبع فلزی كه در قسمت شمالی روستاست وارد می‌شوند و بوسیله آب لوله كشی به همه منازل وارد می‌شود.

پوشش نباتی *

این روستا بدلیل واقع شدن در ناحیه معتدل سردسیری و فراوانی بارش و بالا بودن نسبی رطوبت زمینه رویش گیاهان و درختان متعددی را فراهم آورده است. كه از گیاهان و درختان با ارتفاع زیاد می‌توان از بلوط ، پسته كوهی ، چنار، صنوبر(خیلی كم)، تاگ نام برد. و از درختان با ارتفاع متوسط بن، زالزالك ، ارزن( بادام كوهی) ، كاج وحشی و كیكم را می‌توان نام برد و همچنین شن و خوشك از این گونه اند.

از گیاهان كم ارتفاع بعضی خواص دارویی دارند و بعضی خوراكی اند و برخی نیز جهت علوفه حیوانات جمع آوری می‌شوند و برخی غیر خوراكی و یا سمی‌اند.

از جمله گیاهانی كه جنبه دارویی* دارند می‌توان از :

پشموك( پشمك) Pshmok ، بكلو Bakalo، گوش بره Gosh Bareh، آویشن كوهی۱۰- درمه۱۱ Daram شیرین بیان Shirin Baian۱۲، خاكشیر ۱۳، برنجاس Brenjas، انگیون Angu، اولیله Oulileh ، گل بنفشه ، بله Balah

گیاهانی كه جنبه خوراكی دارند :

كنگر Kangar، كاسنی Kasni ، ریواس Rivas، كارده Kardeh، تره كوهی ، قارچ، خرگریفKargeref، لیزك Lizak،شمشیره Shamshirah،تولهTolah، دون بنگشتی Don Bengeshti سیرمه گیاه Sirmeh Giah، ریحون، پونه، غلفه Gholfeh، لپو Lopoh، غازی اغا Ghazi agha، كلك اویی Kelk ouie، سیر كوهی ، تی تپره Tay Taparah، گوپلنگ Gopeleng، تگ Tog ، سینه كوگی Sineh kogi، دره( تمشك) .

و از گیاهان كم ارتفاع كه مصرف دامی‌دارند :

چمن وحشی ، كالو kallo ، جارو سفید (جیر) Giyer، گینه ( گون) Gineh، جاشیر Jashir، خاری Khari

و از دیگر گیاهان غیر قابل مصرف :

گل كره دز Gol kareh doz، خار زرد ، گل گاخیرو( گل شیپوری) Gol gakhairo، خار تنگو khartengo، گوش گرگی Gosh gorgi.

زندگی جانوری

حیوانات وحشی بسیاری در این منطقه زیست می‌كرده اند كه بدلیل نابودی جنگلها و شكار بی رویه ی آنها نسل آنها در این منطقه رو به نابودی گذاشته و یا به مكانهای امن تری رفته اند، و تعداد قلیلی از آنها یافت می‌شوند، از جمله : گراز، كفتار، شغال، گرگ، روباه، راسو، سمور، پلنگ، بز كوهی، خرس، مار، مارمولك، لاك پشت، قورباغه .

از پرندگان می‌توان:كبك، كبوتر، تیهو، هوپره، هدهد، انواع گنجشك، انواع كلاغ، عقاب،كركس مرغابی را نام برد.

از انواع آبزیان نیز، ماهی و خرچنگ وجود دارند.

جنس و نوع خاك

جنس خاك( نوع طبقه بندی خاك از لحاظ درجه حاصلخیزی، فرسایش و عوامل آن) :

از نظر زمین شناسی خاك به دو نوع تقسیم گردیده است :

۱- خاكی كه حاصل از گدازه های آتشفشان است.

０- زمین های آهكی.

زمین های استان كهكیلویه و بویراحمد بطور كلی منشأ آهكی داشته و به همین دلیل از نظر كشاورزی مرغوبیت اینگونه زمینها از زمینهای آتشفشانی كمتر بوده و حاصلخیزی كمتری دارند و به دلیل مجاورت با رشته كوه دنا، زمینهای آن سنگلاخی بوده و جهت درختكاری مناسبتر بوده، تا اینكه برای كشت محصولاتی مانند گندم مورد استفاده قرار گیرد.)