در دهه ۱۳۵۰ به واسطه ارزش های منحصر به فرد بخش های جنوبی منطقه در حوزه كوه قرقطوئیه با احداث پاسگاه در منطقه اسفندقه اقدامات لازم جهت حفاظت منطقه به عمل می آمده است ولی به واسطه نبود امنیت در محل بطور كل حفاظت آن تا چند سال قبل متوقف شده بود. شایان ذكر است منطقه مذكور در فهرست مناطق تحت مدیریت كشور نبوده است ولی با توجه به ارزش های منحصر به فرد توسط گشت سیار شهرستان جیرفت و همچنین نیروهای مستقر در پاسگاه اسفندقه گشت و كنترل در آن صورت می پذیرد.
موقعیت جغرافیایی( عوارض و منابع فیزیكی، آدرس موقعیت جغرافیایی نسبت به شهر – روستا):
این منطقه از N2846 تا N2913 عرض شمالی و E5656 تا E5735 طول شرقی از نصف النهارگرینویچ قرار گرفته است. این منطقه در ۲۱۵ كیلومتر ی جنوب مركز استان و در ۲۵ كیلومتری شرق شهرستان رابر و همچنین ۴۰ كیلومتری شمال غرب شهرستان جیرفت واقع شده است.
وسعت منطقه:
۱۱۸۸۰۰ هكتار.
دامنه تغییرات ارتفاع از سطح دریا: حداكثر ارتفاع۳۶۸۰ متر مربوط به كوه بحرآسمان و حداقل ارتفاع۱۹۲۰ متر در حوالی علی آباد می باشد.
نوع اقلیم:
منطقه دارای اقلیم سرد و خشك بوده و در زمستانها بخش های زیادی از آن پوشپیده از برف می گردد. به واسطه شرایط آب و هوایی خاص در فصول گرم سال از مهمترین ویژگی های جلب توریسم به منطقه می باشد.
تشریح وضعیت طبیعی( شرح اجمالی سیمای منطقه):
منطقه بحرآسمان مجموعه ای كوهستانی است كه به همراه جبال بارز طولانی‌ترین و مرتفع ترین رشته كوه جنوب شرقی كشور را ایجاد كرده است. در واقع این كوهستان به مانند بسیاری از كوهستانهای واقع شده در مجموعه فلات مركزی تنها یكسری كوه پراكنده نبوده بلكه كاملاً رشته كوهی مرتفع است كه از نظر توپوگرافی و اقلیمی هیچ سنخیتی با مناطق دشتی اطراف خود ندارد. ارتفاعات این كوهستان كه در جنوب شرقی شهر كرمان واقع شده و در نزدیكی كوهستانهای هزار و جوپار قرار دارد زمستانهای بسیار سردی دارد كه همراه با بارش برف است و این برف در ارتفاعات تا مدتها باقی می ماند. ارتفاعات بحرآسمان در بخش جنوبی با قرار گرفتن در حوزه آبریز هلیل رود و جازموریان نهایتاً به مناطق دشتی با ارتفاع ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ متر ختم می‌شود كه از آب و هوای بسیار گرمی و تا حدودی مرطوب برخوردار است. برعكس جبهه شمالی این رشته كوه به دشت‌های مرتفع‌تری وصل می‌شود كه دارای اقلیمی سرد و خشك هستند. این محدوده كوهستانی مرتفع هم به دلیل بارش سالانه نسبتاً زیاد كه شامل باران و به ویژه برف است و هم وجود چشمه‌های فراوان از منابع آبی فراوانی برخوردار است كه به صورت جوی ها و رودخانه‌های كوچك و بزرگی می‌شود كه تمامی آنها از سرچشمه‌های رودخانه هلیل رود بوده كه نهایتاً به هامون جازموریان می‌ریزند. از نظر زمین شناسی ۶۰ درصد رسوبات در ارتباط با دوره ترشیری تا پالئوژن بوده كه رسوبات آبرفتی، مخروط افكنه های بادبزنی و رسوبات نمكی را در بر می گیرد. ۱۵ درصد در ارتباط با دوره ترشیری تا نئوژن می باشد كه شامل رسوبات پیروكلاستیك، اندزیت، رسوبات آبرفتی، رسوبات نمكی و آهكهای نمولیتی می باشد. ۱۰ درصد رسوبات مربوط به دونین – پالئوزوئیك تحتانی می باشد كه عمدتاً رسوبات آهكی، پیلولاوا و دایكهای سیلیسی می باشند. ۸ درصد در ارتباط با دوران ژوراسیك بوده كه شامل آهك توربیدایتی، ماسه سنگ، سیلتستون و آندزیت های بالشتی می باشند. ۷ درصد باقیمانده مربوط به دوران كواترنری و شامل رسوبات عهد حاضر است. در منطقه بحر اسمان شیب عمده منطقه بین ۱ تا ۱۴ درصد می باشد و باقیمانده بین ۲۴ تا ۳۸ درصد است. همچنین در بخش های اندكی از شمال شرق، شمال، مركز و جنوب شیب بین ۳۸ تا ۷۱ درصد می باشد. جهت اصلی شیب های دیده شده در منطقه جنوب شرق تا جنوب غرب بوده و در بعضی از محدوده ها جهت شیب شمال شرق تا شمال غرب نیز مشاهده شده است.
