تعریف واژه بابامنیر در لغت نامه دهخدا
بابامنیر.[ م ُ ] (اِخ ) دهی از دهستان ماهور و میلاتی بخش خشت شهرستان كازرون ۷۹ هزارگزی شمال باختری كنار تخته دامنه ٔ شمالی كوه بزان . كوهستانی گرمسیر و مالاریائی . سكنه ٔ آن ۳۷۴ تن . آب آن از چشمه ٔ شیرین و محصول آن غلات و تنباكو و شغل اهالی زراعت و قالی بافی است و راه مالرو دارد. (فرهنگ جغرافیائی ایران جلد ۷). قصبه ٔ ناحیه ٔ ماهور میلاتی از ولایت قشقائی فارس بمسافت سی و هشت فرسخ از شیراز دور افتاده . (فارسنامه ٔ ناصری ).
امام زاده بابامنیر :این پیر بزرگوار شیخ عارفی بود كه متجاوز از ۷۰۰ سال قبل به دیار ماهور امده ودر كوه بزان دو كیلومتری روستای بابامنیر در محلی موسوم به چله گاه رحل اقامت افكنده و به اعتكاف و ریاضت پرداخته است ودر داخل قطعه سنگ منفرد ونسبتاً بزرگی كه درون ان به ارتفاع قریب به یك متر حفاری گردیده وجای سكونت یك نفر را دارد وبه برد بابامنیر مشهور است و هم اكنون موجود است زندگی می نموده است . حسب تحقیقات سازمان میراث فرهنگی فارس بنای مدفن و گنبد این پیر بزرگوار به شكل مخروطی وپلكانی مدرج و دندانه است واحتمال به قریب یقین مربوط به دوره صفویه است كه در دورهای بعد تعمیراتی برروی ان انجام گرفته است .ارتفاع گنبد تقریباً ۱۵متر و بنا از مصالح سنگ و گچ به ابعاد ۱۹.۵*۱۹.۹ ساخته شده واز نظر پلان شباهت زیادی به چهار طاقهای ساسانی دارد.
ماهور كجاست ؟
ماهور در فرهنگ لغات به معانی گوناگون آمده گاهی گل ماهور –زمانی دستگاه ماهور در موسیقی كه شعبه نهم از بیست و چهار شعبه موسیقی قدیم است و چندی به سرزمین خشك و بی آب و تپه و تلالی كه به صورت پیوسته در دامنه كوه ها پدید آمد.
تعبیر و تفسیر شده است كه معنی اخیر نام با مسمای منطقه ماهور میلاتی است . زیرا كه به مقدار زیاد كوه و تل دامنه و بیغوله ی بی آب و آبادانی در آن یافت می شود اما پروردگار بزرگ در جای جای این برهوت وسیع وكم سكنه معادن با ارزش نفت – گچ – فسفات – گوگرد و مس قرار داده كه هنوز به جز قسمتی از نفت وگچ استخراج نشده و گنجینه ای است غنی برای آیندگان .
