بخش یامچی به مركزیت شهر یامچی در تاریخ ۸/۵/۱۳۷۴ به تصویب هیات محترم وزیران رسیده و در تاریخ ۱۸/۵/۱۳۷۴ به تایید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده و در محدوده شهرستان مرند تاسیس و شروع به كار نموده است .
این بخش در شمال غربی شهرستان مرند با وسعتی حدود ۸۵۰ كیلومترمربع واقع شده است. از نظر مختصات جغرافیایی در عرض شمالی ۳۸ درجه و ۲۷ دقیقه و در ۴۵ درجه و ۴۳ دقیقه طول شرقی قرار گرفته است.
ازطرف شمال با شهرستان جلفا و از طرف شرق به بخش مركزی شهرستان مرند و شهرستان جلفا و از طرف غرب به بخش مركزی شهرستان مرند و از طرف غرب به شهرستان خوی و بخش مركزی مرند محدود می گردد.
این بخش بر اساس آخرین تقسیمات كشوری دارای دو دهستان ذوالبین و یكانات می باشد كه دارای ۳۱ آبادی كه ۲۸ آبادی دارای سكنه و ۳ آبادی خالی از سكنه می باشد.
دهستان یكانات به مركزیت روستای یكانكهریز و ۴۹۶ كیلومتر مربع وسعت دارد كه دارای ۱۵ روستای دارای سكنه و ۳ روستای خالی از سكنه می باشد.
دهستان ذوالبین به مركزیت یامچی و ۳۴۴ كیلومتر مربع وسعت و دارای ۱۳ روستای دارای سكنه می باشد.
از نظر توپوگرافی در یك ناحیه كوهستانی با دشت های میان كوهی قرار دارد كه پست ترین نقطه شهرستان نیز دشت یكانات از توابع بخش یامچی می باشد.
این دشت (یكانات ) با دارا بودن حدود ۵۰ هزار هكتاراراضی مستعد و با درجه بالای حاصلخیزی خاك، به علّت نبود آب كشاورزی و شبكه های آبرسانی، بلااستفاده و لم یزرع مانده است و در حال حاضر به صورت محدود و دیم كشت می شود .
شایان ذكر است خشكسالی های چند سال اخیر موجب تشدید كم آبی و كاهش درآمد اهالی و تشدید مهاجرت از این منطقه گردیده است كه در این راستا سرمایه گذاری در پمپاژ و انتقال آب از رودخانه ارس به دشت یكانات كه از طرحهای اولویت دار وزارت نیرو برای سال ۸۹ می باشد كه پیگیری و اجرای آن علاوه برایجاد اشتغال پایدار برای اهالی منطقه، می تواند نقش بسیار موثری در توسعه شهرستان و استان داشته باشد و مانع مهاجرت مردم از منطقه شده وحتّی موجب مهاجرت معكوس گردد.
جمعیت:
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسكن سال ۱۳۷۵ جمعیت بخش یامچی ۳۳۲۱۱ نفر می باشد كه حدود ۱۸ درصد از جمعیت شهرستان را در خود جای داده است و مركز بخش(شهریامچی) نیز در این سال حدود ۹۰۰۰ نفر جمعیت داشته است.
و بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسكن سال ۱۳۸۵ جمعیت بخش ۲۷۴۶۸ نفر می باشد كه ۳۲/۱۴ درصد از جمعیت شهرستان را در خود جای داده است و جمعیت مركز بخش(شهر یامچی)نیز ۹۳۳۲
می باشد كه حاكی از رشد ۸/۳درصدی رشد جمعیت در این شهر می باشد.
با وجود اینكه تغیرات آب و هوایی و اقلیمی سالهای اخیر و كاهش درآمد روستاییان، تاثیر منفی بر اقتصاد منطقه و رشد جمعیت داشته و موجب مهاجرت از برخی از روستاها (بخصوص دهستان یكانات ) داشته است، امّا روند تحولات جمعیّتی شهر یامچی و برخی از روستاهای بخش روی هم رفته رشد مثبت نشان می دهد كه پیش بینی جمعیت شهر یامچی در سال۱۳۸۸ جمعیتی بالغ بر ۹۹۳۲ نفر می باشد.
تركیب سنی جمعیت بخش و بررسی های آماری حاكی از جوان بودن جمعیّت بخش دارد كه در این بخش سرمایه گذاری برای ایجاد اشتغال و سرمایه گذاری در بخش های صنعتی و مولد و كشاورزی می تواند نقش موثّری در جلوگیری از مهاجرت از مناطق روستایی داشته و شكوفایی و توسعه منطقه را داشته باشد.
نیروی انسانی و اشتغال:
بخش یامچی با جمعیتی حدود ۳۰ هزار نفر به علت نبود كارخانجات و كارگاه های صنعتی و اشتغال مولد به صادر كننده نیروی كار جوان به سایر مناطق كشور تبدیل شده است و بررسی ها حاكی از آن است كه بین عرضه و تقاضای نیروی كار تعادل وجود ندارد و جمعیت فعال به علت عدم جذب در بازار كار به نیروی بیكار تبدیل شده و یا در مناطق دیگر به كار مشغول می شوند و نیروی جوان بیكار و جویای كار در منطقه در حال افزایش می باشد.
نرخ بیكاری در شهرستان مرند طی سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۳ حدود ۹ درصد می باشد كه در بخش یامچی این نرخ بالاتر از میانگین شهرستان می باشد كه اگر درصد بیكاری پنهان نیز به آن افزوده شود این نرخ به رقم بالاتری خواهدرسید.
محصولات و تولیدات:
بخش یامچی با وسعتی بالغ بر۸۵۰ كیلومتر مربع دارای ۱۷/۲۵ در صد مساحت شهرستان را به خود اختصاص داده است كه در سال زراعی ۸۸-۸۷ حدود ۴۳۳ هكتار از اراضی منطقه به محصولات باغی و درختان اختصاص داشته كه حدود ۶درصد از اراضی زیر كشت محصولات باغی شهرستان را به خود اختصاص داده است و در همین سال مقدار۱۱۲۰۴ هكتار از اراضی بخش به كشت محصولات زراعی اختصاص داشته است كه حدود ۲/۳۰ درصد از محصولات زراعی شهرستان را شامل می شود.
در سال ۸۸ و ۸۹ به علت سرما زدگی و سیل خسارات زیادی به محصولات كشاورزی و باغی بخش وارد شده است كه جهت كاهش اثرات منفی بلایای طبیعی و حوادث غیر مترقبه آگاهی دادن به مردم و تشویق كشاورزان به بیمه نمودن محصولات كشاورزی می تواند از اثرات منفی آن بكاهد.
تولید سالیانه گوشت قرمز در سال ۱۳۸۸ بالغ بر ۷۰۰ تن و گوشت سفید ۴۵۰ تن تولید عسل ۳۱ تن تولید روزانه شیر ۱۱تن و در زمینه شیلات دو واحد پرورش به تولید ماهی اختصاص داشته است.
با توجه به استعداد ها و قابلیت های مناسب بخش در زمینه كشاورزی و دامپروری در حال حاضر شهرك دامپروری در شهر یامچی در مساحت حدود ۱۲۰ هكتار با پیشرفت فیزیكی حدود ۳۰ درصد در حال اجرا می باشد كه در صورت اتمام و بهره برداری از آن نقش موثری در توسعه منطقه و شهرستان خواهد داشت.