منابع بیولوژیكی( پوشش گیاهی – حیات وحش):
الف) تیپ گیاهی:
ب) درصد پوشش گیاهی:
۵۰ درصد پوشش مرتعی با تراكم تاج پوشش گیاهی یك ساله و چند ساله بین ۲۵ تا ۵۰ درصد، ۲۵ درصد اراضی جنگلی با تراكم تاج پوشش بین ۵ تا ۲۵ درصد، ۲۰ درصد اراضی با تراكم تاج پوشش گیاهان مرتعی و بیرون زدی های سنگی و در شمال و شمال غرب منطقه ۵ درصد زراعت دیم وجود دارد.
گونه های گیاهی منطقه:
انار شیطان(Tecomella undulate)، خرزهره(Nerium indicum)، انجیر وحشی(Ficus johannis)، زیتون وحشی(Olea aucheri)( سایر اطلاعات در جدول شماره ۱ ارائه شده است)
گونه های جانوری منطقه:
خرس سیاه با حضور خود در بخش های مركزی و شمالی از جمله ارزش های جانوری منطقه محسوب می گردد. بررسی ها بیانگر قرار گیری منطقه پیشنهادی بحرآسمان در كریدور مهاجرتی خرس سیاه از زریاب به ارتفاعات خبر از طریق مسیر شنگرا و قرقطوئیه می باشد. به نظر می رسد كه لك لك سیاه نیز در منطقه جوجه آوری نموده كه بررسی های تكمیلی در این خصوص ضروری است. سایر گونه های جانوری در فهرست شماره ۲ ارائه شده است. ضمناً بر اساس بررسی های انجام شده توسط آقای مهندس مهجورآزاد در سال ۱۳۸۷ در دو رودخانه واقع در بخش های جنوب شرق منطقه پیشنهادی اعم از رودخانه شور كه از سرشاخ ههای شمالی هلیل رود می باشد( محل تقاطع این رودخانه با جاده آسفالت جبال بارز – جیرفت) گونه های Paracobitis sp. و Cyprinion watsoni و در رودخانه گلویی كه از سرشاخ ههای شرقی هلیل می باشد گونه های Garra persica، Cyprinion watsoni، Capoeta damascina و Paracobitis sp. صید گردید.
تعداد و نوع منابع آبی:
در منطقه بحر آسمان به واسطه وجود رودخانه های هلیل، گردین، دولت آباد، هنزا، رمان و چشمه های فرااون ذكر شده در جدول شماره ۳ و همچنین آبگرم گیشكی بر روی مرز جنوبی مطقه در محدوده كوه قرقطوئیه در مختصات جغرافیایی۳۱۹۸۰۸۱ ۴۹۶۶۶۰R40 در ارتفاع ۱۷۹۶ متر نیز حائز اهمیت می باشد.
وجود آثار و ابنیه تاریخی- مذهبی-فرهنگی:
در حاشیه شمالی منطقه امامزاده سلطان سید احمد وجود داردكه در بین مردمان منطقه از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد.
وجود آثار و پدیده های طبیعی( آبشار-غار و …):
الف) چشم اندازهای منحصر به فرد:
آبشار گلم دختركش، غار نیشر( زیستگاه خرس سیاه)، رودخانه های دائمی همچون هلیل، توپوگرافی منحصر به فرد كه منجر به پیدایش انواع چشم اندازها گردیده است.
وضعیت جوامع محلی:
الف) جمعیت مناطق مسكونی داخل:
از جمله آبادی های داخل و حاشیه منطقه پیشنهادی بحرآسمان می توان به اطلاعات مندرج در جدول ۴ اشاره داشت.
ب) روش عمده امرار معاش جوامع:
باغداری( شامل گردو، سیب، زردآلو، مركبات)، دامداری و كشاورزی
ج) میزان درآمد سالیانه افراد محلی:
در حدود یك صد میلیون ریال از طریق محصولات باغی و هفتاد میلیون ریال از طریق دامپروری
د) وضعیت وابستگی جوامع محلی به منابع موجود در منطقه:
با توجه به قرار گیری منطقه پیشنهادی در محدوده مراتع ییلاقی همه ساله از اواسط اردیبهشت تا اواسط مهر ماه شاهده حضور حداقل ۱۵۰۰۰ دام در منطقه می باشیم. در برخی از دره ها شمال و شرق منطقه شاهد توسعه باغات گردو، سیب، زردآلو و مركبات می باشیم.
