روستای تاریخی ابیانه در ۴۰ كیلومتری شمال غربی شهرستان نطنز در استان اصفهان قرار گرفته است. قدمت این روستا كه بر روی دیواره كوهی به نام كركس ساخته شده به ۱۵۰۰ سال پیش بر می گردد پس تعجب برانگیز نیست كه در آن آثار تاریخی زیادی وجود داشته باشد.
آشنایی با روستای تاریخی ابیانه در اصفهان
مردم محلی ابیانه به این روستا ویونا می گویند؛ ویونا از دو كلمه وی به معنی بید و ویانه به معنی بیدستان تشكیل شده و دلیل این كه این روستا به این نام معروف شده این است كه در زمان های قدیم در این محل پر از درخت های بید بوده است. با سرشماری ای كه در سال ۱۳۶۰ در این روستا انجام شده تعداد ۵۰۰ خانه در آن وجود داشته است. با تحقیقاتی كه باستان شناسان بر روی خانه های قدیمی این روستا انجام داده اند مشخص شده كه طراحی و ساخت آن ها به زمان سلجوقیان، ساسانیان، صفویان و قاجاریان برمی گردد.
برای ساخت خانه های این روستای تاریخی از آجر و خشت استفاده شده است. اتاق های این خانه ها پنجره ها، ایوان و طارم هایی چوبی دارند كه زیبایی خاصی را برای ساختمان های آن وجود آورده اند. در نزدیكی این روستا معدنی وجود دارد كه در قدیم از خاك رس آن برای ساخت نمای خانه های این روستا استفاده می كردند. معماران و مهندسان معتقدند كه دیگر امكان ساخت هیچ خانه ای بر روی دیواره كوه كركس وجود ندارد به همین دلیل مردم برای نگهداری از دام ها و محصولات كشاورزی خود به تپه های نزدیك اتوبان رفته اند و در آنجا خانه می سازند.
اغلب مردم این روستا از راه كشاورزی، دامداری و باغداری امرار معاش می كنند و همچنان از روش های قدیمی برای انجام این كارها استفاده می كنند به طوری كه برای انجام كارهای كشاورزی آب را از هفت قنات تهیه می كنند. محصولات كشاورزی این روستا سیب زمینی، گندم و جو و محصولات باغبانی آن ها گلابی، زردآلو، گردو و سیب است.
قبلا زنان در این روستا با بافتن گیوه های زیبا گذران زندگی می كردند اما الان مردم بیشتر به قالی بافی روی آورده اند به طوری كه ۳۰ كارگاه مختلف برای قالی بافی در این روستا وجود دارد. مردم در این روستا بدون رفت و آمد با شهرهای دیگر سال های زیادی را گذرانده اند و به همین دلیل لهجه، فرهنگ و طرز لباس پوشیدن آن ها نسبت به گذشته تغییری نكرده است. زنان لباس های گلدار و رنگی و روسری سفید می پوشند و مردان شلواری سیاه، گشاد و بلند به پا دارند.
از جمله بناهای تاریخی این روستا آتشكده ای است كه در زمان زردشتیان ساخته شده است. سه قلعه هم در قسمت های مختلف روستا قرار دارد كه از جاذبه های آن به شمار می رود. این روستا تعدادی زیارتگاه دارد كه معروف ترین آن ها زیارتگاه هینزا است كه در قسمت جنوب شرقی روستا در داخل دره ای قرار دارد. آرامگاه امام زاده یحیی و امام زاده عیسی از دیگر بناهای مذهبی این روستا می باشد.
جاذبه های پرطرفدارتر ابیانه
ابیانه با اینكه وسعت خیلی زیادی ندارد دارای مساجد زیادی است و ۱۱ مسجد دارد. مساجد این روستا همگی مورد استفاده قرار می‌گیرند و با اینكه برخی از آن‌ها بسیار قدیمی‌اند باز هم خالی نیستند. به‌طور كلی سه مسجد ابیانه از دیگر مساجد معروف‌تر بوده و حتی به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری نیز به حساب می‌آیند. این سه مسجد در زیر نام برده شده‌اند:
مسجد پُرزَلِه
مسجد پرزله مشهورترین مسجد روستای ابیانه است كه در شمال این روستا قرار گرفته است. دیوار این مسجد با منبت‌كاری و طرح‌های زیبای معماری اسلامی تزئین شده است و زیبایی دلنشینی دارد. این مسجد مربوط به دوره ایلخانیان است و قدمت بسیار زیادی دارد. در سال‌های گذشته مسجد پرزله بازسازی شد و هم‌اكنون برای خواندن نماز جماعت، مراسمات مذهبی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مسجد جامع
مسجد جامع شامل دو طبقه می‌شود كه هر دوی آن‌ها در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرند. مسجد جامع تقریباً بزرگ‌ترین مسجد روستای ابیانه است و مربوط به دوران صفویه است.
