ایران هم یكی از كشورهایی است كه به علت تنوع قومیتی لباسهای خاص زیادی در آن وجود دارد كه هر كدام شناسانگر محل و فرهنگ قومیتی خاص است. لباس هایی مانند لباس كردی ،آذری و لری كه همانگونه كه اشاره شد گوای فرهنگ، سنن و زبان خاصی هستند.
گرچه در استان‌های جنوبی ایران قومیتی خاص مانند آذری و یا كرد وجود ندارد . كه البسه نشانه‌های آن قومیت را به خود گرفته باشد؛ اما لباسهای این مناطق به عنوان نشان و نمادی از جنوب شناخته می‌شوند، و شاید به جرات بتوان گفت كه هرمزگان یكی از مناطقی است كه لباسخاص خودش را دارد و تنها منطقه ای از ایران كه پوشش به نوعی خاص از تن پوش خلاصه نمی‌شود و از تن پوش، حجاب و روسری گرفته تا زیورالاتی چون خلال.
با توجه به اینكه هرمزگان، جمعیت‌های عرب زبان و بلوچ را درونش جای داده اما لباس محلی آن خاص و منحصر به فرد است لباسی كه به گفته برخی محققین بی شباهت به لباسهای هندی و عربی نیست گرچه نمیتوان به صورت دقیق این گفته‌ها را تایید كرد. زیرا آنچه این شباهت را نشان میدهد زری دوزی و مشابهت زیور الات این منطقه با كشور هندوستان و یا طرح لباس بندری با لباس مردم امارات است با توجه به این مسئله كه قدمت لباس بندری از تاریخ به وجود آمدن امارات بیشتر است و گمان می‌رود رفت و آمد بازرگانان و تجار عرب و هندی و ایرانی به این مناطق باعث تاثیر پذیری از این فرهنگ‌ها شده است،اما با این حال هم
چنان لباس هرمزگان برای خود گویای زبان فرهنگ و اداب و سنن خاص این منطقه است كه در دل خود تاریخ و داستان‌های ناگفته بسیاری دارد.
تن پوش زنان هرمزگان
آنچه لباس و یا تن پوش زنان هرمزگان را زیبایی می‌بخشد نقش و طرح و رنگ است و پیراهن زنان هرمزگانی گاه بلند تا مچ پا و گاه تا زیر زانو میرسد كه این مسئله از هر منطقه به منطقه ای دیگر متفاوت است.موضوع حائز اهمیت در لباس زنان هرمزگان نوع پارچه و رنگ ان است كه جنس پارچه هایی كه برای پیراهن‌های زنانه انتخاب می‌شود به علت گرمای هوا معمولا سبك و نازك است تا جریان هوا را به راحتی از میان آن عبور دهد همچنین در انتخاب رنگ لباس از رنگ هایی مانند آبی بنفش صورتی و سبز بیشتر استفاده می‌شد.
چادر بندری یكی از زیباترین چادرها در سراسر كشور محسوب می‌شود.طرح رنگ و نوع پارچه منحصر بفرد این چادر زیبایی خاصی را برای انها به وجود آورده است.
بیشتر چادرها به رنگ‌های قهوه ای خردلی ،خاكستری مایل به آبی است كه اغلب انها از كشورهای عربی، هند و پاكستان وارد ایران می‌شود.
شلوار بانوان در تمام نواحی استان هرمزگان شكل و آرایشی همانند دارد اما تزئینات دمپای شلوارها بسته به سلیقه محلی و نه شرایط آب و هوایی متفاوت است.
شلوارهای هرمزگان دارای دمپای تنگ تا زانو میباشد و در ناحیه كمر و پایین گشاد می‌شود و قسمت مچ پا به سمت داخل را بوسیله زیپ یا دكمه می‌بیندند.
