روستای گزدون، از توابع بخش پاتاوه ، شهرستان دنا ، استان كهگیلویه و بویراحمد می‌باشد . این روستا با مركز استان شهر یاسوج ۶۰ كیلومتر فاصله دارد و در مسیر جاده یاسوج به اصفهان واقع گردیده ، این روسـتا بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۰ تعداد ۶۴ خـانوار و جمـعیت ۲۶۷ نـفر می‌باشد . این روســتا در شـــمال غربی مركز اســــتان شهر یاســـوج و در حدود ۴۰ كیلومتری مركز شهرستان دنا ، شهر توریستی سی سخت واقع گردیده است.
موقعیت جغرافیایی روستای گزدون
روستای گزدون از شمال به روستای تنگ رواق ، از جنوب به روستای باگ ، از مشرق به روستای بن زرد سفلی و كوه دنا و از مغرب به ایستگاه تقویت فشار گاز پاتاوه و رودخانه خروشان بشار محدود می‌شود . روستای مذكور در فصول سرد پاییز و زمستان ، آب و هوای سرد و خشك و در فصول گرم بهار و تابستان دارای آب و هوای گرم و خشك می‌باشد . مردم روستا ۱۰۰% شیعه بوده و در مجموع افرادی شاد ، خونگرم و بذله گو هستند . روستا دارای چهار طایفه ، طاعلیشاهی ، قاید شیرو ، سادات امامزده محمد و باباملكی است و همگی به لهجه شیرین لری تكلم می‌كنند. شغل اكثر مردم در این روستا كشاورزی و تعداد كمی نیز به دامداری و تعدادی نیز در ایستگاه گاز همجوار مشغول به كار بوده و امرار معاش می‌نمایند . محصولات زراعی كشاورزان این روستا شامل گندم ، جو ، عدس ، برنج ، شنبلیله و …. ، محصولات باغی شامل انگور ، گردو ، انا
ر و …. می‌باشد. وجه تسمیه روستا به نام “گزدون” را وجود درختی خودرو و زیبا به نام “گز” كه در گذشته به وفور در این روستا می‌روئیده است نقل كرده اند .
پوشش گیاهی و جانوری
روستای گزدون با توجه به قرار گرفتن در مجاورت بزرگترین قله رشته كوه زاگرس ، كوه دنا و جاری شدن آبهای دائمی و فصلی ، خصوصآ در فصول سرد سال كه بعضآ باعث ایجاد سیلاب و طغیان رودها و نهرها می‌گردد ، دره‌ها و شیارهای عمیق در سطح زمین و ناهمواری فراوان را به وضوح نشان می‌دهد . دارا بودن زمین‌های حاصل خیز و غنی و بكر بودن روستا باعث پوشش گیاهی و جنگلی مناسب شده و پوشش غالب جنگل درختان بلوط و بنه می‌باشد. از گونه‌های گیاهی می‌توان ، یونجه وحشی ، بكلو ، پونه ، بابونه ، برنجاس ، گل گاوزبان ، هلپه ، شیرین بیان و خارشتر و از سایر انواع گونه‌های جنگلی می‌توان ، كیكم ، بادام كوهی ، سرو كوهی، تگ (هم‌خانواده ارژن) ، ارژن ، رز (تاك وحشی) ، انجیر كوهی ، بن، كلخنك، سپیدار ، سرنجل ، كازیر (از خانواده انجیر)، كره‌تر (از خانواده كازیر)، سیسه ، توگ ، توت دره، مورد ، بادام كوهی، سیب، توت كوهی ، گردو ، انگور و انار را نام برد . در این منطقه امكان تماشای پرنده بسیار زیبا و كمیاب هما و همچنین پرندگانی نظیر شاهین، كبك، تیهو ، كمركلی و انواع چكاوك‌ها و سهره‌ها و جانورانی همچون ، گراز ، روباه ، جوجه تیغی (جیله) ، كفتار سمور ، راسو ، خرگوش و سنجاب ایرانی كه از زیباترین سنجاب‌های جهان است و در احیای جنگل بلوط نقش بسیار مؤثری دارد ، وجود دارد .