شناخت جغرافیایی
بخش ماهور میلاتی یكی از بخشهای شهرستان نورآباد ممسنی در شمال غربی استان فارس می باشد كه بین عرض های جغرافیایی ۲۹ درجه ، ۴۱ دقیقه ، ۴۷ ثانیه و ۳۰ درجه ، ۱۳ دقیقه ، ۲۰ ثانیه شمالی و طول های جغرافیایی ۵۰ درجه ، ۳۷ دقیقه ، ۱۲ثانیه و ۵۱ درجه ، ۳۱ دقیقه ، ۳۲ ثانیه شرقی قرار دارد . بخش ماهور میلاتی كه در تاریخ ۲۴/۱۰/۱۳۴۰ خورشیدی به عنوان بخش تاسیس گردیده است و با وسعت ۲۸۸۳ كیلومتر مربع ۴۰% مساحت شهرستان ممسنی را تشكیل می دهد .مركز بخش روستای بابامنیر است كه در فاصله ۴۹ كیلومتری شهر نور آباد مركز شهرستان ممسنی و در فاصله ۱۵۶ كیلومتری بندر گناوه قرار دارد .این بخش از شمال با استان كهگیلویه و بویر احمد با حدود ۷۷ كیلومتر مرز مشترك از سمت مشرق و جنوب با استان بوشهر با حدود ۹۰ كیلومتر مرز مشترك از سمت جنوب غربی با شهرستان كازرون با حدود ۳۲ كیلومتر مرز مشترك و از سمت غرب با بخش مركزی شهرستان ممسنی با حدود ۶۱ كیلومتر مرز مشترك همسایه می باشد و بیش ترین اراضی منطقه به صورت تپه ماهور میباشند و دشت نوان و هفت دشت بالا و پایین و میشان مناطق مسطح منطقه را تشكیل می دهند . منطقه از نظر تقسیم بندی جغرافیایی در مرز محدوده آب و هوای گرم و خشك و محدوده آب و هوای مدیترانه ای قرار گرفته است . از لحاظ زمین شناسی در ناحیه ی چین خوردگی های زاگرس قرار گرفته و مربوط به دوران سوم زمین شناسی می باشد. و عمده تشكیلات زمین شناسی منطقه شامل تشكیلات گچی متشكل از لایه های گچ ، نمك و انواع مارن های سیلیسی و آهكی است كه از تشكیلات گچی اثر نا مطلوبی روی آب های منطقه دارد . اكثر قسمت های منطقه جزء چین خوردگی آلپین بوده كه در دوره های سوم زمین شناسی به وقوع پیوسته و از سلسله جبال هایی كه به وجود آوردن سلسله جبال زاگرس است . مرتفع ترین قله این بخش درا به ارتفاع ۱۷۰۶ متر از سطح آب های آزاد است كه حد فاصل مرز دو دهستان ماهور و میشان می باشد و پست ترین نقطه بخش با حدود ۱۶۰ متر ارتفاع از سطح آب های آزاد در شرق بخش ماهور و در مسیر ارتباطی به طرف بندر گناوه در خط مرزی دو استان فارس و بوشهر قرار دارد .منطقه دارای زمستان خنك و تابستان های بسیار گرم می باشد . متوسط درجه حرارت سالیانه ۲۵/۱۹ درجه سانتی گراد و حد اكثر مطلق درجه ی حرارت ۴۷ درجه سانتی گراد و حداقل آن ۵/۳- درجه سانتی گراد می باشد . بخش ماهور میلاتی را با توجه به وسعت منطقه و توزیع جمعیت و شرایط توپوگرافی می توان به چند ناحیه اصلی : ۱. بابامنیر ۲. برم سیاه ۳. بید خل ۴.كلاتون ۵ . بید خل تقسیم كرد .رودهایی كه در بخش ماهور جریان دارند كه اغلب از ارتفاعات آن سرچشمه میگیرند عبارتند از : ۱. رودخانه شور ۲. رود سلبیز ۳.روخانه سیاه ۴. رود بابامنیر و آب های سطحی پیر سرخ ، قوچ قوس، هفت قنات و كوه سیاه را تقسیم كرد.
جمعیت ماهور میلاتی
بخش ماهور میلاتی به مساحت ۲۸۸۳ كیلومتر مربع بر اساس آخرین سرشماری جمعیتی بالغ بر ۸۱۵۸ نفر بوده و كه ۴۰۲۴ نفر از آن مرد و ۴۱۳۴ نفر زن می باشد و تراكم جمعیتی منطقه تقریبا سه نفر در هر كیلو متر مربع است . از آن جا كه بخش ماهور میلاتی قشلاق زمستانی عشایر كوچ رو ی ترك زبان قشقایی است جمعیت آن در زمستان ها و اوایل بهار كه عشایر از شهرستان های سپیدان ، اقلید ، آباده ، شهرضا ،نورآباد ، كازرون ، قائمیه و دیگر نقاط برای كشت اراضی خویش و غالباً به منظور امور دام داری به این منطقه مهاجرت می نمایند بیشتر از تعداد فوق و بالغ بر ۲۵۰۰۰ نفر می باشد .این بخش دارای دو دهستان زیر می باشد :
۱.دهستان ماهور به مركزیت بابامنیر به مساحت ۱۱۶۹ كیلومتر و جمعیتی بالغ بر ۵۳۸۰ نفر در شرق بخش كه سربند ماهور گفته می شود .