ه) وضعیت آگاهی جوامع محلی از مسایل زیست محیطی:
تعداد زیادی از افراد محلی، حفاظت از عرصه های طبیعی را ضروری می دانند.
عوامل آسیب پذیری منطقه:
به واسطه توسعه باغات در منطقه بحرآسمان( عمدتاً در حاشیه) در چند سال اخیر برخورد منافع مردم و حیات وحش رو به افزایش قرار گرفته است به طور یكه تخریب كندوهای عسل، تخریب محصولات باغی، خورده شدن دام ها و حتی حمله به انسانها توسط خرس رو به افزایش گذاشته است. خشكسالی های چند سال اخیر، وجود تفنگ های غیر مجاز، چرای بیش از ظرفیت مراتع، تبدیل عرصه ها از دیگر موارد آسیب پذیری منطقه محسوب می گردد.
كمبودها و نیازها:
الف) تعداد آبشخور مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
ب) تعداد پاسگاههای مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
شنگرا در مختصات ۳۲۱۷۳۰۴-۵۵۳۰۰۴ R 40
اسفندقه در مختصات ۳۱۷۷۳۳۵-۵۱۴۰۲۲۴ R 40 ( پاسگاه با تمتمی امكانات موجود می باشد)
گهنه نو در مختصات ۳۲۳۲۵۱۸-۵۲۶۱۰۷ R 40
توكل آباد در مختصات ۳۲۱۶۰۷۸-۵۱۲۶۴۴ R 40
ج) تعداد وسایل نقلیه مورد نیاز:
ماشین كمك دار۲ دستگاه
موتور سیكلت ۵ دستگاه
د) تعداد نیروی اجرایی مورد نیاز:
۱۲ نفر
ه) سایر نیازها:
بیسیم، اسلحه و سایر تجهیزات رفاهی به تعداد پاسگاههای پیشنهادی، ضمناً به واسطه وجود چندین باغ میوه همچون گیجو پرونو، نیشر، محمدی و باغ راعی در محدوده اصلی زیست خرس سیاه در منطقه بحر آسمان، خرید باغات مذكور كه در حدود ۷ تا ۱۰ میلیون تومان قیمت داشته و یا پیش خرید محصولات با مبلغی در حدود ۵۰۰ هزار تومان می تواند در كاهش حساسیت های جوامع محلی موثر بوده و در عین حال خرس از امنیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
سایر قابلیت های منطقه:
تعریف مناطق تحت مدیریت با اولویت حفاظت از خرس سیاه تا كنون در كشور در منطقه حفاظت شده بیرك و منطقه حفاظت شده پوزك در استان سیستان و بلوچستان محقق شده است كه دارای مشكلات متعددی می باشد. لذا منطقه بحر آسمان پس از منطقه پیشنهادی زریاب واجد ارزش فراوان جهت حفاظت از خرس سیاه می باشد. همچنین حفاظت منطقه بحر آسمان علاوه بر كاهش سطح جنگلهای طبیعی، منجر به اعمال مدیریت تعارضات بین خرس سیاه و مردم محلی و زمینه ساز اجرای شدن برنامه‌های آموزش زیست محیطی خواهد شد.
۱۷
حد و حدود پیشنهادی
شمالاً در امتداد جاده آسفاله جیرفت- رابر در حوالی روستای گراه به كوه شنگرا آغاز و از آبادی كلم دختركش، دروا، بستان، گدار سرخ، آب برده، باب گرگ، اورچ مراد، كاكان، جنگا، دره میشان، شهید نظری، باب سیبا، قلندری، تیرگری خامكوئیه، گودگردو، ده شیخونی عبور نموده و پس از دره جوش آب از مزرعه دال خونی، مزرعه گودگرد به رودخانه دره كیل ختم می گردد.
شرقاً از زیارتگاه شاه چهل مرد به طرف ارتفاعات كوه سیر و مزرعه صنیقو و در امتداد رودخانه های زمان و رمون، دولت آباد وكمون و اتصال به رودخانه هلیل رود كه در این قسمت رودخانه وارد منطقه می شود و سپس از ارتفاعات لویا و بنه ده شاخ می گذرد.
جنوباً از محدوده كوه بنه ده شاخ و آبادی های كل صفایی و چناران سفلی عبور می نماید.
غرباً طی عبور از آبادی پیلوئیه، سرلرد، گزنگ، امامزاده سلطان حسین، مزرعه نراب در امتداد جاده خاكی به رودخانه فصلی گردان و آبادی هوشوئیه، سقین و مجدداً اتصال به رودخانه دره كیل.
