تجن گوكه
تجن گوكه سرزمین جنگل و باران , برنج و نوغان , چای و صیفی جات پهنه رویش بنفشه ها , پامچالها , نیلوفرهای آبی و زیستگاه قوها و مرغابی های وحشی و هزاران گیاه چشم نواز و زیبایی های بیشمار دیگر . سرزمینی سرشار از حیات و مملو از نشاط كه طبیعت سحرانگیز آن به همان نسبت كه مایه پویش است و سختكوشی , الهام بخش آرامش است و نیروبخش اندیشه و خلاقیت . تجن گوكه , منطقه سرسبز و دل انگیز شمال در دوران زندگی خود همواره بدین شكل كه امروز می بینیم نبوده و حتی طبیعتش هم نتوانسته است شكل نخستین خود را حفظ كند . سرزمین تجن گوكه در طول تاریخ كهن خویش كه گاه و بیگاه بسان كانونی از آتش به پیكر سرد و بیروح منطقه گرمی بخشیده و نام آوران آن در سایه شوریدگی و عشقی كه به سرزمین خود می ورزیده اند بپا می خاستند.
معرفی روستا
تجن گوكه یكی از روستاهای شهرستان آستانه اشرفیه در استان گیلان در شمال ایران است. این روستا ۵ كیلومتری غرب آستانه اشرفیه و جنوب شرقی دهستان كیسم واقع شده است. طول جغرافیایی آن ۴۹ درجه، ۵۴ دقیقه، ۴۰۰ ثانیه و عرض جغرافیایی آن ۳۷ درجه، ۱۴ دقیقه، ۵۰ ثانیه می باشد. و یكی از آبادی های بخش مركزی دهستان كیسم میباشد. قدمت این روستا به بیش از یك هزار سال می‌رسد طبق تاریخ گذشته كه مستند نیز میباشد. شاخه های زبان گنجشك , چنار , تبریزی , بید و انواع درختهایی است كه در نواحی مرطوب می روید مثل بلوط , نارون ، چنار , افرا , شمشاد , گردو , آلش , سروكوهی و سرخدار ( نوعی كاج) – دیده می شود . شاخه های موی وحشی به تنه درختان می پیچد و بالا می رود . در این قسمت رازك وحشی , انجیر , گوجه , گلابی و سیب وحشی فراوان است و همه جا از توتهای وحشی , نسترن های وحشی , پیچك و گلهای سرخ پوشیده شده است . هنگام بهار بنفشه, پامچال و دیگر گلهای جنگلی زمین روستا را به صورت فرشی زیبا می پوشاند. این روستا تشكیل یافته از چهار محله قدیمی كه در اطراف آن واقع شده است این محله‌ها عبارتند از : بازار سر- رودكنار – انزل محله و علی آباد. دارای آب و هوایی معتدل مرطوب و عمده فعالیت مردم كشاورزی و دامداری، دارای باغات چای، توت، سبزیجات با كشت آبی و دیمی می باشد همچنین وجود گیاهانی چون گل بنفشه، ختمی به فراوان یافت می شود. مردم این روستا بیشتر به كار كشاورزی از قبیل پرورش كرم ابریشم و شالیكاری و در كنار مزارع برنج باغ چای نیز وجود دارد. و بافتن زنبیل و برخی دست ساخته های حصیری از سرگرمی های مردم این روستاست كه به بازار عرضه می شود. از نظر موقعیتی این روستا به روستاهای امیر هنده ، پنچاه ، بازكیاگوراب ، بازان ، تهام و به بخش های چهارده, كیسم راه دارد.ازمحصولات زراعی این روستا می‌توان به چای، برنج، بادام زمینی، صیفی جات و ابریشم اشاره كرد كه آب این مزارع از رودخانه كیاسر كه شاخه ای از سفیدرود است تامین می‌شود.این روستا دارای امكانات شهری مانند برق,تلفن,گازشهری وآب شهری شرب میباشد.در این روستا یك مكان زیارتی بقعه آقا سید حسین واقع است. میزان افراد باسواد این روستا ۹۵ درصد می باشد. این روستا از جمله روستاهای كهن و تاریخی استان گیلان محسوب می شود كه آثاری نیز از گذشته تاریخ آن هنوز به یادگار مانده است با موقعیت حساسی كه این روستا بر سر راه اصلی بین منطقه به پس و به پیش ( در منطقه شرق و غرب گیلان قدیم ) واقع بود همیشه مورد نظر و حساسیت زمامداران گذشته قرار داشت. زبان اصلی منطقه با گویش و لهجه شیرین گیلكی و نژاد اصلی آریا از تیره كاس و گیل می باشد. دكتر منوچهر ستوده از این روستا در كتاب خود به عنوان یكی از روستاهای حادثه خیز تاریخی نام می برد و در كتاب خونینه های تاریخ دارالمرز نوشته دكتر محمود پاینده لنگرودی به كرار از آن و مردم و دلاوریهایشان یاد می شود همچنین در كتاب از آستارا تا استرآباد و كتاب تاریخ گیلان و دیلمان نوشته ظهیر الدین مرعشی و در سفرنامه رابینو و مشاهدات نزدیكش از این روستا در آن دوران، صحت حساسیت وجود این روستا در دل تاریخ گیلان روشن بود.
