بازیهای بومی و محلی در هر جغرافیا و اقلیمی برگرفته از فرهنگ و آداب و رسوم آن منطقه است. این بازی‌ها متناسب با ویژگی‌های فرهنگی حاكم بر هر منطقه شكل می‌گیرند.
بسیاری از ورزش‌های بومی و محلی در روستاها و حتی شهرهای استان مازندران در حال فراموشی است، اما اخیرا تلاش‌هایی صورت گرفته تا بازیهای بومی و محلی مناطق مختلف این استان با برگزاری مسابقات احیا شود.
یكی از بازیهای معروف (سپك تاكرا) كه كشورهای آسیای شرقی مدعی هستند زادگاه این ورزش آنجاست، در سال‌های قبل از انقلاب در روستاهای مازندران به عنوان پاپلیس بازی رواج داشته است.
بازی‌ها و سرگرمی‌های محلی استان مازندران كه برخی از آنها در مناسبت‌های خاص برگزار می‌شوند؛ عبارتند از:
آل چمیلیك، آیترك، گونترك (ماه میخوام – آفتاب میخوام)، اته بزهكا، ادنگ قلوك، اركون وركون، ارنگ و مرنگ، استا میخوام بیایم از باغت گل بچینم، اغوزچالی، السلام‌علیك خال خالكه، اودنگه‌تیر، بلنیكا، بورد- بورد (رفت، رفت)، پاچوبازی ، پكپكی، پلنگ پرشی، پنجه، پیشه‌كا، تب وچه له، تبكا (توپبازی)، ترنابازی، توپا قاچ، تلاجنگی، جوزكا، جهنم‌كا، چرخك‌كا، چش بهچش، چك بهچك، چلیك‌كا ، چلی مالكا، چوخر سواری، چهارراه ، خرجین هاله، خرسواری ، دچرخه‌كا، دسه بزهكا، دغلبازی، دنقول‌كا ، دیواری ، ذكر خنجر ، رسنكا، رسنكیوك، زوزو، سر بپریكا، سرسنگ بهسنگ، سنگچران، سنگ كشتی، سیتكا، شاهوزیركا، شیر و پلنگ، شیطان‌بازی، علیخان جرجور، قابكا، كشتی باشال، كشتی كمری، كلاحسابه، كلك‌تراش، كمربندبازی، كیوبه، گیروش (تركمنی)، گزكا، گودلهزنی، لاپهكا، لیسبرلیس، مردخدا ، مرغنه جنگی ، نعش، وجهكا، هفت سنگ، یك چك دو چك ، یك دبه – دو دبه و… .
در ادامه برخی از این‌گونه بازی‌ها و سرگرمی‌ها معرفی شده است:
آغوزكا یا گردو بازی:
بازیكنان گردو ها را دو به دو روی یكدیگر چیده و هر یك به نوبت با گردویی به نام كل یا تیره ( گردوی بزرگ تر ) به گردوها می زنند.
اگر نفر اول به گردو ها زد و آنها را انداخت فعلا” برنده محسوب می شود و بقیه بازیكنان باید به تیره او بزنند هر كسی موفق شد صاحب همه گردوها می شود در غیر این صورت نفر اول همه گردوها را جمع می كند.
چلیك ماركا:
بازیكنان به دو گروه تقسیم می شوند. برای بازی دو تكه چوب یا چلیك و و چوب بزرگ یا ماركا نیاز دارند.
ابتدا گروه اول، چوب كوچك را روی گودالی قرار می دهند سپس با چوب بزرگ به زیر چوب كوچك كی زنند و آن را به طرف بالا پرت می‌كنند.
چوب هر یك از بازیكنان كه مسافت بیشتری را طی كند، آن گروه برنده می شود افراد بازنده باید به برندگان سواری بدهند.
رزین كا:
رزین وسیله چوبی به شكل Y است كه تكه نوار لاستیكی به دو سر انتهای چوب بسته می شود.
بازیكن با گذاشتن سنگ لای لاستیك و كشیدن آن به طرف عقب سنگ را پرتاب می كند و گنجشك شكار می كند.
ریسمان بازی:
از بازی های نمایشی سنتی مازندران به ویژه در غرب استان، ریسمان بازی است. این بازی غالبا در مراسم عروسی برگزار می شد.
ریسمان بازان دو نفر هستند یك نفر به عنوان بند باز بالای طناب راه می رود و دیگری به نام شیطانك در پایین می‌ایستد.