۲.دهستان میشان به مركزیت میشان علیا به مساحت ۱۷۱۴ كیلومتر و جمعیتی بالغ بر ۲۷۷۸ نفر در غرب بخش كه زیر بند ماهور گفته می شود .
مركز بخش روستای بابامنیر است با جمعیت ۱۹۹۴ نفر مدفن عارف و زاهد شیخ منیر الدین می باشد و قدمت تاریخی ۷۰۰ساله در دامنه ی كوه بزان قرار دارد . و دارای چشمه سارها و باغ ها و آب و هوایی در زمستان دلچسب و در تابستان قابل تحمل می باشد.وجه تسمیه بابامنیر با عنایت به این كه در گوشه ی نام عرفا را با پیشوند بابا ذكر كرده اند به مناسبت وجود مقبره ی شیخ منیر الدین در این روستا می باشد
اماكن متبركه ماهور میلاتی
۱.امام زاده بابامنیر :این پیر بزرگوار شیخ عارفی بود كه متجاوز از ۷۰۰ سال قبل به دیار ماهور امده ودر كوه بزان دو كیلومتری روستای بابامنیر در محلی موسوم به چله گاه رحل اقامت افكنده و به اعتكاف و ریاضت پرداخته است ودر داخل قطعه سنگ منفرد ونسبتاً بزرگی كه درون ان به ارتفاع قریب به یك متر حفاری گردیده وجای سكونت یك نفر را دارد وبه برد بابامنیر مشهور است و هم اكنون موجود است زندگی می نموده است . حسب تحقیقات سازمان میراث فرهنگی فارس بنای مدفن و گنبد این پیر بزرگوار به شكل مخروطی وپلكانی مدرج و دندانه است واحتمال به قریب یقین مربوط به دوره صفویه است كه در دورهای بعد تعمیراتی برروی ان انجام گرفته است .ارتفاع گنبد تقریباً ۱۵متر و بنا از مصالح سنگ و گچ به ابعاد ۱۹.۵*۱۹.۹ ساخته شده واز نظر پلان شباهت زیادی به چهار طاقهای ساسانی دارد.
۲. امام زاده حسن قاضی در فاصله ۲۲ كیلومتری بید كرز و در فاصله ۳ كیلومتری شمال شرقی روستای صفر بیگ دو بقعه متصل به هم دیده میشود شكل به ظاهر گنبدی ان به شیوه معماری اسلامی باز سازی شده است . ارامگاه حسن قاضی در بقعه اول می باشد كه ضریحی چوپی دارد و ایاتی از كلام الله بر ان منقوش است ودر ارامگاه دوم هم پسر حسن قاضی است.
۳. امام زاده جمال كرز وشاهزاده محمود در روستای جمال كرز در جنوب بید كرز وبه فاصله چهار كیلومتری ان بناهای این مجموعه كه در مجاورت هم ساخته شده اند و با توجه به فرم بناها ومعماری مربوط به دوره صفویه می باشد ومصالح ساختمانی ان از سنگ و گچ است كه از نظر فرم شباهت زیادی به بقعه حسن قاضی دارد .
۴.امامزاده بی بی حنان در سه كیلومتری بابامنیر قراردارد.
۵. امامزاده پیر شهید واقع در بید كرز.
۶. امام زاده شاه تسلیم واقع در روستای شاه تسلیم با فاصله ۱۰۳ كیلومتری نوراباد.
۷. امام زاده شاه ابوطالب واقع درروستای چاه انجیر بفاصله۱۲۹ كیلومتری نوراباد
۸.امام زاده سید حسین شیر لنگ واقع درروستای نزاع با فاصله ۳۵ كیلومتری روستای بابامنیر.