معانی تجن
تجـن ، دارای معنای زیر است:
۱- نام یك گونه نی خیزران مانند است كه در كنار دریای مازندران می‌روئیده. در سنكسكریت نیز تجنه ، به معنی : خیزان بكار میرود.
۲ – در دیلمی و طبری : تجن = tajan و تیجن = tijan نام گیاهی است همانند نی میان پر كه خانه‌ها را در جلگه‌ها بدان حصار می‌كرده اند.
۳ – خود واژه تجن دو جزء دارد. یكی تج = taj كه ریشه است. دیگر، ان = an كه پسوندی است برای نشان دادن حالت و صفت و نسبت و عینیت چیزی.
۴ – واژه تج به معناهای: روان بودنِ، تند و تیز شتافتن، تاختن، نفوذ كردن، تازیدن، تاخت و تاز كردن در همه زبانها كهن ایرانی گواه دارد. در اوستا و پارسی باستان : تك = tak – تج =
۵ – از این رو تجن = tajan در دیلمی یعنی : نفوذ كننده – نافد – تراونده به اطراف تازنده – تازان – تند و تیز و گزنده.
۶ – تجن : در تاریخ گیلان و دیلمستان نام مردم و رود روستایی است در گیلان در در كناره سفید رود و تجن گوكه : نام روستایی در نزدیكی سفید رود آمده است.
۷ – تجن به معنای تیزرو و یا تندروان است و گوكه به معنای اجتماع و جمع شدن و تجن گوكه به جمع به معنی محل اجتماع تیز روندگان می باشد.
منبع :لغت نامه دهخدا
مكان های دیدنی روستا
چشم انداز شالیزار‌ها ی واقع شده در قاسم باغ در فصل نشاء كاری – باغات چای در فصل بهار – توتستان های باغات كوتمبنه – پل خشتی روستا كه از آثار باستانی و قدیمی روستا به شما میرود – و هم چنین كانال های منتهی به روستا كه جاده ای از كنار آن می‌گذرد كه در فصل پاییز و زمستان پر از علاقه مندان به ماهیگیری است كه در سرتاسر این كانال‌ها مشغول ماهیگیری می‌باشند .
پل خشتی
این پل در ابتدای ورودی دهكده تجن گوكه برپا شده و دارای یك دهانه به عرض ۵۰/۲ متر است. درازای پل ۱۰متر و بلندی آن از سطح آب ۴۰/۲ متر است. در بنای این پل از دو نوع آجر به ابعاد ۴×۲۸×۲۴ و ۴×۱۸×۱۸ سانتی متر استفاده شده است.این پل دارای دو چشمه با طاق جناقی است. در پایه های میانی و جانبی پل اتاقك های كوچكی برای بیتوته كاروانیان احداث شده بود. طول پل ۶۰ متر و عرض آن ۲۵/۴ و ارتفاع كلی آن بیش از ۵/۷ متر است. مصالح به كار رفته در این پل آجر، سنگ و ملات ساروج است. این پل در زمان قاجاریه ساخته شده است. بین دو جان پناه ۳۴۵ تا ۳۵۰ سانتیمتر و عرض قسمت جان پناه‌ها هر یك ۴۵ و ارتفاع آنها ۳۵ سانتیمتر است. عرض كلی پل ۴۳۰ سانتیمتر است. محل عبور عابر پیاده روی پل را در مرمت های اخیر با لوح سنگ مفروش ساخته اند. پل دارای دهانه با طاق جناقی نسبتاً كند است. دو فرو رفتگی در پیشانی پل و در فاصله بین دو قوس قرار دارد. هر یك از قوس‌ها در سمت بیرونی دارای یك نوار آجركاری به عرض ۱۲ سانتیمتر است كه حالتی تزئینی و برجسته دارند. علاوه بر آن در كناره قوس‌ها آجر چینی خاصی نیز انجام شده و حاشیه ای به عرض ۶۰ سانتیمتر را به وجود آورده است. پایه میانی قطور پل چهار متر عرض دارد و دو موج شكن یا سیل برگردان در دو طرف پل برای كاستن از فشار آب در ایام افزایش سطح آب تعبیه شده است. یك دهانه كوچك بین پایه میانی پل و یك طاق نمای جناقی بر بالای آن با عرض ۵۰ سانتیمتر وجود دارد.
