پارك ملی خجیر همانند پارك ملی سرخه حصار در شرق تهران و در N3545 الی N3536 عرض شمالی و E5140 الی E5149 طول شرقی واقع شده و مساحت آن در حدود ۱۰۰۱۳ هكتار می باشد.
پوشش گیاهی: بنه,بادام كوهی,ارس ,داغداغان, چنار, سپیدار, پده ,بید ,زالزالك تبریزی ,افرا, زبان گنجشك,عرعر, اقاقیا , كاج , تنگرس ,تمشك , گز, شیشعان , روناس , زرشك ,سوفورا, شیرخشت , سیاه تلو, دغدغك , ارمك .
پستانداران:كل وبز, قوچ و میش البرزمركزی,گراز,پلنگ, كفتار,روباه قرمز, شغال,گوركن,گربه وحشی,خرگوش .
پرندگان : انواع گونه های پرنده اعم از مهاجر آبزی , كنار آبزی و‌شكاری.
خزندگان : ماركرمی, كورماردوسر, مارآتشی, مارپلنگی, ماردستی , مارآبی,مارشتری, شترمار,یله مار, تیرمار,سوسن مار, افعی شاخدارایرانی, افعی كوفی, قورباغه معمولی, وزغ سبز , لاك پشت ممیزدارغربی.
تاریخ تأسیس منطقه
پارك ملی خجیر پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت كشور(۱۱۳۳ خورشیدی) در زمان قاجاریه با نامهای قرق سلطنتی یا شكارگاه سلطنتی تحت حفاظت قرار گرفت. كه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با تصویب شورای انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محیط زیست محول گردید و طی مصوبه شماره ۹۰ تاریخ ۲۱/۶/۶۱ شورایعالی حفاظت محیط زیست با حدود و ثغور مشخص به عنوان پارك ملی تعیین گردید.
موقعیت عمومی منطقه
موقعیت جغرافیایی پارك ملی خجیر ˝۰۰ و ´۴۵ و ˚۳۵ و ˝۳۰ و ´۳۶ و ˚۳۵ عرض شمالی و ˝۲۰ و ´۴۰ و ˚۵۱ و ˝۰۰ و ´۴۹ و ˚۵۱ طول شرقی می باشد.
وسعت منطقه
وسعت پارك ملی خجیر ۹۹۷۱ هكتار و ارتفاع منطقه از ۱۲۰۰ متر تا ۲۱۳۸ متر می باشد.
ویژگی و سیمای عمومی منطقه
توپوگرافی
پارك ملی خجیر از كوهستانهای بلند و تپه ماهورهای مرتفع و نیمه مرتفعتشكیل شده است كه ارتفاع آن از ۱۲۰۰ متر تا ۲۱۳۸ متر متغیر است. قله های مهم پارك ملی خجیر عبارت اند از : قله زلزله، بارجمالی، زیرك چال، سروكوه، زیرك چال، آسمان كوه، گویداغ، جنگل سوخته و دربندك می باشد.
آب و هوا
این منطقه از نظر آب و هوایی جزو اقلیم های سرد به شمار می رود و در چهار اشكوب ۱- اقلیم خشك و سرد (میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۲- تا ۲/۴ درجه بر حسب ارتفاع تغییر می كند) كه مرز ارتفاعی این اقلیم ۱۵۳۰ متر است. ۲- اقلیم نیمه خشك و سرد(میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۲/۴- تا ۸/۵- درجه متغیر است) كه این اقلیم در ارتفاعات بین ۱۵۳۰ تا ۱۷۴۴ متر واقع است.۳- اقلیم نیمه مرطوب سرد (میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۸/۵ تا ۷- درجه تغییر می كند) كه این اقلیم در ارتفاعات بین ۱۷۴۴ تا ۱۹۰۴ متر واقع است.