در پوشاك بانوان هرمزگان ملحقاتی وجود دارد كه علاوه بر جنبه تزئینی جنبه كاربردی نیز دارد از مهمترین این ملحقات برقع است كه نوعی حجاب نیز محسوب می‌شود و اغلب زنان ساحل نشین قشم ،بندرلنگه، جاسك و بندرعباس از آن استفاده می‌كنند و در مناطقی مانند رودان، حاجی آباد و بستك دیده نمی‌شود.
نگاهی دقیق به پیراهن ،چادر و شلوار بندری
انواع پیراهن‌های زنان هرمزگانی: كَندوره،گَوَن،اُشكُم،نُشت َه،آستین فراخ،كِلوش،عجمی،چینی،گشاد عربی و ساده شلالی.
پیراهن كندوره یكی از پیزاهن‌های مشهور زنان بندرعباس است پیراهن كندوره همان پیراهن گاندورا اسپانیاییو اروپایی است كه اعراب مسلمان قرن هشتم میلادی به جنوب ایتالیا و اسپانیا بردند و با استقبال خوب مردم اروپا مواجه شدند.
این لباس بیشتر در نواحی مركزی و قسمتی از شمال غربی استان هرمزگان به ویژه بندرعباس بندرخمیر، كنگ و بندرلنگه مورد استفاده قرار میگیرد.
این لباس دارای حاشیه نوار دوزی پهن در ناحیه دور كمر است و اندامی بودن آن و انتخاب قد تا حد زانو به مدل و دوخت ان تنوع میدهد و از طرف دیگر باعث نمایان شدن زیبایی شلوارهای بندری می‌شود شاید به همین علت است كه كندوره رایج‌ترین پیراهن در بین زنان و دختران جوان بندری است.
در گذشته پیراهن كندوره را از پارچه‌های بمبایچی،چیناوی،ابریشمی،اط لسی رنگارنگ و چالوس می‌دوختند به پیراهن كندوره “چهار درزی” هم می‌گفتند كه در اصل دارای شش درز بود.
دامن « شش تكه پارچه دوخته می‌شد و بر روی هر یك از درزها یك قطعه زری مارپیچ می‌دوختند.
پیراهن كندوره با یقه ای گرد كه در جلو بسته می‌شود دو برش عمودی از سرشانه تا خط سینه و پایین دامن دارد كه از پهلوی یقه تا درز وسط از پارچه رنگی متفاوت و برای لبه آستین نیز به صورت دو تكه از پارچه‌های دیگر استفاده می‌شود این پیراهن بر روی یقه تا زیر سینه و همجنینی لبه استین تا بالای مچ درزهای بالا و پایین آستین‌ها و تكه‌های مثلثی زیر بغل (سنبوسه‌های زیر بغل)حاشیه پایین دامن و در مدل كندوره كه در نواحی مركزی و به ویژه بندرعباس و حومه آن دوخته می‌شود خط زیر سینه تا كمر به صورت پهن نوار دوزی می‌شود و دامن آن دارای چین‌های ریز میباشد اغلب نوارها و زری‌های تزینی با دست توسط زنان بافته می‌شود و یا از زری‌های طلایی وارداتی از كشورهای پاكستان و حوزه خلیج فارس استفاده می‌شود.
در بندرعباس و نواحی مركزی مانند كنگ ،بندرلنگه و بندرخمیر كه به بندرعباس نزدیكترند این لباس را تنگتر و كوتاهتر و در شهر هایی مانند هرمز و قشم ان را با اندكی تغییرات كه متاثر از پیراهن‌های عربی كشورهای حاشیه نشین خلیج فارس است با حذف برش دور كمر و گشادتر می‌دوزند.
اغلب رنگ‌های مورد استفاده برای این پیراهن رنگ‌های گرم و شادی مانند قرمز بنفش سبز سرخابی صورتی نارنجی زرد و به ندرت آبی فیروزه ای است.علاوه بر كندوره زنان از یك زیر پیراهن سفید فاقد استین كه از جنس پارچه‌های نازك و نخی و اغلب وال سفید دوخته می‌شود استفاده می‌كنند.