كشاورزی و دامداری در روستا
آب كشاورزی این روستااز نهرهای حشمت رود، سید علی اكبر و سالار جواد كه از شعبه های فرعی سفید رود هستند تأمین می‌گردد. همچنین كانال های زیادی از حشمت رود جدا كرده اند كه تعدادی دیگر از روستاهای این شهرستان را آبیاری می‌كند. از محصولات عمده این روستا : برنج، چای ،كرم ابریشم ، دانه های روغنی، محصولات جالیزی و اندكی سیب زمینی و انگور است. دامداری در این روستا مدتی است كه با كمك و مساعدت شورای روستا و بانك كشاورزی شهرستان رونق خوبی گرفته است. مردم با پرورش دام و بعمل آمدن شیر آن ، هم مایحتاج زندگی را تامین می‌كنند و هم خوراك دام را از درآمدی كه نصیب شان می‌شود. در این روستا تعداد دامها بالغ بر یكهزارو یكصد راس میباشد اهم از شیرده و گوشتی. ده نفر از این دامدارها تعداد گاوهایشان از ده راس هم فراتر میرود.رونق دامداری در این روستا باعث شده كه چهار مركز جمع آوری شیر در این روستا ایجاد شود كه مركزی ترین آنها كه هم به بازار نزدیك است و در مسیر گلوگاه سه روستا میباشد و هم در فعالیت های ورزشی روستا مشغول تیمداری است مركز جمع آوری شیر صداقت میباشد كه تعداد ۱۲۰ نفر شیرهایشان را در روستا و روستاهای مجاور به این واحد تحویل میدهند.
موسسات آموزشی روستا
در این روستا یك مدرسه ابتدایی كه ۱۳۴۵ ساخته شده بود و قدیمی ترین مدرسه در روستاهای مجاور بوده و در مركز روستا در مجاورت مسجد محله قرارداشت كه بدلیل فرسودگی از بین رفت و با مساعدت و كمك اهالی و آموزش و پروش شهرستان مدرسه شش كلاسه در سال ۱۳۸۰ ساخته شده است و مشغول فعالیت میباشد. مدرسه راهنمایی نبوت نیز از سال ۱۳۵۶ مشغول فعالیت شده است این مدرسه نیز بدلیل فرسودگی و همچنین برف سنگینی كه سال ۱۳۸۳ در استان نازل شده تخریب و مدرسه شش كلاسه نوساز در حال حاضر مشغول فعالیت میباشد.
صنایع و كارخانه های روستا
چندین كارخانه بلوك زنی – یك كارخانه چای – دو كارخانه برنجكوبی و چهار مركز جمع آوری شیر و همچنین یك كارگاه ریسندگی مشغول به فعالیت در این روستا می‌باشند.
جمعیت و ساكنان روستا
در این روستا تعداد ۶۶۳ خانوار و جمعیتی بالغ بر ۲۸۱۸ نفر در كنار هم در صفا و صمیمیت مشغول زندگی می باشند كه از این تعداد خانوار تقریبا ده خانوار آن بعد از زلزله گیلان از ییلاق به این روستا كوچ كرده اند و در كنار روستاییان به كار كشاورزی و چند نفر هم به كار آهنگری مشغول می باشند .
