آبشار تنگه واشی فیرزكوه در استان تهران واقع است. تنگه واشی مكانی با جاذبههای گردشگری است كه در حدود ۱۵ كیلومتری شمال غربی شهرستان فیروزكوه قرار گرفته و با داشتن آب و هوای مناسب در تابستانها، میزبان جمعیت كثیری از مسافران و گردشگران است. شاید یكی از جذاب ترین بخش های سفر به تنگه واشی حركت در رودخانه ای است كه در بین یك دره سنگی قرار دارد. با توجه به نزدیكی تنگه واشی به شهر تهران، امكان مسافرت یك روزه به این منطقه وجود دارد و بویژه در تابستان هزاران نفر از ساكنین استان تهران و دیگر استان های اطراف به این منطقه مسافرت می كنند.
در سال های اخیر، بسیاری از موسسه های توریستی، اقدام به برگزاری تورهای گوناگونی در این منطقه نموده اند كه همین امر باعث افزایش شهرت و معروفیت این منطقه شده است. تنگه واشی به طول حدود ۳۰۰ متر و با دیواره های صخره ای بلند به ارتفاع حدود ۱۰۰ متر محل عبور رودخانه ای است كه از كوه های ساواشی سرچشمه می گیرد و از میان دشت می گذرد. در فصل تابستان كه آب به كمترین میزان خود می رسد، عمق آن به حدی است كه در برخی نقاط تا زیر زانوی شما را خیس نماید. یكی از مهمترین جذابیت های این تنگه، همین عبور كل مسیر از میان آب است.
برای رفتن به تنگه ساواشی در كیلومتری ۲ جاده فیروزكوه ـ تهران، پس از ورود به یك جاده فرعی و طی حدود ۹ كیلومتر، روستای جلیزجند نمایان می گردد. این روستا در حاشیه یك دشت سرسبز با مزارع گندم و سیب زمینی و باغات مختلف بنا شده است. بعد از عبور از روستا و طی حدود ۴ كیلومتر در جاده ای كه میان دشت و در كنار جوی های پر از آب زلال، احداث شده، محل پیاده روی تنگه ساوشی شروع می شود. تنگه واشی به طول حدود ۳۰۰ متر و با دیواره های صخره ای بلند به ارتفاع حدود ۱۰۰ متر محل عبور رودخانه ای است كه از كوه های ساواشی سرچشمه می گیرد و از میان دشت می گذرد. در فصل تابستان كه آب به كمترین میزان خود می رسد، عمق آن به حدی است كه در برخی نقاط تا زیر زانوی شما را خیس نماید. یكی از مهمترین جذابیت*های این تنگه، همین عبور كل مسیر از میان آب است.
برای رفتن به تنگه ساواشی در كیلومتری ۲ جاده فیروزكوه ـ تهران، پس از ورود به یك جاده فرعی و طی حدود ۹ كیلومتر، روستای جلیزجند نمایان می گردد. این روستا در حاشیه یك دشت سرسبز با مزارع گندم و سیب زمینی و باغات مختلف بنا شده است. بعد از عبور از روستا و طی حدود ۴ كیلومتر در جاده ای كه میان دشت و در كنار جوی های پر از آب زلال، احداث شده، محل پیاده روی تنگه ساوشی شروع می شود. بعد از عبور از تنگه اول و گذر از دشتی زیبا، تنگه دوم قرار گرفته كه حدود ۲ كیلومتر با تنگه اولی فاصله دارد. این تنگه هم مانند تنگه اول چشم نواز است و از دیواره های سنگی آن در نقاط مختلف چشمه های آب زلال و خنك به سمت پایین روان است. در انتهای این تنگه نیز هیاهوی ریزش آب آبشاری زیبا مسافران را به خود می خواند تا در زیر آبشار و در هوای گرم تابستانه تنی به آب بزنند. در تنگه واشی گیاه كمیاب «باریچه» كه مصارف مهم صنعتی و دارویی دارد، می روید. چیدن باریچه به دلیل كمیابی آن جرم است و پیگرد قانونی دارد.
