شهر كلمه

كلمه شهری است در استان بوشهر در جنوب ایران. این شهر مركز بخش بوشكان از توابع شهرستان دشتستان می‌باشد.

جمعیت و وسعت

جمعیت این شهر بر اساس آمار سراسری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۹۳۷ نفر بوده است. این شهر به لحاظ وسعت و جمعیت یكی از كوچكترین شهرهای كشور محسوب می شود. طول این شهر حدود ۵/۲ كیلومتر و عرض ۵/۱ كیلومتر است و طبق آخرین سرشماری جمعیتی حدود ۲۱۳۷ نفر را در خود جای داده‌است.

موقعیت

كلمه شهری كوچك در ۲۸ درجه و ۵۷ دقیقه شمالی و ۵۱ درجه ۲۸ دقیقه شرقی در ارتفاع ۴۲۰ متری از سطح دریا و در ۷۰ كیلومتری شرق بوشهر و ۵۷ كیلومتری برازجان (مركز شهرستان دشتستان) واقع شده‌است. این شهر از لحاظ تقسیمات كشوری از توابع شهرستان دشتستان و مركز بخش بوشكان است.

طبیعت

این شهر با واقع شدن در میان رشته كوه زاگرس جنوبی دارای خاكی حاصلخیز و آب و هوایی نسبتاً ملایم و كوهستانی است. كشاورزی و دامپروری آن از رونق خوبی برخوردار است. وجود طبیعت بكر، نخلستانها، كوه های سر به فلك كشیده، رودخانه دائمی تنگ باهوش از شاخص‌های آنست.

آب و هوا

آب و هوای شهر كلمه به علت قرار گرفتن دریك منطقه كوهستانی گرم و خشك ولی از نقاط جنوبی تر استان بوشهر دمای پایینتری دارد.

پوشش گیاهی

كوهستانی بودن، خاك رس و حاصلخیزی و آب و هوای مناسب و معتدل سبب شده‌است كه بر خلاف سایر نقاط جنوب ایران كه از لحاظ پوشش گیاهی فقیر و بیشتر شور زار هستند. زمین های این شهر پوشیده از علفزارها و درختان خودرویی است كه یك طبیعت زیبا و مثال زدنی را در جنوب كشور به وجود آورده‌است به طوری كه منطقه را بیشتر به نام بهارستان می شناسند. در فصول زمستان و بهار زمین‌ها پوشیده از گل و گیاه و درختچه های كوچك و بزرگی می شود كه چشم هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد. نخلستانها و مركباتی همچون لیمو، لیمو شیرین، پرتقال، سیب، انگور، انجیر، زردآلو از این جمله‌اند.

حیات وحش

موقعیت خاص جغرافایی شهر كلمه سبب شده‌است كه حیات وحش این شهر نیز مستثنی باشد و گونه های جانوری و پرندگان و خزندگان كمیابی در طبیعت مشاهده گردند البته نباید فرهنگ طبیعت دوستی مردم را نیز در این بین نادیده گرفت. وجود كل (بز كوهی)، میش و قوچ وحشی، انواع گربه سانانی چون: پلنگ، گربه وحشی، گراز، گرگ، روباه، شغال، كفتار و پرندگانی همچون: كبك، تیهو، دراج، هواسیل، بلبل خرما، كنجشك بومی، كبوتر چاهی، قمری، چكاوك و پرندگان شكاری مثل: عقاب، باش، شاهین و پرندگان مهاجری كه برای زمستان گذرانی به این شهر مهاجرت می كنند از جمله حیاط وحش كلمه هستند.

تاریخچه و آثار تاریخی

شهر كلمه به عنوان دومین دروازه ورودی استان بوشهر از استان فارس از دیر باز دارای اهمیت خاصی بوده‌است كه وجود كاروانسرای نزدیك شهر كه در مسیر كلمه به روستای خون واقع شده‌است خود گواهی بر این مدعا است، وجود آثار باستانی بخصوص در قسمت شمالی شهر نشان از قدمت تاریخی این شهر است ولی متأسفانه به دلیل كم توجهی كاوش باستان شناسی انجام نشده‌است و به همین دلیل نمی توان قدمت این شهر را مشخص نمود. هر چند كه آثار باستانی به جا ماند نشان از قدمت هزاران ساله این شهر دارد. وجود این آثار نشان می دهد كه به دلیل قرار گرفتن این شهر در مسیر فارس به بوشهر و رفت‌وآمد كاروانهای تجاری از این مسیر مردم این شهر علاوه بر مشاغل كشاورزی و دامپروری به داد و ستد نیز مشغول بوده‌اند و یا اینكه بازرگانانی برای خرید محصولات كشاورزی و فراورده های دامی به این شهر مسافرت می كرده‌اند.