شكل خانه های روستا: در این روستا خانه ها تقریبا به شكل سنتی ساخته می شد بدین صورت كه در دو قسمت تحتانی و قسمت فوقانی .قسمت فوقانی برای نشیمن و زندگی ساخته می شد و قسمت تحتانی كه بوسیله ستونهایی از چوب و یا بلوك از سطح زمین فاصله داشت این ستونها باعث می شد كه رطوبت به قسمت فوقانی نفوذ نكند . از قسمت تحتانی با محصور كردن ستونها برای نگهداری ماكیان (مرغ و خروس و اردك) استفاده می كردند . همه خانه های روستای در كنار هم و با فاصله نزدیك هم ساخته می شود و زمینهای كشاورزی آنان نیز در فاصله دورتر از محل زندگی در یك مكان حاصلخیزتر قرار دارد . در كنار خانه های روستایی جایی برای نگهداری محصولات كشاورزی به نام كندوج ساخته می شود كه این مكان با پایه های چوبی و سقف شیروانی ساخته می شود در قدیم سقف همه این مكانها در روستا از نوعی گالی ( نام یك گونه نی خیزران مانند است كه در كنار رود می روید و نام تجن نیز از همین گیاه گرفته شده است ) كه انرا از كنار رودها مبریدند و دسته دسته كرده و خشك می كردند و در محصور كردن دیوارهای خانه های روستایی و هم سقف های خانه های روستایی را با گالی مسقف می كردند .در كنار خانه جایی هم برای نگهداری ماكیان ساخته می شود كه به لونه یا كرك لونه معروف است و هم چنین جایی برای نگداری گاوها بنام طویله یا گاچی می سازند . در قدیم همه این مكانها ( كندوج – تیل انبار – طویله – لونه)حتی توالت را در كنار و یا در اطراف ساختمان اصلی و همه سقف های آنرا گالی پوش می كردند ولی امروزه بدلیل رعایت مسایل بهداشتی دورتر از محل سكونت می سازند فقط توالت را داخل ساختمان می سازند .
تیل انبار : همانطور كه از اسمش پیداست این مكان را در نزدیكی خانه های مسكونی ساخته می شد محل نگهداری چیز های باارزش و نیز پرورش كرم ابریشم استفاده می شود كه پایه های آن از چوب و بلوك و سقف آن در قدیم گالی و اكنون شیروانی می سازند .
معرفی اجمالی تاریخ فرهنگ آیین‌ها و سنت های رایج در روستا
۱ – برم شادی : چند روز قبل از عروسی به رسم كمك ، فامیل های خانواده داماد وسایلی را داخل ساكی می‌گذارند و روانه خانه داماد می‌كنند. و البته وسایلی را هم كه داخل ساك می گذارند هم قابل توجه هست مثل برنج و روغن و گردو و سیب زمینی و پیاز و مرغ و الو و قیسی و تاید و صابون و ریكا و اسكاج زردچوبه و فلفل و نمك بعلاوه دو متر پارچه كه البته این همه وسایل از عهده یك ساك خارج است ولی عمدتا همین ها هستند حالا هر خانواده ای به وسع و توان خودش وسایلی را كه تدارك دیده روانه خانه داماد می كند و به نفر حمل كننده وسایل هم مادر داماد هدیه ای نظیر پول تقدیم و یا در داخل ساك می گذارد .
۲ – برم : در هنگام شروع مراسم و یا قبل از مراسم عروسی خانواده های فامیل داماد به رسم كمك گوسفند زنده ای را همراه با یك شاخه ای از درخت را انتخاب كرده و روی دو یا چهار شاخه آن پرتقال یا نارنج و آینه گذاشته و این شاخه را روی شاخ گوسفند قرار می دهند وروسری را هم به گردن گوسفند آویزان می كنند و طی مراسمی روانه خانه داماد می كردند
۳ – گچ چینی : پس از پایان كار و مراحل رشد و نمو و به بار نشستن كرم ابریشم و تشكیل پیله ، رسم براین است كه تمامی دوستان و فاملین را دعوت می كنند كه هم در جدا كردن پیله از شاخه های خشك شده و بی برگ توت كمك كنند و هم اینكه یك روز را دركنار هم باشند و در شادی شان شریك باشند و به صاحب تلمبار و گچ تبریك و اصطلاحا « خرمن بركت » را می گویند.
۴ – لافند سری : در قدیم رسم براین بود كه وقتی احشام (گاو – گوسفند ) را می خواستند به هر دلیل ممكن بفروشند ، به كسی كه در این مدت مدید از آن حیوان نگهداری می كرد و تیمارداری از آن را بعهده داشت ، در پایان معامله و فروش، لافند (طناب) حیوان را در دست خریدار می گذاشت و خریدار نیز انعامی به ایشان تقدیم می كرد .
