منطقه مذكور برای نخستین بار جهت ارتقاء سطح حفاظتی به سازمان مركزی پیشنهاد می گردد. شایان ذكر است به واسطه حیات وحش قابل توجه و وجود چشم اندازهای منحصر بفرد از گذشته های دور منجر به حضور تعداد زیادی از دامداران، شكارچیان و طبعیت گردان شده بود. لذا به صورت موردی توسط واحد گشت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بم و همچنین گشت سیار اداره كل منطقه كنترل می گردید. البته با جذب دو همیار افتخاری در چند سال اخیر امنیت نسبی در منطقه حاكم و وضعیت حیات وحش رو به بهبودی می باشد.
موقعیت جغرافیایی( عوارض و منابع فیزیكی، آدرس موقعیت جغرافیایی نسبت به شهر – روستا):
این منطقه از N2850 تا N2858 عرض شمالی و E5803 تا E5811 طول شرقی از نصف النهارگرینویچ قرار گرفته است. این منطقه در ۲۰۵ كیلومتر ی جنوب شرق مركز استان و در ۲۰ كیلومتری جنوب شهرستان بم واقع شده است. وسعت منطقه۴۵۸۰۰ هكتار است.
دامنه تغییرات ارتفاع از سطح دریا
حداكثر ارتفاع ۳۴۰۰ متر مربوط به كوه سنگ مس( قدمگاه ) و حداقل ارتفاع ۱۵۵۰ متر در حوالی دشت تلبور می باشد.
نوع اقلیم
با توجه به قرار گیری بخش شمالی منطقه در حاشیه كویر گرم و خشك لوت و بخش جنوبی به نواحی كوهستانی، اقلیم منطقه بری، خیلی خشك، نیمه گرم تا خنك بوده و دارای تابستانهای گرم و خشك و زمستان های معتدل می باشد.
تشریح وضعیت طبیعی( شرح اجمالی سیمای منطقه):
از جمله نكات قابل توجه در خصوص سیمای طبیعی منطقه پیشنهادی سنگ مس می توان به تغییرات ارتفاعی زیستگاه و استقرار پوشش گیاهی اشاره داشت. وجود اراضی كویری، ریگ زار و شوره زار در حد فاصل شهر بم تا ابتدای منطقه یعنی دشت های آدوری و تلبور كه فاقد هر گونه پوشش گیاهی بوده و سپس در تپه ماهورهای بخش شمالی و غربی شاهد استقرار انواع گونه های علفی بخصوص درمنه و گون و در نهایت رویش انواع درختان جنگلی در بخش های كوهستانی اشاره داشت. در خصوص زمین شناسی منطقه لازم به ذكر است كه ۵۰ درصد رسوبات در ارتباط به ائوسن بوده كه رسوبات گرانودیوریتی، سیلتستون، داسیت و ریوداسیت را شامل می شود. در بخش های شمالی رسوبات ترشیری- پالئوژن با ساختار بادبزنی مشاهده شده كه شامل لاواهای آندزیتی، آگلومرا، كنگلومرا و مقدار كمی رسوبات ولكانیكی می باشد باقیمانده رسوبات در ارتباط با دوره كرتاسه فوقانی بوده و آهك های تراورتنی، لیمونیتی و پیروكلاستیك ها و مقدار كمی رسوبات لیتوكلاستیك ها می باشد. شیب عمدتاً بین ۰ تا ۱۴ درصد و در بخش های جنوبی و غربی شیب غالب ۱۴ تا ۳۸ درصد می باشد. جهت غالب شمال غرب به سمت شمال شرق بوده و در قسمت های غرب، جنوب غرب و جنوب شرق شیب تغییر كرده و به سمت شمال غرب تا جنوب شرق تغییر می كند.
منابع بیولوژیكی( پوشش گیاهی – حیات وحش):
الف) تیپ گیاهی:
در بخش های دشتی منطقه دارای تیپ گیاهی درمنه- گون(Artemisia aucheri – Astragalus glaucacanthes) بوده و در نواحی مرتفع تیپ كیكم- قوسك (Acer persicum – Amygdalus eburnea) ، بادام – گون (Amygdalus sp. – Astragalus sp.) و ارس( Juniperus sp.) از جمله تیپ های غالب محسوب می گردند.
ب) درصد پوشش گیاهی:
۶۰ درصد اراضی مرتعی با تراكم تاج پوشش گیاهی یكساله و چند ساله بین ۲۵ تا ۵۰ درصد، ۳۷ درصد اراضی مرتعی با تراكم تاج پوشش گیاهی یكساله و چند ساله بین ۵ تا ۲۵ درصد، ۳ درصد اراضی جنگلی با تراكم تاج پوشش بین ۵ تا ۲۵ درصد به صورت پراكنده در منطقه دیده می شود.
گونه های جانوری منطقه
با توجه به اطلاعات پرسنل محیط زیست شهرستان بم و افراد محلی منطقه، منطقه پیشنهادی سنگ مس در سه دهه قبل دارای كله های چند صدتایی از كل و بز و قوچ و میش زیست بوده كه متاسفانه به دلیل ناامنی های دهه مذكور در حال حاضر تمامی قوچ و میش منطقه از بین رفته ولی با تلاش های همیاران محیط زیست منطقه، جمعیت كل و بز رو به احیاء می باشد. بر اساس آخرین اطلاعات كسب شده جمعیت كل و بز منطقه ۱۴۰ راس، كبك ۲۰۰۰ قطعه و تیهو تا ۱۰۰۰ قطعه تخمین زده می شود. همچنین در چند سال اخیر جمعیت گوشتخواران اعم از پلنگ، گرگ، شغال و روباه نیز رو به افزایش گذاشته است كه باعث تضاد منافع با دامداران منطقه شده است. شایان ذكر است در چند سال اخیر بومیان منطقه بصورت موردی حضور حداقل یك قلاده خرس سیاه را در بخش های شمالی منطقه را نیز تائید می نمایند.(سایر اطلاعات در جدول شماره ۲).
