دبیران

دبیران (به نام پیشین: دوبرّان دوبرّون(به انگلیسی: Dabiran)).شهری در جنوب شرقی استان فارس و از توابع شهرستان زرین دشت و در فاصله ۲۷۰ كیلومتری شیراز است كه در تلاقی مرزهای شهرستانهای فسا، جهرم، لار و زرین دشت قرار گرفته است. بر اساس سرشماری ۱۳۹۰ این شهر ۱۲۶۸۲ نفر جمعیت دارد.

وجه تسمیه

نام قبلی این شهر، «دوبرّان» بوده است كه وجه تسمیه آن در منبع مشخصی ذكر نشده است. اما آنچه كه معتبر است و نگارنده (هادی ویسی) مستقیم یا با واسطه از قدیمیها (كهن سالان)(حاجی حیدر غفاری، حاجی الهی و …) جستجو كرده ام این است كه در گذشته منطقه دبیران، مرتع مرغوب برای دامها داشته است و این باعث می شده است كه عشایران پشم گوسفندان را در هر سال دو بار بچینند. به هر بار پشم چیدن یك «بُرون» گفته می شده است. بر این اساس این مكان را دوبرون یا دوبران نامیدند. .
اما از تیرماه ۱۳۸۴ و بنا به تصویت هیأت وزیران روستای دوبران به شهر تبدیل شد و نام جدید آن را دبیران نام نهادند[۲]. لازم به ذكر است كه پیش از آن، هیأت وزیران در سال ۱۳۷۱ با تصویت تغییرات تقسیمات كشور در منطقه، دهستان دشت خاك به مركزیت دوبران را دهستان دبیران نام نهاده بودند[۳]. دبیران فعلی در سال ۱۳۱۴ ه.ش كه رژیم پهلوی ایلات خمسه را تخته قاپو (اسكان عشایر به طور اجباری) نومد، در این منطقه سكنی گزیدند. (دبیران قبلی به طور مخروبه در چند كیلو متری موجود است). طوایف این شهر با دو گویش عربی و فارسی تكلم می نمایند. از صنایع دستی آن می توان به قالی بافی اشاره كرد.

ویژگیهای طبیعی

این شهر در ۲۸ درجه ۴۰ دقیقه عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۱۸ دقیقه طول شرقی و در ارتفاع ۱۳۲۰ متر از سطح دریا قرار دارد. به دلیل قرار گیری در عرضهای پایین جغرافیایی و فعالیت پرفشار جنب حاره و به دلیل دوری از منابع رطوبت، دارای آب و هوای گرم و نیمه خشك است. بااین شرایط میانگین بارش سالانه از ۲۰۰ میلیمتر تجاوز نمی‌كند.
در این شهر بیشینه دما ۴۵ درجه در تیر و مرداد ماه و كمینه دما ۵ درجه در اواخر دی ماه می باشد. در برخی از سالها دما زیر صفر هم مشاهده شده است.
ساختار و سازندهای زمین شناسی شهر دبیران و اطراف آن عمدتاً مربوط به دوران دوم و سوم زمین شناسی بویژه متاثر از گروه فارس(میشان و آسماری جهرم)و هرمز می باشد. معدن نمك (كوه نمك) نزدیك امامزاده شاه عملدار با ذخیره قطعی ۸۰۰ هزار تن، در ۱۰ كیلومتری جنوب دبیران و همچنین معدن گچ دشت خاك تنها منابع معدنی این شهر است.

بنا بر سرشماری ۱۳۹۰ جمهوری اسلامی ایران، دبیران با ۱۲۶۸۲ نفر جمعیت (۳۱۸۸ خانوار و ۶۳۴۶ مرد و ۶۳۳۶ زن) دومین شهر بزرگ شهرستان زرین دشت پس از مركز آن حاجی آباد (۲۰۵۰۱ نفر) است. [۸]. از نظر قومیتی، دو قوم عرب و فارس در این شهر وجود دارد و مقدار اندكی نیز لر در این شهر ساكن هستند. آمار دقیقی از میزان جمعیت اقوام در این شهر وجود ندارد اما به نظر می رسد كه جمعیت اعراب كمی بیشتر از فارسها باشد. طایفه های اعراب عمدتاً از ایلات خمسه و از تیره های باصری، اینالو، شیری و بهلولی هستند و در محل به یوزباشی، صفی خانی، حسن خانی، اولاد صالح، نجفی، نوروزی و شادمانی معروف هستند. به جز لاریها كه به خوش نشین معروف هستند تقریباً تمامی تیره ها و قبایل ساكن در دبیران عشایر بوده اند كه در ابتدای حكومت پهلوی در دوره رضاشاه در این منطقه یكجانشین شده اند
وضعیت اقتصادی و كشاورزی

تقریباً هیچ گونه صنعت مهمی در این شهر وجود ندارد و اقتصاد این شهر به كشاورزی، دامداری و فعالیتهای تجاری وابسته است. دبیران قطب كشاورزی شهرستان زرین دشت است و مهمترین محصولات آن جو، گندم، هندوانه و پنبه است. اما مشكل اصلی دشت دبیران برای كشاورزی، كم آبی است. كشاورزان آب را از عمق حدود ۲۰۰ متری زمین استخراج می كنند. خشكسالیهای اخیر و برداشت بی رویه آب از سفره های زیرزمینی، باعث پایین رفتن آب و خشك شدن برخی چاه شده و كشاورزی منطقه را دچار بحران كرده است.

یكی از سیاستهای دولت برای مبارزه با پایین رفتن سفره های آب زیرزمینی، احداث بندهای خاكی است. احداث سد خاكی بر روی رودخانه فصلی بزرگ انگبینه، یكی از پروژه های بزرگ منطقه ای در خصوص آبخیزداری بوده است.