وقتی از شهرستان بیجار به سمت شهرستان قروه حركت بكنیم ، و پس از عبور از گردنه روستای برجگه و طی ۹ كیلومتر روستای آله كبود در سمت چپ جاده خود نمایی می كند . هنگام پیچیدن به سمت چپ و عبور از عرض جاده به درهّ ای می رسیم كه باغ های انگور و انبوه از بالای تا انتهای درهّ را پوشانده است . اسم این درهّ به زبان كردی و گویش محلی گجنجار می باشد. پس از بالا رفتن از تپه میانی به درهّ بعدی می رسیم كه اینجا نیز مانند درهّ قبلی طرفین جاده را تاكستان فراگرفته است . البته در اینجا با چشمه آبی روبرو می شویم كه نشان از گذشته بسیارآباد و پر از آب دارد . چون استخر بزرگی جلو آن است و این باغ های انگور نیز از طریق آب این چشمه و استخر سیراب شده اند. امّا متأسفانه امروز از آن رونق و آبادانی گذشته خبری نیست . راستی داشت یادم می رفت اسم این چشمه ، چشمه ملاّ (كِیَنِی مَلا) می باشد.
از چشمه ملاّ كه رد می شویم وبه بالای تپه بعدی می رسیم ، خرابه خانه هایی كه روزی دارای رونق و آبادانی بوده اند را می بینیم . پس از طی حدود پانصد متر و یك شیار كم عمق به ابتدای روستا می رسیم .روستا داخل یك درّه می باشد كه ظاهراً كسانی كه ساكنین اولیه آن بوده اند مسایل مهمی چون امنیت وتأمین آب را در نظر گرفته اند . چون روستا از هیچ طرفی معلوم نیست جز چند خانه ای كه مشخص است بعداً در اثر توسعه ساخته شده اند . لذا دارای استتار طبیعی وعالی می باشد . از طرف دیگر داخل شیار و درّه رودخانه ای جاری است و در كنار رودخانه چشمه های زیادی وجود دارد كه این چشمه ها آب رودخانه را تأمین می كنند . البته یك چشمه اصلی در كنار رودخانه و بالای روستا وجود دارد كه آب مردم روستا را تأمین می نموده است . به همین خاطر حوضی سربسته روی چشمه را پوشانده و از دو لوله كه از داخل حوض آب را به بیرون هدایت می نمایند می توان از آب گورا و خنك آن سیراب شد. در عین حال مسایل بهداشتی را نیز كاملاً تأمین می كند. نكته دیگر كه حائز اهمیت است مسئله ارتفاع روستای آله كبود می باشد (ارتفاع حدود ۶۴۶۸ فوت از سطح دریا) كه باعث سرمای شدید پاییز وزمستان و وزش باد های سرد و گزنده در این فصل ها موجب شده كه روستا را داخل شیار و درّه ایجاد كنند تا مقداری از لحاظ آب و هوا نیز بهروری را در گرمایش وسرمایش محل زندگی شان بالا برده و از امكانات طبیعی تا حد امكان استفاده نمایند .
با این مقدمه عملاً خواسته یا ناخواسته وارد فضای توصیف روستای آله كبود می شویم . سعی بر این است كه از زوایای مختلفی مانند مردم شناسی ، زبانی ، جغرافیایی ، اقتصادی ، فرهنگی و … به توصیف روستای آله كبود بپردازیم .
