لای بید، شهری از توابع بخش باغ بهادران شهرستان لنجان در استان اصفهان ایران است.
جمعیت
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسكن ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت این شهر ۲۵۶۴ نفر (۲۳۵خانوار) بوده‌است.
تاریخچه
با پایان یافتن حكومت سلجوقیان در سال ۵۹۰ هجری و روی كار آمدن سلسله ترك زبان اتابكان و خوارزمشاهیان، قسمت عمده نواحی مركزی ایران و از جمله اصفهان توسط یكی از سرداران اتابكان به نام(شمس الدین آی تُغمُش) فرمانروایی می شد. در سال ۵۹۲ هجری، شمس الدین آی تغمش با گسترش مناطق فرمانروایی خود به طرف جنوب غرب اصفهان هر منطقه را به سبك تقسیمات كشوریِ زمان ساسانیان «بلوك» خواند و نام خود را بر این بلوك نهاد. با تصرف این منطقه (لنجان وحوالی آن) ازآن زمان به بعد این منطقه به نام بلوك آی تغمش خوانده شد كه این نام به مرور زمان به “آیدغمیش” تبدیل شده است. آی تغمش شانزده سال فرمانروایی كرد و اقداماتی در جهت برقراری نظم و امنیت در این منطقه انجام داد. به دلیل سوق‌الجیشی بودن ناحیه و قرار گرفتن در مسیر اصفهان و خوزستان و همچنین همجواری با ایل بختیاری، بیشتر سپاهیان خود را از اصفهان به این منطقه گسیل داد. وی همچنین هر واحد از نیروها را در جایی تمركز داد كه(چم) خوانده می شد وهر چم را به نام فرمانده آن واحد یا اسمی كه نشانه بارزی از محل جغرافیایی آنجا و امثال آن باشد، نامگذاری كرد. این چمها در امتداد رود زاینده رود از چمگردان تا چم خرم( پل زمانخان) ادامه دارند. از جمله اقدامات دیگری كه شمس الدین آی تغمش جهت امنیت این منطقه انجام داد تأسیس قلعه های نظامی همچون : قلعه آی تغمش، قلعه تقی، قلعه طبس، قلعه تركی، قلعه چهار برج باغبهادران وهمچنین جهت امنیت مسافران و كاروانهای مسیر اصفهان به چهار محال و بختیاری و خوزستان – كه بیشتر اوقات در محل گردنه رخ وتنگ بیدكان واقع در كوه رخ توسط راهزنان و اشرار غارت می شدند- و نیز از طرفی چون كوه رخ مرز میان این منطقه وایل بختیاری بوده است، به دستور وی در این مسیر با فاصله های كمی از هم قلعه های نظامی مستحكمی واقع در روستای لایبید ،قلعه نوری واقع در روستای حاجت آقا و همچنین قلعه هایی واقع در روستاهای كنونی قلعه آقا و كلیشاد رخ ساخته شد. با هجوم مغولان به ایران درسال۶۱۶ هجری فرمانروایی اتابكان و خوارزمشاهیان به پایان رسید. مغولان در سال ۶۳۳ هجری اصفهان را فتح كردند و با گسترش لشكر كشی به اطراف اصفهان، بلوك آی تغمش نیز به تصرف درآمد. از این زمان به بعد تغییرات زیادی در وضع زندگی ساكنان منطقه به وجود آمد. به مرور این قلعه ها از حالت نظامی خارج و به كاروانسراهای بین راهی تبدیل شد؛ و جهت پذیرایی و اسكان موقت مسافران حجره های زیبایی در آنها ساخته و محل كسب و زندگی عده ای گردید. این منطقه به دلیل وجود چشمه های جوشان و پرآب همواره طرف توجه بوده واهالی وشمندگان یا سمندگان (باغبهادران كنونی) اولین بار از آب این چشمه ها برای كشاورزی استفاده كرده با هموار ساختن زمینهای اطراف این قلعه ها به این بخش جانی تازه بخشیدند.
با گذشت زمان عده ای از كشاورزان نیز در این قلعه ها ساكن شدند تا همواره در كنار آب و مِلك خود باشند وهمچنین دشواری مسیر رفت‌وآمد بین محل زندگی در وشمندگان و زمینهای كشاورزی را از پیش پای خود بردارند. در طول سالها اقوام و قشرهای دیگری نیز از جمله طوایفی از ایل بزرگ قشقایی و یا ایل بختیاری در این منطقه سكونت كرده ند و این از باقی‌مانده گویش تركی ولری در زبان مردم این ناحیه به خوبی مشهود است.
با گسترش زمینهای كشاورزی ونیاز به آب بیشتر، قنواتی حفر گردید و بر تعداد كشاورزان افزوده شد. با افزایش جمعیت منازل مسكونی بیشتری ساخته شد و هر قلعه به صورت دهكده كوچكی درآمد. در دوران قاجار و به ویژه دوران مشروطه و قیام بختیاریها مقدار زیادی از این زمینها به دلایل و بهانه های مختلف و تحت ستم، در تملك فئودالها وخانهای بختیاری افتاد و به صورت ارباب و رعیتی تا پایان حكومت رضاخان اداره می شد. تا اینكه بعد از قانون اصلاح تقسیمات اراضی كم كم همه كشاورزان بومی توانستند صاحب زمین كشاورزی شوند.