اقلیم ارتفاعات فوقانی كه این اقلیم در ارتفاعات بالاتر از ۱۹۰۴ متری قرار دارد. جهت وزش چیره باد، جهت جنوب غربی و غربی است و از نظر شدت، شمال و شمال شرقی است. بیشترین میزان وزش باد نیز درفصل بهار اتفاق می‌افتد.
هیدرولوژی
بارندگی در پارك ملی خجیر و سرخه حصار بیشتر ناشی از جریان های غربی و مدیترانه ای است كه نزدیك به ۸ ماه از سال، از اوایل پاییز تا نیمه های بهار، به تناوب منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد.
منابع آبی در پارك ملی خجیر عبارتند از: رودخانه جاجرود كه پس از عبور از سد لتیان در پارك جریان دارد. همچنین چشمه ها كه آبدهی بیشتری نسبت به پارك ملی سرخه حصار دارند. ازچشمه های مهم این منطقه می توان به چشمه باغ انگوری، باغ اناری، دره چنار، سنگ بندی، باغشاه، نایب علی ، سیدرضا اشاره كرد. كم باران ترین ناحیه پارك ملی خجیر دره مركزی آن است كه بارندگی آن از ۳۰۰ میلیمتر كمتر و از ۲۷۵ میلیمتر بیشتر است.
زمین شناسی
پارك ملی خجیر از نظر زمین شناسی و ژئومورفولوژی وضعیت بسیار پیچیده ای دارد. یك واحد شامل تشكیلات آبرفتی حاوی سنگ های كنگولومرا، ماسه سنگ، مارنهای ماسه سنگی همراه با گچ آهن دار و بخش هایی از منطقه حاوی توده های آتشفشانی نظیر آندزیت و ریولیت است.
بررسی خاك به طور عمده می تواند در تعیین زیستگاههای مناسب برای برخی از گونه های جانوری حیات وحش دارای اهمیت بسیار باشد. در این منطقه خاك ها جوان و كم تحول یافته اند و به علت تراكم بیشتر پوششگیاهی و ملایم بودن شرایط اقلیمی از واد آلی غنی تر از پارك ملی سرخه حصار می باشد. براین اساس خاك های پارك ملی سرخه حصار در ۷ تیپ ۱- تیپ سرو كوه ۲- تیپ بیدك ۳- تیپ باغشاه ۴- تیپ اصلان ۵- تیپ فیروزه ۶- تیپ كافرهومند-میدانك ۷- تیپ جاجرود قرار می گیرد.
پوشش گیاهی
در پارك ملی خجیر ۳۵ جامعه گیاهی متشكل از جوامع طبیعی، نیمه طبیعی و فرهنگی – زراعی وجود دارند. علاوه بر گونه های نادری كه در پارك ملی سرخه حصار دیده می شود، گونه های گیاهی نادر دیگری نظیر زیره سیاه ، Michauxia laevigata و Cuphalorryhyn chus brassisifolius را می توان نام برد كه در این پارك رویش یافته اند.
از گونه های دارویی، صنعتی و خوراكی مشخص پارك ملی خجیر می توان به موارد ذیل اشاره كرد: بابونه، سیرش زرین، باریحه، ریواس، پیاز صورتی، جاشیر كوتوله، بادیان كوهی، زیره سیاه، شنگ، تلخ بیان، شیر خشت، پیچك قندرونی، Haplophkllum pesforatum بخش دشتی باغشاد با ارتفاع ۱۴۲۰ متر شامل گیاهانی نظیر درمنه، انواع گون ، چوبك و اسفند می باشد و اشكوب فوقانی كوهها درختانی مانند بنه، بادام خارآلود، ارس، نسترن می باشد و اصولا تیپ پوشش گیاهی ارتفاعات بالای كوه منطقه، Artemisia+stipa است.