فعالیت‌های اقتصادی و درآمدی
كشاورزی یكی از فعالیت‌های اقتصادی ساكنان روستا می‌باشد كه از نظر اهمیت در درجه اول قرار دارد. به علت طبیعت خاص این روستا ، عدم مهار آبهای سطحی و جاری در عمق دره‌ها و چشمه سارها و وجود زمین‌های كوهستانی و تپه ماهوری، كشاورزی آن بیشتر به صورت دیم به ویژه كشت گندم و جو صورت می‌گیرد. علاوه بر كشت گندم و جو كه به صورت دیم و آبی رایج است، كشت برنج ، عدس و شنبلیله نیز معمول است. دامپروری در این روستا در گذشته به صورت متحرك انجام می‌گرفت و در فصول سرد سال ، دامداران با استفاده از علوفه و میوه درخت بومی خاص مناطق زاگرس نشین یعنی بلوط و علوفه‌های خشك و جو به عنوان خوراك دام‌ها به دامداری مشغول بودند و در فصول زیبای بهار و گرم تابستان به منطقه سر سبز شبلیز كوچ نموده و در كپر و سیاه چادرها سكونت یافته و به چرای دام می‌پرداخنتد ، كه علاوه بر جنبه اقتصادی این كوچ‌ها ، به دلیل قرارگیری در شرایط سخت و كوهستانی و در عین حال سرسبز و دل انگیز منطقه شبلیز باعث تلطیف روح و گل نمودن طبع شاعران و سرایندگان (فولكلور) محلی و اتحاد و یكدلی آنها می‌گردید . ولی در این سالها دامداری به صورت یكجا نشین در خود روستا انجام می‌گیرد .
امكانات و زیرساخت‌ها این روستا از امكانات رفاهی همانند راه آسفالته ، آب لوله كشی بهداشتی ، برق ، گاز ، مدرسه ابتدائی و طرح هادی روستائی برخوردار می‌باشد . روستا از لحاظ ساختار و ساخت و ساز كاملا متراكم و نزدیك به هم و دارای منازل مسكونی با مصالح سنگ ، بلوك ، آجر و بعضآ دارای فنداسیون و مصالح مقاوم بتون است و بعضآ در یك باب منزل مسكونی چندین خانواده خویشاوند با همدیگر زندگی و امرار معاش می‌نمایند . بافت سنتی خانه‌های روستا به دنبال ساخت و ساز خانه‌های جدید كمتر وجود دارد . جمعیت روستا ، جمعیتی غالبآ جوان و پر نشاط بوده و اجداد این روستا كه بنیانگذاران اولیه روستا بوده اند دار فانی را وداع گفته اند .
آداب و رسوم
مردم روستا اكثرآ خویشاوند نسبی و سببی می‌باشند و در مراسم جشن و عزاداری یكدیگر شركت فعال دارند و در مراسم جشن از ابزار شادی همانند ساز و دهل (مهتر) و جدیدآ نیز از ارگ استفاده می‌كنند ولی به طور كلی می‌توان گفت ، كه رسوم زیبای سنتی غالب می‌باشد . پوشاك و لباس محلی زنان ازجمله جذابیت‌های بومی روستا به شمار می‌آید طوری كه هر تازه واردی به این روستا در همان نگاه اول متوجه این جلوه‌های رنگین می‌شود . مردم این روستا خصوصآ زنان و دختران هنوز به پوشاك سنتی و محلی خود پایبند هستند و از آنها در بیشتر اوقات و بخصوص در جشنها و مجالس عروسی استفاده می‌كنند . پوشش وحجاب كامل و تنوع رنگ‌ها و پارچه ها، جلوه خاصی به لباس محلی زنان بخشیده است و رنگ‌های آن بر طبیعت زیبا و دامنه زاگرس، شمیم نشاط و شادی پخش میكند. لباس محلی وسنتی زنان از سه بخش اصلی سرپوش، بالاتنه وپایین تنه تشكیل شده است كه مجموع این سه بخش، پوشش كاملی را برای زنان به همراه دارد . سرپوش لباس محلی زنان روستا ، شامل یك پارچه روپوش یا همان روسری به نام ” مینا ” است كه به طور معمول دارای بیش از یك متر طول و بین ۶۰تا ۷۰سانتیمتر عرض می‌باشد . بر روی این روپوش مینا نیز پارچه ای به نام چارقد یا لچكی قرار می‌گیرد كه در زبان فارسی همان سربند است. همچنین یك كلاه كوچك زیر مینا قرار می‌گیرد تا پوشش دهنده موهای جلو سر زنان باشد و معمولا زیورآلات و وسایل تزیین سنتی و