سَقِّز یكی از شهرهای غربی ایران در استان كردستان است كه در شمال‌غربی سنندج و در فاصله ۱۹۸كیلومتری آن واقع است. از شمال به شهر بوكان، از غرب به شهر بانه، از جنوب به منطقه تیلكو، و از شرق به منطقه افشار منتهی می‌شود.
شهرستان سقّز برروی دو تپه طویل كه رودخانه سرپوشیده ولی‌خان از وسط آن می‌گذرد، بنا شده‌است. پستی و بلندی‌های داخل شهر و مناظر و چشم‌انداز زیبای رودخانه سیمینه‌رود، كه از كنار این شهر می‌گذرد، جلوه بدیعی را به نمایش گذاشته‌است.
نام
نام امروزینِ سقّز از نام قوم سكه یا سكا (سكاها یا سكز) به یادگار مانده‌است، و سكز همان ساكز است. در روزگار مادها سكاها فراوان به مرزهای ایران می‌تاختند. اینان گاه با آشور هم‌پیمان می‌شدند و زمانی زیر فرمان خود مادها با آشوریان می‌جنگیدند. به‌دنبال حمله مجدّد آشور به مادها خشتریته برای پایان دادن به حملات آشور با ماننا و سكاها پیمان دوستی بست و عملاً با آشور وارد جنگ شد.
در حدود سال ۶۵۰ پ.م. پادشاهی ماد دولت بزرگی در ردیف ماننا و اورارتو و عیلام بود. بعد از سكاها كیمری‌ها (یكی دیگر از قبایل صحرانشین شمال قفقاز) به منطقه شمال‌غرب ایران حمله كردند و در سر راه خود، دولت اورارتو در غرب دریاچه ارومیه و شرق آناتولی را نابود كردند.
هووخشتره، بزرگ‌ترین پادشاه ماد، در ده سال اوّلِ حكومتش موفّق شد كه رابطه‌اش را با پادشاه سكاها، پروتوثیس، به اتّحاد متقابل تبدیل كند. هووخشتره ارتشش را به دو قسمت پیاده‌نظام مجهّز به نیزه و سواره‌نظام تیرانداز (شكلی كه از سكاها آموخته‌بود) تقسیم كرد و دولت نیرومندی در ماد تشكیل داد. در روزگار هووخشتره، پس از انقیاد سكاها در ماد، گروهی از سكاها را به غرب ماد كوچاندند و این سرزمین را به‌نام آنان سكزی یا ساكز خواندند كه اكنون به سقّز معروف است.
محلاّت سقّز
شهر سقّز سابقاً در دشتی در جنوب‌غربی شهر فعلی قرار داشت كه اكنون به كهنه سقز یا سقّز كهنه معروف است. شهر فعلی ابتدا در اطراف بازار به وجود آمد و قدیمی‌ترین محلّه، همان محلّه بازار شهر است كه بعداً بر اثر ارتباط تبریز، سنندج، و بانه طرفین جادّه‌های آن آباد شد. امروزه موقعیت طبیعی و نحوه استقرار شهر در دامنه ارتفاعات و رودخانه‌ای كه از كنار آن جاری است، سقّز را از شهرهای دیگرِ استان متمایز كرده‌است.
دیدنی‌ها
پارك مولوی كُرد، ساحل رودخانه، بازار سقز، طبیعت بكر و زیبای منطقه سَرشیو، كوه‌های چهل‌چشمه دیواندره، و نه‌كه‌روز از جاهای دیدنی شهرستان سقّز هستند. در این شهرستان بیش از یكصدوپنجاه اثر تاریخی و باستانی وجود دارد كه فقط دو اثر آن، یعنی قلعه باستانی زیویه و غار كَرَفتو مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و در فهرست آثار ملّی به ثبت رسیده‌است.