معاریف و مشاهیر ماهور میلاتی
در مورد مشاهیر و معاریف منطقه ماهور میلاتی در مقاله محققانه آقای هاشم احمدی می خوانیم ؛ پس از فتح شهر توج در قرون اولیه اسلامی و از آن جائی كه این شهر مكان و پایگاهی در صدر اسلام گردیده بود علما و دانشمندان بزرگی از آنجا برخاسته و به عنوان پرچم داران علم و معرفت به موعظه و ارشاد مردم می پرداختند .با سیری در قرون اول تا چهارم و بنا به روایات یاقوت حموی در معجم البلدان بزرگ مردانی از این ناحیه برخاسته اند . كه همگی اهل فضل و دانش بودند . اسامی ۱۷ نفر از این مشاهیر در كتب معتبر ثبت گردیده است كه عبارتند از :
۱-عبد الله بن محمد هارون توزی كه شاگرد ابن عبده و اصمعی و ابن زید بوده ، در محضر آنان علوم زمانه را یاد گرفته و كتاب سیبویه را در محضر بزرگ ابن عمر الجرمی آموخته است وی تا سال ۲۳۸ قمری در شهر توز به موعظه و ارشاد مردم مشغول بوده و در این تاریخ وفات نموده است .
۲-ابوبكر محمد توزی استادی هوشیار و پرهیزگار از اهل سنت و جماعت بوده وی علاوه بر ارشاد مردم در منطقه كوره شاپور در شیراز امامت جمعه را هم بر عهده داشته و در سال ۳۸۴ هجری وفات نموده است .
۳-زبیر بن عبد الله توزی ساكن بیشاپور بوده وی هم مدتی در توز سكونت داشته و از راویان حدیث غدیر است كه در سال ۳۷۰ هجری وفات نموده است .
دیگر مشاهیر كه فقط اسامی آنان در كتب درج گردیده و از وضعیت زندگی آنان اطلاعی در دست نیست عبارتند از
۴-ابو خوص عمر ابن موسی توزی ۲-ابوالحسن احمد بن علی توزی ۳-محمد ابن داود توزی ۴-ابو یعقوب اسحق ۵.عمر ابن داود توزی ۶.ابوالقاسم عبد الله
جالب توجه این است كه این مشاهیر همگی به دنبال نامشان پسوند توزی داشته و منسوب به شهر توز شهر باستانی ماهور میلاتی می باشد كه حكایت از رونق علم و دانش و فقه و كلام و دیگر علوم اسلامی در سده های اول تا چهارم هجری در این منطقه دارد.
مناظر دیدنی بخش ماهور میلاتی
۱.آبشار بابامنیر یا طوف چله گاه: در ۲ كیلو متری بابامنیر كه از ارتفاعات كوه بزان جاری است . منظره عمومی كوه بزان با ارتفاع بیش از ۱۶۰۰ متر از سطح آب های آزاد كه پوشیده از درختان انبوه و كهن بلوط و بنه وبادام وحشی است .
۲.چشمه ی بزرگ بید خل :این چشمه با آب بسیار فراوان و گوارا و مناظر زیبا و دل انگیز اطراف خود و درختان و مركبات شاهكاری است از زیبایی های طبیعت در ۷۵ كیلومتری بابامنیر واقع است و فاصله ی آن تا رودخانه ی زهره ۱ كیلومتر است .
۳.دریاچه ی برم شور: به طول تقریبی ۳ كیلومتر و به عرض حدود ۵۰۰ متر در ۳۰ كیلومتری غرب بابامنیر واقع است . در سال های اخیر در این دریاچه ماهی پرورش می دهند منظر زیبای دریاچه به خصوص در اسفند ماه و اوایل بهار دل انگیز است .
۴ . كوه سیاه :كه در گذشته گله های بز و پازن و قوچ كوهی و كبك و تیهو در آن جا فراوان بوده و متاسفانه بر اثر شكار های بی رویه نژاد این گله و طیور به انقراض می رود .
۵.كوه آخوند و مرتع و كشتزار تنگ كله گاوی:در نزدیكی روستای میشان كه مناظر زیبای آن در بهمن ماه و اسفند و فروردین می تواند الهام بخش هر طبیعت دوست باشد .
