موزه سنندج
موزه سنندج در قسمت بیرونی یكی از بناهای دوره قاجاریه دایر شده است . این بنا به منزل (سالار سعید) معروف است و مقارن با سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در حدود ۱۵۰ سال پیش توسط یكی از علمای بنام اهل سنت (ملا لطف الله شیخ الا سلام) قاضی ا لقضا ت)منطقه كردستان در دو قسمت حیاط و ساختمان بیرونی و حیاط و ساختمان اندرونی بنا شد . عمارت بیرونی شامل یك حیاط بزرگ و ساختمان دو طبقه با تالار تشریفات مزین و همچنین زیرزمین و حوض خانه زیبا و انبار است كه قبلا در تملك (عبدالحمید خان سنندجی ) سالار سعید بود . این بنا در سال ۱۳۵۴ شمسی به موزه تبدیل شد . موزه سنندج از دو بخش مجزا تشكیل شده است . بخش تاریخ و باستان شناسی : این بخش در طبقات اول و دوم قرار دارد طبقه اول كه شامل تالار شاه نشین با گچ بری های زیبا و اروسی هفت لنگه و آیینه كاری هنرمندانه و با شكوه است و اتاق های كنار آن به نمایش آثار تاریخی ایران از پیش از تاریخ تا اواخر دوره ساسانی اختصاص دارد . این آثار شامل آثار ۳۰۰۰ سال پیش دوره ماد . ماننایی و دوران تاریخی قبل از اسلام است . شاخص ترین آثار این بخش اشیای مربوط به نقاط مختلف استان و به ویژه آثار سفالی . مفرغی . عاج و استخوان های یافت شده از تپه (زیویه ) و (غار كرفتو) است كه در سالهای اخیر در حفاری های علمی به دست آمده است . سایر آثاری كه در این بخش به نمایش درآمده است دربرگیرنده آثاری از دوره اشكانی و ساسانی و هزاره اول قبل از میلاد است . این اشیا از سفالینه و آبگینه و همچنین سكه های مختلف دوران تاریخی تشكیل شده است . طبقه دوم كه شامل اتاق های بزرگ و ایوان مزین عمارت است به آثار دوره های مختلف اسلامی از اوایل اسلام تا دوره قاجاریه اختصاص یافته است . زیباترین آثار این بخش سفالینه های مختلف از قرون ۶ و ۷ اسلامی است كه از نقاط مختلف ایران مثل كردستان . ری . نیشابور و …..كشف شده اند . در این بخش علاوه بر سفالینه ها آثار دیگری مانند اشیای مفرغی . مس و نقره و همچنین سكه ها و مهرهای دوره اسلامی در معرض دید قرار دارد . بخش مردم شناسی : این قسمت از موزه در زیرزمین و حوض خانه زیبای بنا دایر است این بخش از نظر معماری بلسیار زیباست و دارای سقف گنبدی و گچ بری و آیینه كاری درخشانی است . در بخش مردم شناسی كلیه اشیا . ابزار و وسایلی كه از دیرباز مورد استفاده مردم منطقه بوده . به نمایش درآمده و از این طریق می توان با بسیاری از اشیا و با زندگی فرهنگی مردم مواجه شد.
بخش پیش از تاریخ
این بخش در راهرو ورودی و یكی از اتاق‌های جنب سالن اصلی قرار گرفته‌است. در بخش پیش از تاریخ یك مجموعه ظروف سفالی نگهداری می‌شوند كه مكشوفه از مناطق كردستان و بخصوص شهرستان بانه هستند. تعدادی از ظروف نیز مربوط به كنگاور هستند. در میان اشیا این بخش پیه سوزهای مكشوفه از بانه بسیار قابل توجه هستند.
ظرف سفالی كشف شده در بخش تاریخ موزه.
اشیا دوران تاریخی عمده‌ترین اشیا موزه را تشكیل می‌دهند. سالن اصلی یكی از اتاق‌های جنب سالن و راهرو خروجی به نمایش این اشیا اختصاص یافته‌است. مهم‌ترین آنها اشیا مكشوفه از تپه زیویه یعنی مهم‌ترین تپه تاریخی استان كردستان است. اشیا تپه زیویه عبارتند از، اشیا طلایی: شامل چند قطعه زیورآلات زنانه، اشیا سفالی، انواع ظروف سفالی به رنگ‌های خاكستری، قرمز و نخودی(كه زیباترین آنها تنگ كوچك لعابدار منقوشی است كه لعاب آن فیروزه‌ای و سفید و زرد بوده و نقش گل‌های آن به شكل گلچه است) اشیا مفرغی شامل ظروف، انواع تبر، سنجاق‌های تدفینی، سوزن‌های دوخت و حلقه‌ها، اشیایی از جنس استخوان و عاج، شامل قطعات تصاویری از شكار و نبرد نقش‌های اسطوره‌ای، گل‌های رزت، نقوش هندسی و سرپیكان و اشیا سنگی: شامل سردوك‌ها، حلقه‌ها و مهره‌ها. علاوه بر اشیا زیویه مجموعه‌ای از اشیای فلزی و سفالی دیگر شامل انواع سرنیزه، خنجر، حلقه‌های گوناگون، مجسمه‌های كوچك و ظروف سفالی با اشكال مختلف و بعضاً با نقوش كنده یا ترسیم شده به رنگ‌های قرمز، خاكستری، نخودی و همچنین ظروف شیشه‌ای شامل انواع پیاله و عطردان در این بخش وجود دارد كه با توجه به توفیقی بودن آنها، محل دقیق كشف شان معلوم نیست، قسمت دیگری از اشیای بخش دوران تاریخی، خمره‌های سفالی هستند كه اصطلاحاً به خمره‌های تدفینی مشهورند. این خمره‌ها به علت حجم بزرگشان در فضای باز موزه نگهداری می‌شوند و تعدادی از آنها كه كوچك تر هستند در فضای داخلی موزه قرار داده شده‌اند. آخرین اشیای این بخش اشیایی هستند كه از حفاری‌های غار كرفتو به دست آمده‌اند و بعضاً قابل مقایسه با اشیای زیویه هستند.
بخش دوران اسلامی
اشیای این بخش به ۲ قسمت سفالی و فلزی تقسیم شده‌اند. در سالن سفال اشیای زیبایی از هنر سفالگری هنرمندان دوره اسلامی نگهداری می‌شود این اشیا كه عبارتند از تنگ، كاسه، قدح، بشقاب و مجسمه و ریتون كه به طرز استادانه‌ای ساخته شده و با لعاب و نقوش و خطوط تزئین یافته‌اند بخش بسیار كمی از این اشیا متعلق به كردستان است و بیشتر آنها مربوط به نقاط دیگر كشور و مخصوصاً ری، كاشان و نیشابور هستند. در قسمت اشیای فلزی انواع كاسه و بادیه تنگ، سینی، سنگابه، دیگچه و انواع پیه سوز نگهداری می‌شود.
بخش نمایش موقت
این بخش در حقیقت زیرزمین ساختمان یا همان حوض خانه‌است و اكنون به نمایش هنری خارجی اختصاص یافته و از اشیای مهم این بخش می‌توان به مجسمه‌های برنزی و ظروف شیشه‌ای اشاره كرد. اشیای این بخش برحسب برنامه‌های موزه تعویض می‌شوند. علاوه بر بخش‌های عنوان شده و اشیای آن، تعدادی سنگ نوشته كه عبارتند از كتیبه‌ها و سنگ قبرها در فضای باز نگهداری می‌شوند.
