روستای تنگ براق

روستای تنگ براق از توابع بخش سده شهرستان اقلید، با مختصات ۵۲ درجه و ۳ دقیقه طول شرقی و ۳۰ درجه و ۳۷ دقیقه عرض شمالی در غرب شهر سده واقع شده است.

این روستا از شمال به رودخانه سفید، از جنوب به شهرستان های مرودشت و سپیدان، از شرق به اراضی كشاورزی سده و از غرب به اراضی استان كهگیلویه و بویر احمد محدود می­شود.

فاصله روستای تنگ براق تا شهر سده ۲۰ كیلومتر، تا اقلید ۹۰ كیلومتر و تا شیراز ۱۹۰ كیلومتر است. روستای تنگ براق از سطح دریا ۱۹۴۰ متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد است.

تاریخ شكل گیری روستای تنگ براق به ۱۵۰ سال پیش مربوط می شود. تنگ براق، یكی از اتراقگاه های ییلاقی عشایر بود كه توسط خانی به نام عسگر خان به محل اسكان دائمی تبدیل شد.

مردم روستای تنگ براق به دو زبان لری و تركی سخن می گویند. آنها مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵، جمعیت این روستا ۴۵۱ نفر بوده است كه در سال ۱۳۸۵، به تعداد ۱۰۰۰ نفر افزایش یافته است.

اكثر مردم روستای تنگ براق به فعالیتهای زراعی، دامداری و صنایع دستی اشتغال دارند. برنج (چمپای خضر دشتی)، گندم، حبوبات، سیب، هلو، ماست، كره، دوغ و كشك از عمده ترین محصولات روستاست. بافت قالی و گلیم نیز از تولیدات صنایع دستی شمرده می شود.

روستای تنگ براق در یك محدوده كوهستانی استقرار یافته و بافت مسكونی متمركزی دارد. كالبد روستا، در شیب ملایم دامنه كوه گسترده شده است و اطراف خانه ها را مزارع و باغات فرا گرفته اند.

اكثر خانه ها در یك طبقه و با سقف های مسطح ساخته شده اند. چند خانه دو طبقه نیز احداث شده است. عمده مصالح به كار رفته در اغلب خانه ها شامل سنگ، گل و چوب است. در ساخت برخی از خانه ها از مصالحی مانند آجر، سیمان، آهن، سنگ و گچ استفاده شده است(زنده دل و دستیاران،۱۳۸۶، ۱۵۵).

معماری خانه ها تحت تأثیر نوع معیشت و فعالیت افراد طراحی گردیده و اتاق های استراحت و پذیرایی، آشپزخانه، تنورخانه، سرویس بهداشتی، انبار علوفه و طویله از جمله فضاهایی به شمار می روند كه در تمام خانه ها دیده می شوند.حیاط خانه ها در این روستا، غالباً وسیع و پر از درخت هستند و از جلوه دلپذیری برخوردارند.

جاذبه های گردشگری

روستای زیبای تنگ براق، به دلیل استقرار در ناحیه كوهستانی، چشم اندازهای بسیار زیبایی دارد. مزارع سرسبز پیرامون روستا، جنگل ها و باغ های وسیع به ویژه در فصل های بهار و تابستان فضای دل نشینی برای گردشگران پدید می آورند. برخی از جاذبه های روستا عبارتند از:

تنگ براق، نام دره زیبای شمال روستا است. آبشار مارگون كه در روبروی تنگ براق از بلندی های صخره ای با آب فراوان سرازیر می شود، یكی از حیرت انگیزترین آبشارهای ایران است. آب سد درودزن از تنگ براق عبور می كند

و انتهای آن با دیواره های صخره ای با عبور از یك دشت، از شكافی عمیق سرازیر می شود و آبشار زیبای تنگ براق را پدید می آورد.

غاری زیبا در دیواره صخره ای سمت چپ تنگ، پدید آمده است، كه منشاء آهكی دارد و از سقف آن، قطرات آب به كف غار فرو می ریزد.

در قسمت بالای تنگ، بر روی كوه كتیبه ای به خط پهلوی حجاری شده است.

ابعاد كتیبه ۴۰/۱ × ۱ متر و مشتمل بر ۱۶ سطر است كه هر سطر آن ۹۰ سانتی متر طول دارد.