غار كَرَفتو
این غار جزء شهرستان دیواندره‌است و در منطقه اُوباتو «هه‌وه‌تو» صخره‌ای از سنگ‌های آهكی برفراز تپّه‌ای پدید آمده‌است كه قلعه و غار كَرَفتو نامیده می‌شود. براساس مطالعات زمین‌شناسی، صخره قلعه و غار كَرَفتو در دوران سوم زمین‌شناسی شكل گرفته‌است. براساس بررسی و مطالعات انجام‌شده در این غار، آثاری از انسان‌های اوّلیه، مانند نقّاشی‌های روی دیوارها، یافت شده‌است كه نشان می‌دهد این غار زیستگاه انسان‌های اوّلیه در این منطقه بوده‌است.
مسجد دومناره
این مسجد در خیابان امام و در بافت قدیمی سقز واقع شده است تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست ولی اهالی محل ساخت آن را به شیخ حسن مولاناآباد از علمای سابق مذهبی منطقه نسبت می‌دهند كه احتمال دارد در اواخر دوره افشاریه و اوایل زندیه ساخته شده باشد. مسجد دارای شبستانی به چهار ستون قطور چوبی است در ضلع جنوب غربی، ایوان ستون‌دار ساخته شده كه فرم مخصوص مساجد منطقه كردستان را تداعی می‌كند. در بالای مسجد دومناره قرار دارد و به همین دلیل به مسجد دومناره شهرت پیدا كرده است.
مجموعه كاروانسرا و بازار قدیمی سقز
این مجموعه در مركز اصلی شهر شامل بقایایی از راسته‌های بازار قدیمی سقز به جای مانده است با توجه به احداث مراكز تجاری در مجاورت آن همچنان به عنوانی یكی از مراكز تجاری اصلی شهر محسوب می‌شود.
دژ باستانی زیویه
این قلعه برروی تپّه‌ای به ارتفاع ۱۴۰ متر در فاصله ۴۲كیلومتری شهر سقّز و نزدیك دیواندره و در حاشیه روستایی به‌نام زیویه قرار دارد كه در سال ۱۹۴۷ میلادی به‌طور اتّفاقی كشف شد. این بنا به محیط اطراف اشراف كامل دارد و با توجّه به بقایای ستون‌هایی در قسمتی ایوان‌مانند به نظر می‌رسد مركز حكومت و امن‌گاه منطقه برای حاكم وقت بوده‌است. از حفّاری‌های این تپّه، كه غالباً در گذشته و به‌طور غیرمجاز صورت گرفته‌بوده، اشیاء زیادی به دست آمده كه بعضی از آنها در موزه‌های داخلی و بسیاری هم در موزه‌های خارج از كشور نگهداری می‌شوند؛ ازجمله اشیاء به‌دست‌آمده، قطعات عاج منقوش بوده كه نقوش حیوانی و صحنه شكار اساطیری روی آنها حك شده و از ارزش ویژه‌ای برخوردار است. از روی دو نمونه از آنها، نقش برجسته آبیدر سنندج طرّاحی، بزرگ‌نمایی، و ساخته شده‌است. گردن‌بند طلا و سرِ عقاب طلائی از دیگر نمونه‌های اشیاء كشف‌شده تپّه زیویه هستند كه از ارزش زیادی برخوردارند.
دریاچه سد شهید كاظمی (دریاچه زرینه رود)
این دریاچه در 62 كیلومتری شمال شهر سقز و بین شهرستان‌های سقز و بوكان قرار گرفته است و طول متوسط آن 6 كیلومتر است آب دریاچه از رودهای زرینه‌رود، خورخوره، سیمینه رود و چم سقز تأمین می‌شود این دریاچه از جاذبه‌های طبیعی استان محسوب می‌شود. روستاهای اطراف دریاچه به ویژه روستای قلندر از روستاهای گردشگری محسوب می‌شود.
دریاچه زرینه رود در 62 كیلومتری شمال شهر سقز و بین شهرستان‌های سقز و بوكان قرار گرفته است