تاریخچه دهفیش به نقل از حاجیه خانم فاطمه سلطان دختر مرحوم خواجه علی نقی و به زبان مشهدی مصطفی مرادی.
حاجیه فاطمه سلطان متولد سال ۱۲۰۰شمسی و وفات ۱۲۸۱ میباشد كه هنوز هم اثاری بصورت دست نویس از ایشان باقی مانده است میگویند كه :ده فیش تا كنون ۳دوره را طی كرده است كه به شكل كنونی در امده است.دهفیش اول در قلعه ای كه هم اكنون خانه مهر علی برومند است واقع شده بوده:قلعه ۳طبقه بوده است و حدود ۱۲۰خانواده در ان زندگی میكردند.برای جلوگیری از ورود بیگانگان به درون قلعه دور تا دور انرا خندقی به عرض ۱۵متر وعمق نامعلومی زده بودند كه هیچ اسبی نتواند از روی ان بپرد و برای ورود و خروج خودشان تخته ای داشتند كه از درب ورودی با بند و منجنیق روی ان میگذاشتند “كه یاداور فیلم های رابین هود میباشد ”
اقتصادشان بر پایه كشاورزی و كشت انها ذرت؛پنبه؛گندم؛جو و تنباكو بوده است وهمچنین در دامنه كوه ازگوی انجیر و انار بوده كه انجیر های ان پرثمر میشده ونیز نخلستانهای فراوان كه حدود ۱۲۰۰۰نخل خرما داشته اند؛حدود ۲۰چاه در انجا بوده كه از اب ان برای ابیاری درختانشان استفاده میكردند.این دوره اول دهفیش بود كه به ده فیش الیاء معروف است.
پس از ان از حالت قلعه نشینی خارج میشوند ولی قلعه تخلیه نمیشود وعده ای از انها به پایین تر یعنی كنار مسجد خواجه شفیع كه حالا مسجد امام علی (ع)است كوچ میكنند حاج شاه احمد در انجا خانه وحمام میسازد وكم كم انجا وسعت میگیرد وتا كنار شاه میر عالی حسین پیشروی میكند و پی ریزی دهفیش دوم را انجام میدهد كه به ده فیش سفلا معروف است.دراین دوران یك قلعه دیگری به نام قلعه كیش هم وجود داشته كه كشیشان و مغ ها در ان زندگی میكردند؛میگویند كه اخرین بازماندگان زردشتی ده فیش هم قلعه ای داشته اند كه در بالای تلمبه حاجی اكبر جوكار قرار داشته و دارای ۲برج بلند بوده كه هنوز هم خرابه های ان ویك چاه به عمق ۳۰متر باقی مانده است.