حیات وحش
پستانداران
منابع آب كافی، پناهگاه زیاد، و پوشش گیاهی متناسب با نیاز گونه ها، مجموعا” زیستگاه مناسبی در دو پارك ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود فراهم كرده است، به خصوص پارك ملی خجیر از جنبه های زیباشناختی، بوم شناسی، ژنتیكی، آموزشی، گردشگری و اجتماعی- اقتصادی ارزش های بسیار مهم بوده بطوری كه از بهترین زیستگاههای البرز مركزی می باشد. پارك ملی سرخه حصار گرچه به دلیل عوامل تنش زای زیاد دستخوش تغییرات قرار گرفته اما همچنان از اهمیتی خاصی برخوردار است.
نكته مهم اینكه پستانداران به علت وابستگی شدیدی كه به زیستگاه خود دارند اغلب به عنوان‌معرف زیستگاه معرفی می‌گردند، از طرف دیگر همین وابستگی به زیستگاه باعث گردیده‌است تا آنها در مقابل تخریب‌های ایجاد شده در زیستگاه حساسیت بیشتری از خود نشان‌دهند. از طرف دیگر به علت قطع ارتباط این مجموعه با مناطق همجوار خود به‌صورت جزیره‌ای شده و پستانداران این منطقه در رابطه با مهاجرت‌ها و جابجائی‌های عادی فصلی خود دچار مشكل نموده است.
تعداد گونه‌های موجود در هر یك از راسته‌ها به شرح زیر است:
۳گونه از راسته حشره خواران Erinaceidae (خارپشت اروپائی،حشره خور دورنگ، حشره خور دندان‌سفید)
۵گونه از راسته خفاش‌ها Chiropter (خفاش بال‌سفید، خفاش سبیل‌دار، خفاش‌گوش‌موشی‌كوچك، خفاش گوش‌پهن، خفاش دم آزاد اروپائی)
۱۶ گونه از راسته جوندگان Rodentia(تشی، موش‌صحرائی، موش قهوه‌ای، موش سیاه، موش خانگی، موش ورامین، هامستر دم دراز، هامستر خاكستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول آبزی، ول اجتماعی، ول معمولی، ول حفار افغانی، دوپای كوچك، دوپای ناشناخته)
۱ گونه از راسته خرگوشها Lagomorpha(خرگوش)
۹ گونه از راسته گوشتخواران Carnivora (گرگ، شغال، روباه معمولی، سمور، رودك، شنگ، كفتار، گربه وحشی، پلنگ )
۴ گونه از راسته زوج سمان Artiodactyla ( گراز، پازن، قوچ وحشی، آهو)
پرندگان
پاركهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود به علت دارا بودن‌زیستگاههای مختلف اعم از رودخانه، كوهستان، استپ، دارستان، كشتزار، باغات وهمچنین قرار گرفتن در مسیر مهاجرت تعداد زیادی از گونه‌های مهاجر از موقعیت بسیارخوبی جهت زندگی پرندگان برخوردار می‌باشد و به همین دلیل گونه‌های متنوعی ازپرندگان در زیستگاههای مختلف آن مشاهده می‌گردند.
در مجموع پرندگان پارك های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود ۱۱۵ گونه بوده‌كه ۲۲.۶ درصدپرندگان ایران را تشكیل می‌دهد:
تعداد ۳۴ گونه بومی (۲۹.۵ درصد، پرندگانی از قبیل كبك‌معمولی (Alectoris chukar)و تیهو (Ammoperdix griseogularis)
تعداد ۳۰ گونه مهاجر زمستان‌گذران (۲۶درصد، پرندگانی از قبیل اردك سرسبز (Anas platyrhynchos) خوتكا (Anas crecca)و نوك پهن Anas clipeata)
تعداد ۴۱ گونه مهاجر تابستان گذران (۳۵.۵ درصد، پرندگان راسته Passeriformes از قبیل انواع زردپره (Emberiza) پری شاهرخ Oriolus oriolus و پرندگان دیگری مانند هدهد Upupa epops و سبز قباCoracias garrulus)
تعداد ۷ گونه عبوری (۶درصد، بسیاری از اردك‌ها نظیر فیلوش (Anas acuta) وگیلار(Anus penelope) و پرندگان شكاری مانند عقاب شاهی (Aquila heliaca) از این‌گروه می‌باشد)
تعداد ۳ گونه رها شده از قفس (۲.۵ درصد، این پرندگان كه شامل طوطی طوق صورتی (Psittacala krameri)، بلبل خرما(Pycnonotus leucotis) و مینا (Acridotheres tristis) می‌باشند، بومی منطقه نبوده‌و توسط انسان از مكان‌های دیگر به تهران منتقل گردیده و رها شده‌اند. تعداد این پرندگان‌روبه افزایش می‌باشد.