موقعیت جغرافیایی
روستای باسابقه آل كبود یكی از روستاهای بخش مركزی شهرستان بیجار- استان كردستان می باشد این روستادر۱۲كلیومتری شهرستان بیجاردرمجاورت جاده قروه واقع شده است و دارای ۰۰۰۰كیلومتر مربع مساحت می باشد. آل كبود از شمال به روستای چهل امیران ، از غرب به روستای گلبلاغ علیا (حاجی میر) ، از جنوب به شهرستان بیجار ، از شرق به روستای سیرلان محدود است. آل كبود منطقه ای است در امتداد سلسله جبال غربی ایران و بیشتراراضی آن كوهستانی است. جنس خاك اغلب مناطق آن از سنگهای رسوبی می باشد مختصات روستای آله كبود ۵۱ شمالی و ۴۷ جنوبی وارتفاع از سطح دریا ۶۴۶۸ فوت می باشد
شناخت و بررسی علل پیدایش روستا آل كبود
از مهمترین عوامل موثر در شكل گیری و پیدایش روستای آل كبود می توان به وجود موقعیت جغرافیایی مناسب مكان اولیه روستا، به جنبه دفاعی(امنیت) روستا و وجود چشمه آب در محل چشمه بزرگ اشاره نمود كه ضمن تامین آب شرب آب كشاورزی تعدادی از باغات روستا را نیز تامین می نماید
محلات عمده روستای آل كبود
محله چال- محله بالا(كاروانسراها)- محله چشمه سبزی- محله چشمه سلیمان – محله كالی- محله چشمه بزرگ
مردمان روستای آل كبود
آل كبوددارای طایفه های مختلف و با اصالتی است از جمله: طوایف سرشناس:طایفه زمان،طایفه سبحان ،طایفه كالی،طایفه برجی(كه خود به مرورزمان به طوایف كوچكتری تقسیم شده اند (
مصالح ساختمانی بكاررفته در بنا روستا
باتوجه به شرایط جغرافیایی و مصالح موجود در محیط طبیعی روستای آل كبود ، غالب مصالح مورد استفاده از گذشته تاكنون عبارتند از: خشت ، گل، سنگ ، چوب كه در قسمتهای مختلف بافت مسكونی قابل مشاهده است. البته با گذشت زمان و تغییر در شیوه های زیست و ایجاد و گسترش و دسترسی روستا به خارج، مصالح ساختمانی دچار تحول شده بطوریكه در وضعیت كنونی استفاده از آجر ، سنگ ، بلوك ، آهن و چوب رایج شده است از عوامل موثر و تاثیر گذار در بافت فیزیكی، معابر و سكونتگاههای روستایی می توان از عوامل اقلیم و اقتصاد روستا نام برد بطوریكه محدودیت منابع آب، خاك، ارتفاع وشیب زمین موجب شكل گیری سكونتگاههای روستایی با تیپ مجتمع و واحدهای مسكونی و همسایگی متمركز شده است باتوجه به وضعیت توپوگرافی روستای آل كبود كه در دامنه وشیب تند تپه واقع شده و عامل شیب باعث محدودیت توسعه فیزیكی روستا از سه جهت جغرافیایی شده است. روستادا رای بافتی متراكم و فشرده و متمركز است كه واحدهای مسكونی با فشردگی بدلیل شیب زمین بر روی هم بنا شده اند بطوریكه ارتباط واحدهای مسكونی در محدوده هایی كه معابر ارتباط آنها را قطع نكرده است براحتی از طریق پشت بامها برقرار است
جمعیت
بیش از۳۰۰خانواردرسالهای نه چندان دوردراین روستا زندگی می كرده اند كه متاسفانه هم اكنون حدود ۳۰ خانوار در روسـتای آل كبود ساكن هستند وبقیه در شهر های بیجار،تهران،اسلامشهر، قم ، سنندج ، كرمانشاه و دیگر شهرهای كشور زنـدگی می كنند در سال ۱۳۵۶ جمعیت این روستا حدود ۲۰۰۰ نفر بوده است كه باكمال تاسف جمعیت هر سال نسبت به سال قبل رشد منفی داشته است و مردم به شهرهای دیگر مهاجرت می كنند
علت مهاجرت
به‌طور كلی در ایجاد مهاجرت اهالی این روستا دو دسته از عوامل تأثیر دارند، یك دسته عوامل درونی كه در داخل جامعه روستائی موجب دفع جمعیت فعال می‌شوند و دسته دیگر عوامل بیرونی و مربوط به قطب‌های جاذب جمعیت است كه از خارج جمعیت فعال روستاها را به خود جلب می‌كند. زاد و ولد زیاد، افزایش جمعیت روستائی، كم‌كاری، بیكاری و كارهای ناقص كه به اقتضاء طبیعت كار كشاورزی در روستا وجود دارد، از جمله عوامل درونی مهاجرت است كه موجب گریز دادن بخشی از نیروی فعال جامعه روستائی می‌شود. بر اثر كاربُرد ماشین در زراعت و پیدایش بیكاری در روستا، گروه‌های زیادی از جوانان روستائی برای یافتن كار و تأمین درآمد بیشتر، به شهرها مهاجرت میكنند
آب وهوا
آل كبود دارای آب و هوای كوهستانی است و زمستانهای سرد و تابستانهای خنك و معتدل دارد.