ظریف به آن متصل می‌شود. بخش بالاتنه لباس محلی زنان روستا، همان پیراهن یا جامه است كه شامل یك پارچه دو متری می‌باشد و از زیر گردن تا كف پای زنان را می‌پوشاند. این پیراهن ردا مانند ، دارای آستین و سرآستین است و نوع مدل آن مخصوص زنان روستا است. بخش پایین این لباس‌ها كه به عبارتی زیباترین بخش آن نیز به شمار می‌آید همان دامن یا تنبان است كه بیشترین حجم پارچه را در این لباس سنتی در برمی گیرد. معمولا برای دامن این لباسهای محلی بین پنج تا ۱۲متر پارچه مصرف می‌شود طوری كه این دامن از بالا كشدار و كاملا چین خورده است ودرپایین آن تزیین هایی مانند نوار دوزی یا پارچه‌های پلیسه دار به كار می‌رود. رنگ و جنس پارچه این لباس‌ها معمولا بنا به طبیعت ، در مناطق گرمسیری و سردسیری، نوع بافت عشایری و روستایی، نوع باورها و گرایش قومی و قبیله ای و سن زنان انتخاب می‌شود طوری كه برای دختران نوجوان و كودك بیشتر از رنگ‌های شاد و حجم كمتر پارچه و برای دختران جوان رنگ‌های روشن‌تر با پارچه بیشتر استفاده می‌شود. با افزایش سن زنان نیز رنگ این لباس‌ها بیشتر به سمت تیره و خاكستری مانند سبز یشمی یا سورمه ای سوق پیدا میكند . در جشنها و مراسم عروسی رسم است كه زنان با به كار بردن زیورآلات در این لباس‌ها، جلوه‌یی خاص به آن می‌بخشند. رنگ به كار رفته در لباس محلی و سنتی زنان روستا با توجه به موقعیت و زمان تغییر میكند به عنوان مثال زنان عزادار تا حدود یك سال از لباسهای تیره استفاده می‌كنند.
پوشش مردان در روستای گزدون به طور عام ، در حد و اندازه پوشش زنان و دختران ، سنتی نیست و همانند شهرنشینان از لباسهای مرسوم مانند پیراهن و كت و شلوار استفاده می‌كنند و به طور خاص در مراسم جشن خصوصآ عروسی‌ها و جشن‌های محلی از پوشش نمادین سنتی شامل ( جقه زناره ، دلگ ، شال ، گیوه یا مِلكی و كلاه نمدی با نام محلی شَوكِلَه ) استفاده می‌نمایند .
بازی‌ها و سرگرمی‌های اهالی روستا
مهمترین سرگرمی و بازی‌های محلی رایج این روستا را می‌توان ، بازی الختر ، بازی خناتپك (تِیَه برَك )،بازی چوگو بازی چوكِلی ، بازی گرنا ، ،كِلكِلَه برد،گوشتلی یا كشتی می‌باشد . و در زمان حال نیز به ورزش هایی همچون فوتبال ، والیبال نیز پرداخته و موفقیت هایی در سطح شهرستان در رشته‌های مذكور داشته اند.
بازی الختر : این بازی در فصل بهار بصورت گروهی است . هر دو گروه برابر از نظر تعداد نفرات با یك دست انگشت شصت پا را از سمت پشت می‌گیرند و با دست دیگر در حالت ایستاده ، هر گروه افراد تیم مقابل را هل می‌دهند . فردی كه دستش از پایش جدا شود و یا به زمین بیفتد بازنده است و از دور مسابقه و گروه خود خارج می‌شود و این بازی تا جایی كه آخرین نفر یكی از گروه‌ها به عنوان بازنده و در مقابل تیم حریف حتی اگر یك نفر به تنهایی یا بیشتر انگشت شصت پا از دستشان رها نشده به عنوان برنده می‌باشند . لازم به ذكر است این بازی نیاز به حركات و قدرت بدنی زیاد و بدن قابل انعطاف را دارد كه افرادی برنده می‌شوند كه با ورزش منظم بدن اماده‌تری داشته باشند
بازی خناتپك (تِیَه برَك ) : این بازی همان قایم موشك بازی است . بازی به صورت دو گروه مساوی انجام می‌شود . برنده بازی تیمی كه افراد تیم مقابل را كه مخفی شده اند در زمان كمتری پیدا كند .
بازی چوگو : این بازی همان چوگان بازی قدیم است و ابزار آن چوب و گوی به معنی توپ است . بازی به صورت گروهی و در دو گروه مساوی انجام می‌شود .