مسجد یوسمون
مسجد یوسمون یكی دیگر از مسجدهای قدیمی این روستاست كه قدمتی ۷۰۰ساله دارد. این مسجد وسعت زیادی ندارد و شامل یك طبقه است. مسجد یوسمون یكی از آثار تاریخی كهن این روستا به شمار می‌رود.
روستای زیبای ابیانه علاوه‌بر آثار تاریخی و مساجد زیبا دارای چندین زیارتگاه است. زیارتگاه‌های این روستا در مناطق كوهستانی قرار گرفته‌اند و بازدید از آن‌ها كمی دشوار است. با این وجود، باز هم افراد زیادی برای زیارت راهی این زیارتگاه‌ها می‌شوند. در زیر سه مورد از معروف‌ترین زیارتگاه‌های این روستای زیبا را نام برده‌ایم
زیارتگاه زبیده خاتون
وقتی وارد روستای ابیانه می‌شوید كوهی را مشاهده می‌كنید كه دارای یك دره باریك است. اگر وارد این دره شوید و به بالاترین نقطه شمالی آن بروید زیارتگاه معروف زبیده خاتون را خواهید دید. زبیده خاتون دختر موسی بن جعفر (ع) است.
زیارتگاه شاهزاده یحیی
زیارتگاه شاهزاده یحیی در غرب روستای ابیانه قرار دارد. این زیارتگاه یك حیاط بزرگ دارد و در وسط آن نیز یك آبنمای بزرگ مشاهده می‌شود. این زیارتگاه هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می‌كند.
زیارتگاه شاهزاده موسی
زیارتگاه شاهزاده موسی نیز یكی از زیارتگاه‌هایی است كه هیچ روزی خالی از گردشگر نیست و اكثر افراد از آن بازدید می‌كنند. در حیاط این زیارتگاه دو مسافرخانه و چند رستوران وجود دارد و افراد می‌توانند در آنجا اقامت داشته باشند.
امامزاده هادی
امامزاده هادی در شرق روستای ابیانه قرار دارد و بسیار بزرگ‌تر از دیگر زیارتگاه‌های این روستاست. امامزاده هادی از نوادگان امام رضا (ع) بوده و محوطه بسیار بزرگی دارد. حیاط این امامزاده دارای امكانات رفاهی برای گردشگران است و با بازدید از آن هم می‌توانید به گردش بپردازید و هم زیارت كنید. ابیانه جاذبه‌های دیدنی زیادی دارد. این روستا قدمت بسیار زیادی دارد و همین باعث شده است كه جاذبه‌های بی‌شماری داشته باشد. در زیر چند مورد از بهترین جاذبه‌های این روستا را نام برده‌ایم:
آب‌انبارها
آب‌انبار به تونل‌ها یا استخرهای زیرزمینی گفته می‌شود كه در قدیم برای ذخیره‌سازی آب از آن‌ها استفاده می‌شد. این روستا شامل سه آب‌انبار است، ولی هیچ‌كدام از آن‌ها در حال حاضر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
كاروانسرای فاطمه زاغول
كاروانسرای فاطمه زاغول یكی دیگر از جاذبه‌های دیدنی روستای ابیانه است. این كاروانسرا بسیار بزرگ بوده و برای معاملات تجاری مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اما به علت قدمت زیاد در حال تبدیل به یك خرابه است و رفته رفته فرو می‌ریزد.
قلعه پاله
در قدیم مردم این روستا اموال خود را از ترس اینكه به سرقت بروند در قلعه پاله مخفی می‌كردند. هم‌اكنون این قلعه كه در شمال غربی ابیانه است به یكی از جاذبه‌های گردشگری این روستا تبدیل شده و هزاران نفر در سال به بازدید از آن می‌روند.