چادر :
در یك قرن اخیر زنان بندری و هرمزگانی پارچه‌های گوناگونی را از جنس رنگ و طرح مورد استفاده خود قرار دادند كه به مرور زمان این پوشاك دستخوش تغییر قرار گرفت.پارچه هایی كه در قرن حاضر در شهرهای بندرعباس، میناب، بندرلنگه به عنوان چادر مورد استفاده است عبارتند از: شیله، شیله نیم طاقه،شیله بند زرد،شیله بند سبز،شیله نیم فاق براق،اطلس،كیش،ویل،ژورژت،س وفون،ویل لندنی،ویل گل ابریشمی و غیره.بیشتر چادرها به رنگ‌های قهوه ای،خردلی و خاكستری مایل به آبی و دارای طرح‌ها و نقش‌های بسیار زیبا و جذاب است.
بیشتر نو عروسان از چادر ویل گل ابریشمی سبز رنگ استفاده میكردند.چادر عروسان حاشییه زیبا و پشت آن اشرمه (یك نوع زری دوزی)تزیین می‌شد.غروس و نوعروسان علاوه بر چادر گا ابریشمی از چادر سوفن ساده سبز رنگ با تزیینات خوس و گلابتون و پولك بوته دوزی هم استفاده میكردند.در روزها و شب‌های عروسی آن را می‌پوشیدند و در موقه حنابندان تمام بدن به استثنا دست‌ها و پاها آن هم تا مچ در زیر چادر سبز مستور و پوشیده می‌شد.
معمولا چادر بندری را به دو شیوه میبندندلا نیم لا و كول زدن)در یك روش یك گوشه را با دست بر روی دوش می‌اندازند و طرف دیگر آزاد است ودر شیوه دیگر یك طرف چادر را دور سر می‌پیچیدند و گوشه آن را در ناحیه گوش رها می‌كنند.
شلوار بندری:
در هرمزگان علاوه بر تزیین تنپوش ها،این تزیینات را بر روی شلوارها نیز به صورت متنوع در تمام نواحی استان داریم.این تنوع بیشتر را در نوع و رنگ پارچه و تزیینات تكمیلی آن مشاهده میكنیم در حالی كه چارچوب اولیه شلوارها در اكثر نقاط یكسان میباشد.
شلوار بندری در استان هرمزگان به نام”شلوار دمپا تنگ” خوانده می‌شود كه از مچ پا تا زانو تنگ بوده و از زانو تا كمر حالت لوزی شكل به خود گرفته و كاملا گشاد و راحت میباشد.این شلوار برشی مانند شلوار زنان تركمن و كرد دارد و كمری آن را لیفه ای دوخته و با كش یا پارچه محكم می‌كنند.شلوراهای بندری را به رنگ‌های سبز و قرمز و زرد، آبی و نارنجی وبا پارچه هایی از جنس تترون،پوپلین و چیت برای استفاده روزمره و پارچه‌های كلفت و زری دار مثل اطلس و زربفت و ساتن برای مجالس و عروسی‌ها می‌دوزند.
برای راحتی در هنگام پوشدن دمپای شلوار را به طرف داخل پا چاك می‌دهند كه با زیپ و یا دكمه ای دست ساز بسته می‌شود.دمپای شلوارهای بندری از مچ پا تا روی زانو تزیینات بسیار زیبایی دارد كه نسبت به تن پوش‌ها از تنوع بسیاری برخوردار بوده كه زا گذشته تا كنون در بین بانوان جایگاه خود را از دست نداده و به جرات میتوان گفت كه از میان لباسهای سنتی تنها شلوارهای بندری بقای خویش را حفظ كرده و هر روز با طرح و رنگ جدیدی مورد استفاده زنان سنتی پوش استان قرار میگیرد.تزیینات شلوارهای بندری بر اساس نوع و محل جغرافیایی دوخت آن اسامی مختلفی دارد كه عبارتند از:بادله تمام،ودویی دستی،ودوییچرخی،پولكی،حاشی ه ای،سرپارچه ای،گلابتونی،خوس لنگه ای،ودویی اطلسی و نخی.