خزندگان
خزندگان در پاركهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود تعداد ۲۷ گونه خزنده درمنطقه مورد مطالعه شناسائی گردیده‌اند كه شامل ۹ گونه از راسته سوسمارها ۱۷ گونه ازراسته مارها و یك گونه لاك پشت می‌باشد. گونه شاخص منطقه بزمجة بیابانی تعیین گردیده است و البته‌در منطقه گونه‌های با اهمیت دیگری نظیر لاك‌پشت مهمیزدار غربیTestudo graeca ibera وجود دارد كه علاوه بر اینكه حمایت شده می‌باشد درطبقه‌بندی IUCNنیز تحت عنوان آسیب‌پذیر Valnerble قرار دارد. سایر گونه های با اهمیت دیگر از قبیل افعی البرزی Vipera ursine ، افعی شاخدار، بزمجه دشتی در منطقه وجود دارند كه در لیستIUCN به عنوان گونه های در معرض خطر انقراض Endangered می باشند.
دوزیستان
در پاركهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود دو گونه دوزیست بنام‌وزغ سبز Bufo viridis و قورباغه مغمولی Rama ridibunda زندگی می‌كنند.
ماهیان
در این مناطق یك گونه غیربومی بنام قزل آلای رنگین‌كمان Onchorynchus mykiss و ۶ گونه بومی وجود دارند كه عبارتند از:
ماهی سیاه Capoeta damascinas
ماهی سیاه Capoeta aculeta
سس ماهی(حمایت شده) Barbus sp.
سگ ماهی جویباری Noemachilus sp.
عروس ماهی Leuciscus cephalus
ماهی كولی Alburnoides bipuntatus
زمان یا فصل بازدید از منطقه و وضعیت منطقه در فصول مختلف:
زمان بازدید در منطقه می بایست با در نظر گرفتن فصل زآداوری و تولید مثل حیات وحش منطقه یعنی اوایل تیرماه تا اوایل آبان ماه باشد و بازدید ها می بایست در مسیرهای تعیین شده صورت گیرد. شایان ذكر است بازدید و گردشگری در محدوده های باغشاد، باغ انگوری و زیستگاههای این منطقه بدلیل قرارگیری در زون امن پارك ملی می بایست محدود و محدودتر گردد و از سایر مسیرهای تعیین شده استفاده نمود كه تاثیر كمتری در مدیریت منطقه دارد.
تعارضات مهم منطقه
ساخت وسازهای غیرمجاز در داخل مستثنیات جهاد كشاورزی و اشخاص، تعارضات و تصرفات حضور صنایع نظامی پارچین و هوا-فضا ، تخریب حاصل از اجرای پروژه های ملی و احداث راههای دسترسی متعدد، حفرچاه های غیرمجاز در منطقه، شكار و صید غیرمجاز، ایجاد آتش سوزی عرصه های طبیعی و بكر، ورود دام و كوچ عشایر در فصل كوچ، احداث گلخانه های غیرمجاز و ورود سموم كشاورزی به چرخه محیط، احداث سد ماملو، احداث اتوبان اصلاحی پارچین، ورود غیرمجاز مصالح و افزایش ساخت و ساز های غیرمجاز، ایجاد صداهای مهیب حاصل از انفجار در صنایع نظامی، جنگل كاری های منابع طبیعی با درختان غیربومی، برداشت غیرمجاز سنگ از بستر رودخانه.
تجهیزات و امكانات
پاسگاه محیط بانی باغشاد