تنگه واشی علاوه بر طبیعت زیبا، دارای آثار تاریخی نیز هست. یكی از سه كتیبه معروف دوره قاجار در این تنگه واقع شده و دو كتیبه دیگر در چشمه علی شهر ری و تونل وانا در جاده هراز واقع شده*اند. هر سه این كتیبه ها به دستور فتحعلی شاه قاجار حكاكی شده است. فتحعلی شاه كه دوران پیش از پادشاهی خویش را در شیراز گذرانده بود، با دیدن نقش برجسته*های آن دیار، سه نفر به نامهای حجارباشی، نقاش باشی و معمار باشی را مسئول ساخت این سه كتبیه در تهران كرد. كتیبه واقع در تنگه ساواشی دارای ابعاد شش در هفت متر است كه وقایع زمان فتحعلی شاه دور تا دور كتیبه روایت شده است. بزرگترین نقش برجسته این كتیبه ها، نقش شكارگاه با تصویر اسب، نیزه و شكارهایش است كه در اطراف آن می توان عباس میرزا، علی قلی میرزا و علی نقی میرزا پسران فتحعلی شاه و همچنین نوادگانش را در حال شكار دید. این كتیبه كه حدودا ۱۸۵ ساله است به گونه ای در دل كوه حك شده كه از بارش باران و تابش آفتاب در امان بوده است اما صنعت گردشگری به آن آسیب وارد نموده است.با توجه به فاصله اندك بین صخره های عظیم و یكپارچه هر دو تنگه و همگنی آنها به نظر می رسد شكل گیری تنگه و مسیر رودخانه جاری در آن ناشی از ایجاد گسل باشد. ساواشی در زبان آذری به معنی محل برخورد، رودررو شدن، نزاع و درگیری معنی می دهد. وجه تسمیه ساواشی را می توان در باریك بودن مسیر عبور از تنگه دانست كه مكانی است كه در آن جا مردم هنگام عبور با یكدیگر رودررو شده و ممكن است به یكدیگر برخورد كنند. در میان تنكه واشی كتیبه قاجاری كه نقش برجسته ای است از فتحعلی شاه قاجار، از ۱۸۵ سال پیش در این مكان نقر گردیده است. این كتیبه هفت متر طول و شش متر ارتفاع دارد. از دیگر دیدنی های این منطقه، دشت پشت آبشار(دره سكوت)، قلعه اسماعیلیه(بالای تنگه اول) و غار طبیعی تنگه دوم را می توان نام برد. تنگه دوم نیز همانند تنگه اول زیباست و مانند دالانی با دیواره های بلند و سر به فلك كشیده است. تماشای رنك آبی آسمان از شكاف بالای سر و در تركیب با رنگ قهوه ای صخره ها حس عجیبی آمیخته از سبكبالی و وجد را به آدمی القا می كند. این احساس وجد و نشاط زمانی كه پای در آب سرد و جاری تنگه داشته باشید و ترنم ریزش آب، از شكاف صخره ها را به گوش بشنوید، دو چندان می شود. تنگه دوم كوتاه تر تنگه اول است و و در انتها با دیواره ای مرتفع بسته می شود. آبشار واشی از میان همین دیواره كه حدود پانزده مترارتفاع دارد به پایین می ریزد. در قسمت پایین آبشار، حوضچه ای به مساحت تقریبی پنجاه متر مربع و با عمق متوسط یك متر ایجاد شده است. درجه هوای این منطقه به طور متوسط بیست درجه كمتر از دمای هوای تهران است. بهار، تابستان و اوایل پاییز از زیبارین فصل های سفر به این منطقه است. شاید تكرار این نكته بی فایده نباشد كه طبیعت امانتی است كه می بایست در حفظ زیبایی و تنوع آن كوشا باشیم. شهرستان فیروزكوه با توجه به موقعیت خاص خود سرشار از زیبایی های طبیعی و مناظر بكر و ناشناخته است كه احتیاج به تحقیق و تفحص بسیار دارند. از جمله این مناطق می توان به طبیعت و آبشارهای روستای طارس در ۱۰ كیلومتری شمال فیروزكوه اشاره كرد كه علاوه بر آب های معدنی دارای دره هایی دیدنی و ناشناخته است.
منبع : كویرها و بیابانهای ایران
