موسیقی لری

موسیقی لری در قالب ترانه به هفت بخش تقسیم می شود كه عبارت اند از موسیقی و ترانه های غنایی و عاشقانه ، موسیقی و ترانه های حماسی و رزمی ، موسیقی و ترانه های سوگواری ، موسیقی و ترانه های فصول ، موسیقی و ترانه های كار ، مو سیقی و ترانه های طنز و سروده های مذهبی .

موسیقی و ترانه های غنایی و عاشقانه

شامل ترانه ها و آهنگ هایی است در وصال یا فراق معشوق ؛ مانند ترانه های هی لو ، بینا بینا ، كیودار ، شیرین و خسرو ، ساری خانی ، میر بیگی و ده ها ترانه ی دیگر كه در مقام های مختلف موسیقی لری اجرا می شود .

موسیقی و ترانه های حماسی و رزمی

این سرودها بیانگر ارزش ها ی حماسی و رزمی جنگ آوران در میان ایل هستند ؛ مانند جنگ لرو ، دایه دایه و یا مقام های موسیقی بی كلام كه در رزمگاه و مسابقه به كار رفته اند ؛ مانند جنگه را ، سوارهو و نقاره .

موسیقی و ترانه های سوگ واری
كه بیشتر جنبه ی آیینی داشته است و در مواقع سوگ واری از روزگار كهن تا كنون كاربرد فراوانی دارد ؛ مانند چمری یا مقام های سحری ، پاكتلی ، شیونی و ده ها مقام دیگر .

موسیقی و ترانه های فصول
كه ویژه ی فصول مختلف است ؛ مانند بزه كوهی ، ماله ژیری و كوچ بارو .

موسیقی و ترانه های كار
كه به منظور سهولت و تسریع در كار مردان و زنان ایلاتی این ترانه ها به صورت فردی یادسته چمعی خوانده می شود ؛ مانند ترانه های گل درو (برزی گری ) هوله (خرمن كوب ) مشك زنی ، شیردوشی ، چوپانی .

موسیقی و ترانه های طنز
كه اغلب فی البداهه در هجو شخص یا موضوع یا مكانی سروده شده و برخی اوقات نیز با حركات نمایشی طنز آلود فرد یا افرادی همراه بوده است .

سروده های مذهبی

برا اسا س كلام های یارسان ( از سوده های اهل حق بوده ، جنبه عرفانی و اعتقادی آن بسیار عمیق است ؛ مانند ضامن آهو ، سرای خاموشان ( شهر بی صدا ) و دوازده كلام یاری .

موسیقی سازی
سازهای موسیقی لری عبارتند از سورنا ، دهل ، تال ( كمانچه ) ، تنبك ( تمك ) تنبور و سازهای سنتی مرسوم . در این میان كمان چه یگانه سازی است كه با سازهای دیگر اقوام تفاوت اساسی دارد .

سورنا : نام ساز بادی باستانی ایرانی است كه از چوب ساخته می شود . سورنا و كرنا هر دو به معنی بوق است و با لغت horn انگلیسی احتمالا از یك ریشه اند . این ساز به علت اینكه از شاخ حیوانات ساخته می شد در میان اقوامی كه به زبان هند و اروپایی اولیه سخن می گفتند به این اسم نامیده شده . البته سورنای كنونی به مراتب از بوق های شاخی اولیه پیش رفته تر است ولی عضوی از خانواده ی سازهای بادی یا بوقی به شمار می آید .

دهل یكی از سازهای كوبه ای و طبلی بزرگ دورویه است كه هر دو طرف آن پوست گاو یا گاومیش كشیده می شود . در متن های مختلف نام آن ، داول ، تاول و داوول آمده است .

كمانچه : از سازهای زهی ایرانی است . این ساز علاوه بر شكم و دسته و سر ، در انتهای تحتانی ساز ، پایه نیز دارد كه روی زمین یا زانوی نوازنده قرار می گیرد . كمانچه ی لری (تال ) به كمانچه ی متداول در موسیقی سنتی شباهت های فراوانی دارد اما دو ویژگی آن را از كمان چه ی سنتی مجزا می سازد .اولین تفاوت مربوط به كاسه ی این ساز است كه بر خلاف كمان چه ی سنتی بسته و یك تكه نیست بلكه انتهای آن باز است ، شكلش تا حدودی مخروطی و درون كاسه و زیر پوست آن مشهود است . به همین دلیل آن را كمانچه پشت باز نیز می گویند .

دومین ویژگی در حفظ سنت كهن تعداد سیم ها در این ساز است . از دوران باستان تا عهد قاجار ، كمان چه دارای سه سیم بود ، اما پس از ورود ویولن به ایران ، كمان چه نوازان به تقلید ، سیم چهارمی بر كمانچه افزودند . كمانچه ی موسیقی سنتی امروزه دارای چهار سیم است . شایان ذكر است كه در موسیقی كردی از این كمانچه استفاده نمی شود و با وجود وجوه اشتراك میان این دو موسیقی ، كمان چه ی پشت باز ساز انحصاری مردم لر است .