بازی گرنا : این بازی به نام شال كو یا گرنا دوال هم معروف است . بازی به صورت دو گروه از مردان تقریباً هم قد و قواره صورت می‌گیرد . وسیله طناب است و یك تیم در میدان از طنابهای خود محافظت می‌كنند. تیم مقابل سعی دارد طنابهای تیم داخل میدان را بازور ویا زیركی بر باید . افراد درون میدان با پای خود به پای افراد بیرون از دایره می‌زنند . برنده بازی تیمی است كه فرد بیرون از میدان یا دایره را بزند . در غیر این صورت تیم بیرون دایره با طنابهایی كه ربوده اند افراد درون دایره را تا ناحیه زیر زانو می‌زنند
بازی چوكِلی : این بازی بین دو گروه ۲ تا ۶ نفره انجام می‌گیرد. وسایل بازی ، یك عدد چوب ۷۰ سانتی متری كه كمی از تركه ضخیم‌تر می‌باشد و یك عدد چوب ۲۰ سانتی و به تعداد نفرات هر گروه معمولاً از شاخه درختان خشكیده استفاده می‌شود. بازی بدین صورت می‌باشد كه یك گروه شیاری جهت پرتاب چوب ۲۰ سانتی (كلی) رو زمین به عمق ۵ سانتی متر ، جهت تكیه گاه پرتاب (كلی) با استفاده از چوب بلند ایجاد می‌كنند كه فرد پرتاب كننده سعی میكند چوب مورد نظر را طوری با فشار به چوب كوچك به طرف گروه مقابل پرتاب نماید كه با چوب‌های در دست گروه مقابل برخوردی نداشته و نتوانند آن چوب را لمس نمایند ، چرا كه در صورت لمس توسط گروه مقابل بازنده حساب می‌شوند ضمناً در صورتی كه پرتاب كننده چوب ۲۰ سانتی متری (كلی) را طوری پرتاب نماید كه در زمانی كه به سوی گروه مقابل در حالت حركت است و برای یك بار زمین را لمس نماید و گروه مقابل نیز با چوب دستی هایشان آن چوب را لمس نمایند ، گروه پرتاب كننده بازنده نمی‌باشند ولی گروه حریف بازی را جهت مرحله بعدی برای خویش آسان‌تر نموده اند ، چرا كه بعد از پرتاب توسط گروه اول نوبت به گروه دوم می‌رسد كه چوبی(چوب ۷۰ سانتی) كه به وسیله آن چوب ۲۰ سانتی متری را پرتاب كرده اند روی تكیه گاه به صورت افقی قرار داده و گروه دوم با دقت و نشانه گیری سعی دارند با پرتاب چوب كوچك چوب بزرگتر را نشانه گرفته و با یكدیگر برخورد نمایند كه درصورت زدن چوب گروه دوم برنده و جایشان را با گروه اول جا به جا می‌كنند در غیر این صورت بازی تا بازنده شدن گروه اول ادامه دارد .
چو بازی یا تركه بازی : این بازی نوعی رقص مردانه است و در مراسم عروسی و ختنه سورون و جشنها برگزار می‌شود . بازی كن همراه با آهنگ ساز و نقاره حركت پاهای خود را تنظیم میكند . شخصی كه تركه را در دست گرفته سعی میكند آن را به پای حریف خود بزند حریف نیز با چوب بلند و كلفتری كه دارد سعی میكند مانع برخورد تركه به پای خود شود . برنده كسی است كه چوب را به پای حریف بزند با آنكه مانع از كتك خوردن خود شود .
بازی كِلكِلَه برد : ابزار این بازی سنگ است . معمولاً دو گروه رقیب هر كدام تعداد هفت تخته سنگ را انتخاب و شش تخته سنگ را در یك ردیف و یكی را در جلو آنها با فاصله ۲۰ متر از مقابل حریف قرار می‌دهند . رقبا سعی می‌كنند كه سنگهای حریف را با سنگهای كوچك و سنگ پرانی بزنند . برنده آن است كه تعداد بیشتری از سنگها را بزند.
گوشتیل یا كشتی : در این مسابقه ورزشی مهم كه معمولاً در حضور جمع كثیری از افراد محل برگزار می‌شود دو نفر به شیوه سنتی كشتی می‌گیرند . هر كدام از آنان یكدست خود را زیر دستان دیگری عبور می‌دهند و دست دیگر خود را بر بالای دست دیگری قرار می‌دهند . آنگاه با فشار وزور بی امان سعی می‌كنند كه كمر همدیگر را به زمین آشنا كنند . اگر چنانچه یكی از كشتی گیران دستهایش باز شود و یا پای حریف را بگیرد بازی مجدداً شروع می‌شود . گرفتن لباس سر و صورت و پا ممنوع است .