لباس مردم هرمزگان قابلیت جهانی شدن را دارد
فاطمه باستانی محقق و طراح لباس در این زمینه گفت: تن پوش مردم هرمزگان به دلیل زیبایی بی نظیرش كه آن را منحصر به فرد كرده قابلیت معرفی شدن در جهان را دارد.
وی ادامه داد: لباس بندری به دلیل كامل بودن در حجاب اسلامی و نقش و نگارهای زیبا كه در كمتر استانی یافت می‌شود میتواند به عنوان یكی از لباسهای محلی ایران در سراسر دنیا معرفی و به نمایش گذاشته شود.
این طراح لباس محلی با اشاره به زیور آلات و متعلقاتی مانند برقع كه در پوشش زنان هرمزگان وجود دارد عنوان كرد: به جرات میتوان گفت كه لباس زنان هرمزگانی با نقش و نگار‌ها و همچنین و زیورالات منحصر بفرد و زیبایش میتواند جایگاه ویژه ای در دنیا برای خود كسب كند كه آن نیازمند همت همكاری مدیران مسئولان و هنرمندان هرمزگانی است كه با تلاش خود این تن پوش زیبا را به مردم جهان بشناسانند.
با توجه به توضیحاتی كه در مورد لباس زنان هرمزگان داده شد باید این را هم اضافه كرد كه زنان هرمزگان علاوه بر لباس از انواع و اقسام زیور الات كه تعدادی از آنها تنها متعلق به استان هرمزگان است برای پوشش و زیبایی استفاده میكردند و برقع نیز به عنوان یك حجاب كه نوع‌های متفاوت آن در مناطق مختلف فرق دارد استفاده می‌شده است.
انواع دوخت‌های دستی مانند زری دوزی، روزدوزی،پولك دوزی،كمه دوزی، خوس دوزی و…كه بر روی لباسهای زنان برای جلوه بیشتر و زیبایی استفاده می‌شده نیز از زیبایی‌های لباس محلی هرمزگان است كه نشان دادن و پرداختن به آن خود یك مبحث جداگانه است.
تن پوش زنان و مردان هرمزگان هنری است كه از دیر باز در این منطقه با گذشت زمان دست خوش تغییر و تحول نشده و این هنر همچنان نشانگر و زبان گویای فرهنگ این منطقه است و البته زیبایی منحصر بفردش دلیل خوب است كه همچنان این لباس در حال استفاده است و هیچگاه كهنه نخواهد شد.
پیراهن كمر چین/kamarcin/
پیراهن كمر چین یكی از زیباترین پیراهن‌های قدیمی زنان هرمزگان است كه نسبت به دیگر لباسهای استان از قدمت بیشتری برخوردار است این تن پوش در گذشته در بندرعباس،شهرهای اطراف آن منجمله میناب و رودان طرفداران خاصی داشته است .
این تن پوش به همراه پیراهن بلوچی ولی با تزئینات ساده‌تر درمنطقه شرقی و شهرهای اطراف آن عمومیت بیشتری نسبت به شهرهای شمالی وغربی منجمله بستك و حاجی آباد دارد و در نوع آداب و رسوم پوششی در منطقه سیریك و میناب و بعضی نقاط رودان كه در گذشته جزیی از میناب می‌بود از پوشش شهرستان جاسك تاثیر گرفته است ما پیراهن‌های بلوچی را با دوخت‌های و تزئینات ساده‌تر در این مناطق مشاهده میكنیم به نحوی كه در سیریك هم اكنون پیراهن‌های بلوچی را با همان برش و دوخت ولی تزیینات متفاوت كه اغلب با چرخ گلدوزی می‌شود می‌بینیم سپس به رودان و توابع كه می‌رسیم این تزیینات باز كمتر شده پیراهن كمرچین با شلوارهای دمپا گشا و بندرت كندوره در سبك و سیاقی متفاوت گاه با یقه و نوار دوزی دستی و گاه با زری‌های بافته شده وارداتی دیده می‌شود.پیراهن كمر
چین در این نواحی پیراهن دور چین (dorcin)نیز خوانده می‌شود.