مردم روستای تنگ براق در اعیاد ملی و مذهبی نوروز، فطر، قربان و مبعث پیامبر(ص) به برگزاری مراسم جشن و شادمانی و در ایام عزاداری ائمه به ویژه در ماه های محرم و صفر به سوگواری می پردازند.

از جمله رسم های جالب این روستا، رسم «كوسه گلدی» است كه در هنگام خشكسالی و برای آمدن باران انجام می شود. مراسم عروسی روستا نیز با آداب و سنن محلی برگزار می شود و شامل خواستگاری، نامزدی، عقد، حنابندان و عروس بران است. در شب عروسی، انواع موسیقی محلی و شاد نواخته می شود و میهمانان و فامیل به جشن و سرور می پردازند.

موسیقی مورد علاقه مردم این روستا، شامل ملودی های تركی و لری است كه با سازهای محلی و غالباً با نی نواخته می شوند.

بازی های رایج روستای تنگ براق عبارتند از:ترنه باری و چوب بازی.

پوشاك محلی مردم روستا، غالباً از پارچه های رنگارنگ و با طرح های مختلف دوخته می شوند.

برنج، سیب و قیسی، بهترین سوغاتی روستای تنگ براق است.

غذاهای محلی روستا مشتمل بر دمپخت، عدسی، گوشت قورمه، كاله جوش، آش ماست، آش كارده (نوعی گیاه خودرو) و كنگر ماست است.

دسترسی: روستای تنگ براق از طریق شهرهای سده، اقلید، اردكان، كامفیروز و یاسوج، با جاده های آسفالت قابل دسترسی است.(زنده دل،حسن،،۱۳۸۶ ،۱۵۶و۱۵۷).

نبشته پهلوی ساسانی موجود در تنگ براقی بمسافت ۲۰۷ كیلومتری شمال غربی پاسارگاد قرار دارد.نبشته مزبور بر تخته سنگی به ابعاد ۱متر×۴۰/۱متر بوده مشتمل بر ۱۶ سطر كه هر سطر ۹۰ سانتیمتر طول دارد و تخته سنگ در وسط تنگ براقی نزدیك دهانه صفه كوچك غار كم عمقی كه در دل كوه پیشرفته است به پهلو قرار دارد.بواسطه درختان انبوه و سرسبزی كه پیرامون آن روئیده استراحتگاهی با طراوت و خوش منظر است و مانند بسیاری از نقوش برجسته و نبشته های ساسانی میتوان پنداشت یكی از شاهنشاهان ساسانی كه شاید بهرام باشد بمناسبت شكار و عبور از این محل آنرا بیادگار گذارده است و وضع تخته سنگ می رساند از محل خود جدا شده بر زمین افتاده است.شایان ذكر است كه در سالهای اخیر گنج یابان سنگ نوشته را به پایین انداخته و زیر آن را گود كرده به گنج دست یافته اند و سنگ نوشته هنوز به دلیل صعب العبور بودن مسیر، همانجاست و مسئولین میراث فرهنگی هیچ اقدامی برای بردن آن نكرده اند.

برای رسیدن به تنگ براق می توان از شیراز با طی ۱۸۰ كیلومتر از راه خلار-بیضا-تنگ تور-مهجن آباد-كامفیروز در تابستان بوسیله جیپ بدانجا رفت(مصطفوی،سید محمد تقی،اقلیم پارس،۱۳۴۸، ۱۵).راهی كه امروز بیشتر از آن تردد می كنند بعد از شیراز، پل خان سمت چپ به طرف درودزن حركت كرده بعد از درودزن جاده دو شاخه می شود سمت راست به طرف اقلید حركت كرده با عبور از گردنه چوئو به دشت بكان می رسیم و روستاهای مهگان و دهنو را پشت سر می گذاریم به سه راهی اقلید و سده می رسیم بعد سمت چپ به طرف سده حركت كرده و چشمه بالنگان را كه در كنار روستای حاجی آباد قرار دارد پشت سر می گذاریم تا به سده و قدمگاه علی ابن موسی الرضا می رسیم.از سده تا تنگ براق حدود ۲۴ كیلومتر است است كه بعد از گذشتن از پل رودخانه سفید به دو راهی دزكُرد-تنگ براق میرسیم كه جاده سمت چپ به طرف تنگ براق می رود. البته قبل از تنگ براق روستای طویله بند (نورآباد)قرار دارد.كل مسیر ذكر شده آسفالت می باشد ولی از كیفیت خوبی برخوردار نیست.