وجه تسمیه شهر كلمه

در مورد نام شهر كلمه نظرات متفاوتی وجود دارد و در كتابهای مختلف دلایل مختلفی برای نام گذاری این شهر آورده شده‌است برخی این نام (قلمه) كه نشان دهنده افتادن قلم پای دختر پادشاه كوه گیسكان كه توسط دشمنان پس از فتح قلعه به اسب بسته شده بودند نسبت می دهند كه زیاد مورد توجه نیست، برخی به دلیل قرار گرفتن این شهر در میان كوهستان و كل به معنای قسمتی از یك كوه دانسته‌اند و برخی نیز مه صبح گاهی غلیظی كه در فصل زمستان وجود دارد را دلیل این نامگذاری دانسته‌اند و معتقدند كه (كله) به معنای خیمه گاه و (مه) هم كه همان مه صبح گاهی می باشد و در كل به معنی (خیمگاه مه) است می دانند و برخی نیز گفته‌اند كه چون قومی از كلیمی‌ها در این شهر سكونت داشته‌اند آن را كلمه گفته‌اند.

زبان

زبان اهالی این شهر فارسی است و به لهجه محلی جنوبی كه همان ته لهجه لری است تكلم می كنند.

دین و مكان‌های مذهبی

مردم شهر كلمه مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. مردمی معتقد كه آئین‌ها و مراسمات مذهبی را با تعصب خاصی برگزار می كنند. دارای یك باب مسجد، دو حسینیه و دو بقعه (شه زاده ابراهیم و شاه زاده محمد) نیز از جمله زیارتگاه های این شهر است كه مردم به زیارت آنها می روند.

اقوام و طوایف

مردم كلمه از طوایف فارس، لر، لیركی و تنگسیر هستند كه جامعه اجتماعی شهر كلمه را تشكیل داده‌اند و در كنار هم زندگی می كنند.

جغرافیای سیاسی اجتماعی

هر چند كه این شهر از شهرهای كوچك ایران محسوب می شود و جمعیت كمی دارد و حتی از برخی روستاهای همجوار نیز كم جمعیت تر و كم وسعت تر است ولی به لحاظ موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در كمربند میانی بخش بوشكان در سال ۱۳۸۰ به عنوان مركز بخش بوشكان و در سال ۱۳۸۴ نیز شهرداری در این شهر مستقر گردید. به دنبال استقرار بخشداری دیگر ادارات و نهادهای دولتی نیز در این شهر مستقر شدند. فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی نهادهای غیر دولتی نیز در این شهر رونق دارد.

جاذبه‌های گردشگری

قرار گرفتن شهر كلمه در یك منطقه خوش آب و هوا با طبیعت بكر و دست نخورده، كوه های سر به فلك كشیده، رودخانه دائمی تنگ باهوش در پایین دشت شهر، وجود تونل پیامبر اعظم از جمله تونلهای بزرگ جاده ای كشور، كاروانسرای قدیمی مابین كلمه – خون، پارك شقایق، پارك غدیر، نخلستانهای زیبا و یك دست، باغات تركیبی مركبات، طبیعت سرسبز و مثال زدنی همه و همه باعث شده‌است كه این شهر طبیعت گردان و گردشگران زیادی را به سوی خود بكشد. به همین خاطر است كه هر ساله هزاران نفر از هم میهنان عزیز برای گذراندن تعطیلات و استفاده از طبیعت و موهبت های خدادادی به این شهر مسافرت می نمایند و كلمه از لحاظ جذب طبیعت گردی در استان حائز اهمیت است.

كشاورزی و دامپروری

زمین های حاصلخیز و آب و هوای مناسب سبب شده‌است كه تعدادی از اهالی این شهر به شغل كشاورزی و دامپروری بپردازند به طوری كه این شهر به عنوان یكی از قطبهای كشاورزی استان محسوب می شود. كشت محصولاتی همچون گندم، جو، كنجد، خیار، هندوانه، سبزی، محصولات گل خانه ای و محصولات باغی مثل: خرما، قصب(خرمای زاهدی) و مركباتی همچون: لیمو، پرتقال و لیمو شیرین این شهر را به لحاظ كشاورزی غنی كرده‌است. در این شهر علاوه بر كشاورزی، دامپروری نیز از رونق خوبی برخوردار می باشد و مردم با پرورش گاو، بز و گوسفند علاوه بر تامین مایحتاج خود محصولات دامی را به خارج از منطقه نیز صادر می كنند.

صنایع دستی

مردان و زنان این شهر در كنار مشاغل كشاورزی و دامپروری با دستان هنرمند خود دست به خلق آثار هنری می زنند. گلیم و گبه، جاجیم، جانماز، تك (زیر اندازی كه با برگ نخل می بافند)، زنبیل و دیگر آثار هنری كه با استفاده از مواد موجود در طبیعت ساخته می‌شود.

غذاهای محلی

غذاهای محلی كه ریشه در باورهای مردم دارد همچون طلوع كه در ایام عید پخت می شود و مردم معتقدند كه خوردن آن خوش یمن است و از انجیر كوهی درست می شود. للك، دال عدس، قلیه ماهی، حلوا، رنگینك، انواع نان (نان تیری، مشتك، گرده، نان شیرین) تنها بخشی از غذاهای محلی این شهر می باشد.