آبها ورودها
آل كبودروستایی است دارای سفره های غنی آبهای زیر زمینی كه درصورت حفر چا ههای عمیق و بهره برداری اصولی هم آب آشامیدنی اهالی روستا را تامین كرد وهم از آب موجود در امورات كشاورزی استفاده كردهمچنین این روستا دارای چند روخانه فصلی می باشد
چشمه های طبیعی
چشمه خیال،چشمه كوره،چشمه ملا،چشمه محمد حسن،چشمه زمرد،چشمه كلال كبود كه در سنوات گذشته دارای آب فراوان بود وآب لوله كشی روستا نیز از طریق این چشمه تامین می گردد لیكن متاسفانه امروز به دلیل عدم لایروبی این چشمها كم آب شده وبعضا درحال خشكیدن می باشد
كوهها
كوههای كربلائی خدامراد ، سنگ چقماق ، زاغه، قلی جلیل در حومه آل كبود قرار دارند.
جانوران
زندگی جانوری این منطقه بدلیل وضع طبیعی و پوشش گیاهی آن دارای تنوع خاصی است پرندگانی چون كبك ،عقاب ، جغد ، شاهین ، قرقی ، گنجشك و… حیواناتی مثل گراز ، روباه ، خرگوش ، مار، گرگ ، خفاش ، جوجه تیغی در این منطقه زیست میكنند
ویژگی های اقتصادی
صادرات این روستا درگذشته انگور وكشمش بوده است لیكن امروز در درجه اول گندم و سپس انگور ،كشمش و محصولات دامی مثل پشم و پوست و برخی غلات هم می باشد
فروش انگور (كاروان رفتن)
در سالهای نه چندان دور پس ازفرا رسیدن فصل چیدن انگور (آخر شهریور و اوائل مهر) با توجه به اینكه یكی از راههای امرار معاش اهالی ده فروش انگور می باشد روستائیان بصورت گروهی اقدام به حمل و انتقال انگور با قاطر و الاغ به روستاهایی دور می نمودند و معامله معمولاً به صورت كالا به كالا بودیعنی در مقابل فروش انگور گندم و جو دریافت می نمودند باتوجه به انجام گروهی این كار طاقت فرسا به آن به كاروان رفتن می گفتند.
زبان
اكثر مردم آل كبود به زبان كردی گروسی تكلم میكنند وبعضا به زبان تركی نیز آشنا هستند
دین
اسلام شیعه
زندگی اجتمایی خانواده
در گذشته معمولا مردمان ساكن این روستا ازدواجهای خویشاوندی داشتند وكمتر مرسوم بود كه پسری از غیر فامیل زن بستاند ویا دختری به غیر خویشان خود شوهر كند زنان ودختران این روستا مودب وبا حجب وحیا هستند ودر فعالیتهای اجتماعی نقشی فعال دارند اصولا بیشتر زنان این روستا خانه دارهستند و حمایت از شوهر و راحتی و آسایش و آرامش خانواده را وظیفه خود می دانند و دوشا دوش مردان كار و تلاش می نمایند تا بتوانند زندگی رضایت بخشی داشته باشندهمچنین اكثر زنان این روستا از قالیبافان حرفه ای هستند.
خصوصیات اخلاقی و چهره
اهالی این روستا بیشترشان دارای چشم ابروی مشكی و قد متوسط می باشند مردمی با ایمان ، دیندار و خداپرست هستنند و از ارادتمندان خاندان عترت و طهارت اند . گسترده ترین و پرشورترین اجتماعات مردم در مراسم مذهبی به چشم می خورد در قبال دوستی با وفا و خوش نیت و درستكار هستند مردمی تیز هوش ، با استعداد پركار وسخت كوش و خون گرم و مهمان نوازند
آثارتاریخی
زیارتگاه
تنها زیارتگاه این روستا عبارت است از قدمگاه ۱۲ امام (ع)كه اهالی این روستا معتقد هستند نوری ازاین محل به آسمان برمی خیزد لذا این محل از سالهای بسیار دور مورد احترام اهالی می باشد همچنین بنا ساختمان آن در سال ۸۶ توسط فرزند یكی از سادات این روستا كه در كشور عراق زندگی می كند(كربلایی ممان) ترمیم وبازسازی كامل شد
مسجد
دردست اقدام
حمام