بند باز بالای طناب با گذاشتن مجمع روی سر یا سوار شدن روی دوچرخه روی طناب راه می‌رود و شیطانك نیز در پایین با درآوردن شكلك و حركات خنده آور تماشاچیان را سرگرم می كند بعد از پایان نمایش شیطانك در بین تماشاچیان می‌چرخد و پول و شیرینی جمع می كند از صاحب خانه نیز پول و شیرینی می‌گیرند.
كشتی لوچو:
كشتی لوچو از كشتی های محلی استان مازندران است و در گذشته در مراسم عروسی اجرا می شد.
اما امروزه در بعضی از نقاط استان این كشتی همه ساله در تابستان بعد از وجین شالی، هنگام فراغت كار روستاییان ، انجام می شود
در ایام دیگر مانند اعیاد مذهبی و ملی نیز كشتی لوچو برگزار می شود و جایزه برنده یك راس گاو است كه توسط اهالی خریداری می شود.
برای مسابقه دو نفر از كشتی گیران با تجربه به عنوان داور انتخاب می شوند در این كشتی هر گونه ضربه زدن به بدن یا سر حریف، گرفتن انگشت دست، سرچنگك و ضربه زدن به كتف و گرفتن گوش، خطا محسوب می شود.
كشتی‌گیری كه در این دو هفته تمامس حریفان را شكست دهد، برنده مسابقه است. در طول برگزاری مسابقه ساز و دهل نیز نواخته می شود تا شور و هیجان بیشتری به مسابقه بدهد.
گاوجنگی:
از دیگر سرگرمی‌های دیرپا، مراسم گاو جنگی در روستای شیر كلا شهرستان نور است كه به زبان محلی تشك جنگی نامیده می شود.
این مسابقه هر سال و یك هفته بعد از اتمام كشتی لوچو در اوایل مرداد ماه به مدت ۱۰ روز برگزار می شود.
قبل از انجام مسابقه از اهالی محل مبلغی پول بابت هزینه های ضروری جمع آوری می شود. چند روز پیش از مسابقه از طریق نامه تاریخ برگزاری مسابقه به اطلاع اهالی روستاها وشهرها و حتی استان های همجوار رسانده می شود.
هزینه نگه داری مهمانان در روستا و كرایه از پول جمع آوری شده پرداخت می شود.
« سوچلا» یا شكار به روش سنتی در آب بندان:
یكی از راه های درآمد روستاهای مركزی مازندران شكار پرنده به روش سنتی در آب بندان به هنگام كم آبی است.
اواسط پاییز پرندگان مانند قو، غاز، چنگر، انواع مرغابی و… از نقاط سردسیر به سواحل دریای مازندران كه دارای آب و هوای معتدل است، مهاجرت می‌كنند و بیشتر در آب بندان ها كه به علت كشت شالی، محل مناسبی برای تغذیه پرندگان است، ساكن می شوند.
این شكار از اوایل پاییز هر سال تا ۱۵ اسفند در شب های تاریك بدون تیراندازی با وسایل شكار سنتی و رعایت مقررات محلی انجام می شود.
در این مدت آب بندان قرق و تیر اندازی در فاصله ۵۰۰ متری اطراف آن ممنوع می شود. این نوع شكار توسط تور و بیشتر در روستاهای گل نشین، سید محله، زرین كلا، لاریم و مشك آباد در مسیر جاده ساری – بابلسر از طریق جاده خزر آباد انجام می شود.
صید سنتی به روش روز دما:
شكار به روز روز دما معمولا” در اواخر مهرماه با مهاجرت پرندگان وحشی به آبگیرها در روز انجام می‌شود.
برای این كار چند روز قبل از مهاجرت پرندگان وحشی، اردك‌ها تربیت شده را در محل صید نگه داری می كنند تا به محیط اطراف عادت كنند.
سپس در محل مورد نظر گودالی به مساحت حدود ۲۰ متر مربع حفر می كنند. روی گودال توری به صورت عمود قرار می دهند كه به نخی بسته شده است.
سر دیگر نخ را صیاد به دست می گیرد با ورود پرندگان وحشی به منطقه اردك‌های ترتیب شده به جمع پرندگان وحشی می‌پیوندند و آنها را به طرف گودال می‌كشانند سپس صیاد نخ را می كشد و تور روی گودال می افتد و پرندگان به دام می افتند.