این پیراهن گاه با بالاتنه ساده و یقه گرد دوخته و گاه با برشی دالبری شكل در زیر سینه و یقه هفت كه زیر سینه تا خط كارور را چین‌های منظمی می‌دهند.آستین‌های این پیراهن دو تكه بوده كه شامل تكه آستین و سر آستین‌ها میباشد.سر آستین‌های این پیراهن را اندازه مچ دست می‌دوزند و با چین‌های ریزی سر آستین‌ها را به آستین وصل می‌كنند.دامن پیراهن از دوتكه تشكیل می‌گردد كه هر تكه دو برابر تكه قبلی انتخاب و با چین‌های منظمی به هم وصل می‌شود كه دامن حالتی چین دار و پف به خود میگیرد سپس چین بالای كمر پیراهن را به بالاتنه وصل می‌كنند و قد آن را تا بالای زانو می‌دوختند.
درزهای زیر سینه و روی كارور و همچنین خط كمر دور یقه و درزهای بالا وپایین دامن را با نوارهای زیبا تزیین می‌كنند.برای این پیراهن دو جیب روی دامن در نظر گرفته كه جیب‌ها حالتی كیسه مانند داشته و دوخت آن بر اساس سلیقه افرد متفاوت میباشد.پیراهن كمر چین با یقه دلبری،سینه پوپی،سینه كفتری و یقه ذوزنقه ای با پارچه‌های اطلس و گرانبها برای مجالس عروسی و پارچه‌های وال و چیت و نخی بسته به مراسم مورد استفاده دوخته می‌شود.زنان برای استفاده روزمره و جهت كار‌های خانه یقه آن را ساده و چین دور دامن آن را حذف و فقط بر روی كمر چین می‌دهند و آن را ساده‌تر می‌دوزند.این پیراهن به همراه شلوار گشاد و خاصی پوشیده می‌شود كه گشادی آن از كمر تا دمپا به یك اندازه می‌باشدولبه گشادی پایین هر لنگه شلوار بین ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر میرسد و كمر شلوار را لیفه ای دوخته و كش می‌كشند.این شلوار نمایی مانند دامن به خود میگیرد علاوه بر دمپا دو درز پهلوی شلوار را نیز با نوارهای تزئینی ،زری و یا با چرخ گلدوزی میكردند كه نوع تزئینات آن بسته به شهرستان‌های توابع متفاوت میباشد در میناب و رودان بیشتر گلابتون دوزری و گلدوزی با چرخ و در بندرعباس و نواحی اطراف آن با زری تزئین می‌شود.شلوار تزئین شده بیشتر در مجالس و عروسی‌ها و مورد استفاده افراد متمول بود و گاه بانوان از پارچه‌های چیت و وال گلدار كه هم خنك‌تر و ارزان‌تر است برای خانه و كار استفاده می‌كنند.
اورنی//Orni
اورنی را با پارچه حریر و یا شیفون تهیه می‌كنند.این روسری دارای تزیینات بسیار متنوع به صورت گل‌های ریز و درشت بته جقه ای،گل بادامی،و غیره كه در جلو صورت و سطح داخلی اورنی با پولك و گلابتون و یا با نخ‌های طلایی و نقره ای و با چرخ گلدوزی می‌كنندواین روسری بعلت استفاده راحت‌تر و ساده‌تر نسبت به جلیبل‌های دیگر در رنگ‌های شاد و زنده سبز،قرمز،نارنجی و زرشكی و آبی دوخته می‌شود كه اصولا با لباس هماهنگ است.اورنی را دور سر و صورت می‌پیچند و یك قسمت آن را روی سینه آزاد رها می‌كنند كه در اصطلاح محلی به آن كول”kul” گفته می‌شود.