ركن اصلی بهداشت در روستاحمام است. همگان به یاد دارند كه در منازل روستائی هیچیك حتی ساكنان متمكن منازل حمام نداشت و همه اجبارا باید در حمام عمومی روستا استحمام می كردند. از جمله ساختمانهای روستا ، باید از حمام یاد كرد. حمام آل كبود یكی از حمامهای دیدنی است . این حمام در كناریك دره ودرداخل بیشه ی پر از درختان كهن چنار وبید دركنارمسجد روستا ساخته شده نهر آبی نیز از كنار آن می گذرد كه ضمن استفاده ازآن جهت حمام باغات پایین روستا را نیزآبیاری می كند . روی هم رفته موقیعت خوش منظره ای دارد ساختمانی بسیار قدیمی با ارتفاع كم (برای این كه راحت تر گرم شود) كه تاریخ احداث آن باید همزمان با اولین روزهای آباد شدن روستا بوده باشد. تقریبا همه قسمتهای داخلی حمام طاق و مقرنسی ساخته شده و هیچ نوع تیر آهن یا چوب در آن بكار نرفته است. زیرا این مواد در اثر رطوبت و گرما می پوسید و از بین می رود. در قله طاق هر یك از قسمتها ( خزینه، سالن اصلی و رخت كن یك روزنه قرار داردو یك شیشه كوچك بر آن می گذاشتند كه نوری را هم برای روشن شدن به داخل حمام منتقل نماید. ساختمان حمام از چند قسمت مجزابه شرح ذیل تشكیل شده است
تون
تون در حقیقت انباری بزرگ برای ذخیره هیزم حمام است تا حمام همواره گرم و دایر باشد. در گذشته ها فصل زمستان بسیار پربرف و سخت بود و گاه مردم حتی سه ماه نمی توانستند از روستا بیرون بروند. لذا حمامی باید هیزم، تپاله و پهن و دراین اواخر لاستیك ماشین ونفت كوره و …… انبار می كرد تا ذخیره سوخت را برای فصل سرما را داشته باشند. كوره آتش حمام هم در تون قرار دارد تا ریختن هیزم در كوره و سوزاندن راحت باشد. گاهی به تون جهنم هم می گفتند. كوره همیشه روشن بود و می سوخت و آتش داشت و تون را مملو از دود و دم می كرد. از در و دیوار تون دوده می بارید و هر كسی یك بار داخل آن می رفت و بیرون می آمد مثل این بود كه از جهنم بیرون آمده است. بعضی از گنجشكها از شدت سرما در تون جمع می شدند و در آن لانه می كردند اما هرجا كه آنها را می دیدی از سیاهی اش معلوم بود كه لانه اش در تون است. گاهی بچه ها و بزرگهای ده كه روز از منزل بیرون می آمدند، هوا آنچنان سرد بود كه سرما آنها را به این دوده زار سوق می داد.
رخت كن
در ابتدای ورودی دالان كه تمام می شد در اصلی حمام قرار داشت. از در كه وارد رختكن می شدی كف ودیوارها از نوعی ساروج پوشیده بود چهار سكو در اطراف وحوض بزرگی در وسط رختكن قرار داشت در این حوض آب سردی هم وجود داشت كه مردم پای خود را آب می كشیدند و بالای سكو می رفتند تا سكوی بالا كثیف و نجس نشود. این سكوها محلی بود كه مردم رخت خود را كنده و در بقچه ای آنجا می گذاشتند و به حمام می رفتند. به هنگام خروج از حمام هم لباس خود را در آن به تن می كردند و خارج می شدند.
سالن اصلی
در انتهای رخت كن دالانی و جود داشت كه مردم را به محوطه اصلی حمام (گرمخانه) هدایت می كرد. در را كه باز می كردی سالن استحمام شروع می شد. سالن فضایی تقریبا ۵ در ۳ متر بود. كف سالن با سیمان -ساروج مفروش بود. در طول سمت راستی آن جویی بود كه فاضلاب حمام را به زیر آب (جوی خروجی فاضلاب حمام) منتقل می كرد. درسمت چپ حوض آب سرد قرار داشت كه هدف آن آب تنی بعد از رفتن در خزینه آب گرم بود همانند حوضهای آب گرم سوناهای فعلی كه متاسفانه مردم زیاد خواص آب سرد را نمی دانستند و فقط به آب گرم توجه داشتند و از آن استفاده می كردند. همچنین در گوشه دیگراتاقكی بود كه آبی كه از چشمه منتقل می شد را درآن كنترل می كردند
خلوتی
در ضلع سمت چپ چندضلعی سالن فضایی به اندازه یك اتاق سه در سه متر وجود داشت كه به آن خلوتی می گفتند