از قدیم تاكنون نامگذاری یك مكان بر اساس یك ویژگی بارز، دلیل برجسته و یا شرایط جغرافیایی خاص آن محل انجام شده است. وجه تسمیه «لایبید» نیز برگرفته از وجود درختهای انبوه بید در این محل بوده كه به ویژه در امتداد آبراه فصلی روستا كه در زبان محلی « لابار » گفته می شود، قرار داشته است و هنوز هم این نوع درخت در این محل به وفور دیده می شود. این نام كم كم به قلعه، مزرعه و قنات این محل نیز طلاق و به نام قلعه لایبید، مزرعه لایبید و قنات لایبید نامگذاری شده است. در طول هشتصد سال گذشته تغییرات زیادی در این منطقه رخ داده چنانكه چندین بار این قلعه ها ویران و جابجا شده است ولی ساكنان آنها ناگزیر از ناامنی های متوالی، به مرمت و یا بنای قلعه مستحكم دیگری مبادرت ورزیده اند. در محل فعلی روستای لایبید از ابتدا تا كنون چندین قلعه ساخته شده است كه قلعه اول در محل معروف به« گچ كنی » واقع در كنار چاه آب آشامیدنی جدید روستا، قلعه دوم واقع در مزرعه لایبید در محل فعلی مخابرات روستاو بالاخره آخرین قلعه كه «قلعه لایبید» نامیده شده در محل حسینیه فعلی روستا و خانه های اطراف آن بنا گذاشته شده است. اكنون نزدیك به ۲۰۰ سال از بنای آخرین قلعه روستا می گذرد و تنها یكی از برجهای چهارگانه آن باقی‌مانده و مابقی بنا، در بافت خانه های روستا ناپدید و از بین رفته است.
روستای لایبید با ارتفاعی در حدود ۲۱۰۰ متر از سطح دریا در شصت وپنج كیلومتری جنوب غرب شهر اصفهان و درشهرستان لنجان بخش باغبهادران و درامتداد جاده اصفهان-شهركرد قرار دارد. ازطرف شمال به روستای همام (در قدیم ده امام) وكوه زیبای پیشَمبدی- در زبان محلی – (یا پیرشمس الدین یا پیر شمع الدین) وازجنوب به شهر چرمهین و كوه رخ، از شرق به شهر باغبهادران و ازغرب به روستای حاجت آقا منتهی می گردد. دارای آب و هوای معتدل كوهستانی ومنطقه ای مناسب برای تولید اكثرمحصولات كشاورزی است. این روستا دارای چندین مزرعه و قنات به نامهای لایبید، حاجت آقا، شاهسواربگ، زیراب، كله شادی، سنجدی، محمودآباد، علمدار، ایزدآباد، چغادزدان ودره گرگی می باشد. متأسفانه مشكل فراگیر خشكسالی وكمبود آب باعث شده علی‌رغم وجود زمینهای مناسب و مستعد كشاورزی بیشتر زمینها بایر و بدون كشت بماند. محصول اغلب این روستا گندم ، جو، گردو وبادام است كه با توجه به مشكل كمبود آب در چند سال گذشته از میزان كشت گندم و جو تا حد چشمگیری كاسته شده و در عوض توجه كشاورزان به كشت زعفران به دلیل سازگاری اش با این منطقه و به عنوان گیاهی كه نیاز به آب بسیار كمی دارد معطوف شده است.
روستای لایبید قبل از انقلاب به عنوان یكی از روستاهای مطرح در سطح منطقه از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. بعد از انقلاب و به خصوص در دوران جنگ نیز در زمینه های مذهبی ، سیاسی ،اجتماعی وفرهنگی نقش بسزایی ایفا نمود. این روستا دارای هشت شهید به نامهای: كیامرز ایزدی، كهزاد صادقی، منصور صادقی، حسنعلی ایزدی، احمد ایزدی، رضا ایزدی،سعید غلامی وقباد ایزدی است. همچنین تعداد زیادی از ساكنان این روستا از ایثارگران دوران جنگ تحمیلی هستند. درحال حاضر روستا از امكاناتی چون:آب آشامیدنی، برق، گاز، تلفن وتلفنبانك ،آسفالت معابر،دومسجد و یك حسینیه، بسیج روستا، مدرسه ابتدایی نوساز، مدرسه راهنمایی پسرانه و دخترانه نوساز،زمین ورزشی،ساختمان شورا ودهیاری، اجرای طرح جمع آوری وبازیافت زباله و غیره برخوردار است. به دلیل خشكسالی های مداوم وكمبود آب شرب در سالهای اخیر تعداد زیادی از اهالی روستا به شهرهای مجاور مهاجرت نموده اند. چنانكه از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۹۰ نزدیك به صد وشصت خانوار از این روستا به شهرها نقل مكان كرده اند. مهاجرت بی رویه اهالی باعث شده بسیاری از منازل مسكونی خالی از سكنه باشد ومی توان گفت درحال حاضر تقریباً تمامی روستاهای ایران با چنین مشكلی روبرو هستند.