تعداد و نوع منابع آبی
در ضلع غربی منطقه رودخانه دائمی آدوری واقع بوده و همچنین قنات كهنو به همراه تعدادی چشمه در داخل منطقه ( جدول شماره ۳) و همچنین چشمه آب گرم سید در حاشیه منطقه، باعث عدم وجود مشكل آبی در منطقه پیشنهادی می باشد. شایان ذكر است به منظور دسترسی راحت تر جانوران دشتی زی بخصوص جبیر ساخت آبشخور در دشتهای آدوری و تلبور می تواند در مدیریت منطقه و حیات وحش نقش موثری داشته باشد. توضیح آنكه محل مناسب طی بررسی های كارشناسی و با در نظر گرفتن بیشترین محل حضور جانوران و حداقل تعارضات می بایستی تعیین گردد.
وجود آثار و ابنیه تاریخی- مذهبی-فرهنگی
عدم وجود موارد مذكور در منطقه
وجود آثار و پدیده های طبیعی( آبشار-غار و …):
الف) چشم اندازهای منحصر به فرد:
آبشار سرگر در حوالی تنگ آب توت
وضعیت جوامع محلی
الف) جمعیت مناطق مسكونی داخل:
بر اساس جدول شماره ۴ از مجموعه آبادی های نام برده شده تنها سه آبادی در داخل منطقه واقع شده است و در حال حاضر مزین متروكه و آبادی های مقو و گروه دارای ۲ خانوار می باشند.
ب) روش عمده امرار معاش جوامع:
عمدتاً كشاورزی و بعضاً دامداری. شایان ذكر است در مجموع ۱۰۰۰ راس دام از منطقه پیشنهادی به صورت فصلی بهره برداری می نمایند و در صورت تصویب منطقه امكان انتقال دام ها به سایر نقاط نیز وجود دارد.
ج) میزان درآمد سالیانه افراد محلی:
حدوداً سی میلیون ریال هر خانوار عشایری كه تعداد آنها در منطقه پیشنهادی كمتر از ۱۰ خانوار می باشد. همچنین سالیانه سی میلیون ریال نیز از راه كشاورزی درآمد كسب می نمایند.
د) وضعیت وابستگی جوامع محلی به منابع موجود در منطقه:
تنها كمتر از ۲۰ خانوار عشایر در فصل تابستان وابسته به مراتع منطقه می باشند.
ه) وضعیت آگاهی جوامع محلی از مسایل زیست محیطی:
با توجه به فعالیت همیاران محیط زیست در منطقه استقبال خوبی از سوی اهالی جهت ارتقاء سطح حفاظتی منطقه شده است. در باور آنها این اقدام سازمان حفاظت محیط زیست می تواند باعث رونق درآمد آنها از طریق مختلف بخصوص گردشگران طبیعت شود.
عوامل آسیب پذیری منطقه
شكار غیر مجاز و كوچ حیات وحش به واسطه ورود احشام، تخریب جنگل ها و بوته كنی از جمله عوامل آسیب رسان منطقه بوده و با ارتقاء سطح عمده آنها حذف خواهند شد.
كمبودها و نیازها
الف) تعداد آبشخور مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
با توجه به پتانسیل های منطقه جهت ایجاد امنیت بیشتر ساخت دو آبشخور برای زیستمندان محدوده دشتی پیشنهاد می گردد.
ب) تعداد پاسگاههای مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
آدوری در مختصات ۳۲۰۴۱۵۵-۶۰۸۶۱۱ R 40
آبگرم سید در مختصات ۳۱۹۶۰۷۲-۶۱۲۵۲۳ R 40
ج) تعداد وسایل نقلیه مورد نیاز:
ماشین كمك دار یك دستگاه
موتور سیكلت دو دستگاه
د) تعداد نیروی اجرایی مورد نیاز:
۶ نفر
ه) سایر نیازها:
بیسیم، اسلحه و سایر تجهیزات رفاهی به تعداد پاسگاههای پیشنهادی
سایر قابلیت های منطقه
نقش موثر در احیاء جمعیت حیات وحش بخصوص كل و بز، قوچ و میش، جبیر، پلنگ خواهد داشت. همچنین به واسطه قرار گیری در دالان مهاجرتی هوبره ها گام مهمی در حفاظت از جمعیت های مهاجر زمستانه گونه مذكور خواهد بود.
حد و حدود پیشنهادی
شمالاً طی عبور از آبادی های دهویه، مقویه، گزدون و آدوری به دشت آدوری ختم می گردد.
شرقاً دشت تلبور، ده نو، آب گرم تا امتداد ارتفاعات سنگ مس (كوه قدمگاه).
جنوباً در امتداد كوههای سنگ مس (قدمگاه) ودرمجاورت آبادی های سردهنه و مزین.
غرباً از آبادی مزین به درهوریم، انارو، بكا كراه، باغ بالا، مقوئیه.