۵ – زیه خوری : وقتی كه گاو زایمان می كند شیر گاو در روزهای اول غیر قابل استفاده است و شیر گاو را دوشیده و در ظرفی قرار میدهند و جمع آوری كرده و آن را با مقداری از شیر گاو دیگر به همراه مقداری نمك مخلوط كرده و می جوشانند و مقداری هم زیره داخل ظرف شیر در حال جوش می ریزند و بعد از حالت گرفتن و سرد شدن آن را در ظرف های كوچك ریخته و بین همسایه ها و فاملین تقسیم می كنند تا در شادیشان شریك شوند و در عوض آن در ظرف محتوی زیه نمك گذاشته تا به رسم ادب ظرف خالی برنگردد.
۶ – مجمع دهی : در دو نوبت اقدام به این كار می كنند اول اینكه در ایام محرم و خصوصا دهه اول آن ، اهالی روستا هر شب غذایی را درون سینی های بزرگ به همراه خورشت و سبزیجات تازه فصل روانه مسجد محله می كنند تا در پایان مراسم عزاداری و سینه زنی شام را در مسجد محله در كنار هم صرف كنند و یا اینكه به در خانه بعضی از اهلی كم بضاعت می فرستند و یا هنگام مراسم روضه خوانی در مسجد محله خصوصا روز سوم درگذشت یكی از اهالی محل این عمل را انجام می دهند . دوم اینكه برای عروس هدایایی را داخل مجمع گذاشته و از طرف خانواده داماد روانه خانه عروس می كنند كه داخل آنها هدایایی نظیر پارچه و یك كیلو شیرینی و شانه و دمپایی و جوراب و كفش و ظرف چینی را داخل مجمع گذاشته و می فرستند .
۷ –دعوت گیری : رسم براین است كه بعد از مراسم بعله برون و جاری شدن صیغه محرمیت ، برای اولین بار كه عروس خانم پایش را به خانه داماد می گذارد و به اصطلاح پاگشا شود همراه دوستان خود طی مراسمی نهار را مهمان خانواده داماد همراه با دوستان و فاملین خود است و هدایایی را به عروس خانم از طرف فاملین داماد تقدیم می كنند.
۸ – پاكشون : داماد نیز مثل عروس خانم برایش پاگشا می گیرند و ایشان نیز یك شام را همراه با دوستان خود مهمان خانه عروس می شوند كه در آنجا نیز خانواده عروس هدایایی را تقدیم داماد می كنند از قبیل سری كامل وسایل شخصی و یك دست لباس كامل و كفش !
۹ – قربونی : هدایایی برای تازه عروس در ایام عید قربان از طرف خانواده داماد فرستاده می شود كه این هدایا شامل جواهرات ( النگو – انگشتر و یا گوشواره ) و كفش و روسری و یك قواره پارچه و چادر بعلاوه یك كیلو شیرنی داخل مجمع بعلاوه یك گوسفند زنده روانه خانه عروس می كنند .
۱۰ – گهواردنه ای (سیسمونی) :
۱۱ – بازی عید ( چاله دكونی)
۱۲ – گلاب زنی
۱۳ –
شب چله
شب چله از مراسم باستانی ایران، در گیلان هم از منزلت خاصی برخوردار است. شب اول دی ماه هر سال را اهل خانواده و خویشان و گاه همسایه ها گرد هم می آیند تا آیین شب چله را برگزار نمایند. برای مراسم شب چله، معمولاً خوردنی ها و تنقلات و آجیل زیادی فراهم می آورند. هندوانه به سفره این شب رنگ و بویی دیگر می بخشد و به قولی اگر هر كس در شب چله هندوانه بخورد، در تابستان احساس تشنگی نمی كند. یكی از ترانه هایی كه در این شب زمزمه می شود، چنین است: امشو، شو چله، چاقو بزنیم هندونه كله
یعنی: امشب شب چله و چاقو به هندوانه بزنیم.
از دیگر خوردنی های این شب، برنج برشته، عدس و گندم برشته، كونوس (ازگیل وحشی)، آجیل، پرتقال، لیمو، خوج (گلابی محلی) و میوه های دیگر است.
تفال به دیوان حافظ از دیگر آداب این شب است. پس از نیت و سوگند دادن حافظ به شاخ نبات، دیوان را می گشایند و اولین غزل صفحه جلوتر را می خوانند. اعتقاد بر این است كه بیش از سه بار نباید فال گرفت چون حافظ ناراحت می شود و حرف های خوش نمی زند.
