خانه منجم باشی به‌عنوان نماد شهر لنگرود شناخته می‌شود و گردشگران بسیاری در سفر به گیلان از این خانه زیبا و تاریخی دیدن می‌كنند. این بنا دارای جذابیت خاصی در معماری و سادگی است. با قدمتی كه به دوره قاجار بازمی‌گردد، خانه منجم باشی از آثار ملی ایران به شمار می‌رود.
آشنایی با خانه منجم باشی در لنگرود
خانه منجم باشی كه در فشكالی محله لنگرود می باشد، نشان دهنده هنر معماری گیلان در دوره قاجاریه و یكی از آثار قدیمی و تاریخی شهرستان لنگرود به شمار می آید. خانواده منجم باشی، خانواده ای متمكن و معروف بودند. چند نفر اولیه این خاندان به علم نجوم تسلط داشتند به همین علت آنها را منجم باشی می نامیدند.
خانواده منجم باشی خانواده‌ای متمكن و معروف بودند كه هنگام روی كار آمدن آقا محمدخان، صاحب مقام و عنوان شدند و لقب منجم باشی گرفتند. چند نفر اولیه این خاندان به علم نجوم تسلط داشتند؛ به همین علت آنها را منجم باشی می‌نامیدند. این خاندان از نیمه دوم قرن دوازدهم قمری و تا پایان قرن سیزدهم، یعنی نزدیك به ۱۰۰ سال در گیلان حكومت می‌كردند و صاحب نام بودند.
این خاندان از نیمه دوم قرن دوازدهم قمری و تا پایان قرن سیزدهم، از زمان آغا محمدخان قاجار و تا قبل از حكومت خاندان پهلوی یعنی نزدیك به صد سال در گیلان حكومت می كردند و صاحب نام بودند. اصالت این خانواده به منطقه ی شرق گیلان (لاهیجان و لنگرود و رودسر و اشكورات و رانكوه) باز می گردد.
بناهای متعددی از منجم باشی ها در منطقه لنگرود باقی مانده است مانند اقامتگاه این خاندان در محله ی مسجد فشكالی در لنگرود و اقامتگاه دیگر نزدیكی سبزه میدان كه شبیه قصر می باشد. سالن و تزئینات این خانه نمونه ای از هنر معماری گیلان در دوره قاجار است. این بنا در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
معماری جالب خانه منجم باشی لنگرود
خانه منجم باشی یك مجموعه ساختمانی محسوب می‌شود. ورودی اصلی ساختمان مهتابی است كه سردر ورودی هلالی شكل دارد و حاوی گچ‌بری‌های ساده است. خانه منجم باشی از دو طبقه تشكیل می‌شود. طبقه فوقانی شامل یك سالن پذیرایی و سه اتاق است.
جلوی اتاق‌ها ایوانی به عرض یك متر و طول ۱۰ متر وجود دارد كه چهار ستون چوبی سقف آن را سر پا نگه داشته‌اند. بام بنا به‌شیوه سنتی گیلان واشن‌ریزی شده و چوب یا سفال پوش است. لبه را به‌شیوه سربندی سه پوش و چكش برگردان ایجاد كرده‌اند.
می توان گفت كه خانه منجم باشی لنگرود یك مجتمع چند بخشی مسكونی است. این خانه تاریخی دو طبقه دارد. در طبقه دوم این بنا، یك سالن پذیرایی مجلل و بزرگ، به همراه سه اتاق خواب قرار گرفته اند. جلوی هر كدام از این اتاق ها، ایوان هایی رفیع به طول ۱۰ و عرض ۱ متر قرار دارند.
همانند اكثر خانه های گیلانی، این خانه نیز دارای سقفی سفالی و چوبی به شكل شیروانی است تا آب و باران این منطقه، آسیبی به آن وارد نكند. از همان بدو ورود به خانه منجم باشی، تزئینات زیبای آن جلوی چشمانتان ظاهر می شوند. سر در ورودی هلالی شكل این بنا، گچ بری های ساده ولی زیبایی دارد.كمی كه در خانه پیش بروید، با تزئینات پیچیده تر و زیباتری مواجه خواهید شد. گچ بری های زیبا، مهم ترین تزئینات این بنا هستند.
اطراف درها و پنجره ها در این خانه، با گچ بری هایی شبیه به شكل گل آراسته شده اند. تمامی درب و پنجره ها حالتی هلالی شكل دارند تا یادآور معماری باشكوه قاجاری باشند. یكی از ویژگی های جالب توجه در این ساختمان، اشكالی هستند كه در بالای برخی از درها وجود دارند. این تزئینات شبیه به ذكر مقدس “یا علی” هستند.
شاید معماران این بنا با این كار قصد داشتند تا شیعه بودن ساكنان آن و احترام به حضرت علی (ع) را نشان دهند. پنجره های چوبی و شیشه های رنگی آن ها از دیگر زیبایی های موجود در این بنای تاریخی هستند.
در برخی اتاق‌های ساختمان، تصاویری از برخی مردان و زنان خاندان منجم باشی قرار گرفته‌اند كه به معرفی اعضای این خاندان می‌پردازند. در خانه اسباب و اثاثیه‌ای قرار دارد كه مربوط به خاندان منجم باشی است. در اتاق‌ها مبلمان و میزهایی قرار دارد كه یادگاری از این خاندان است و گردشگران می‌توانند به‌عنوان آثار بازمانده از این خاندان از آنها دیدن كنند.
این خانه روبروی اداره برق و در فشكالی محله و جنب سبزه میدان لنگرود واقع شده است و به بازار ماهی فروشان لنگرود و رودخانه لنگرود نزدیك می باشد. شهر لنگرود یكی از زیباترین شهر های گیلان است كه از طریق ساحل چمخاله به دریای خزر راه دارد كه علاوه بر خانه منجم باشی جاهای دیدنی زیادی از جمله پل خشتی، پارك فجر، تالاب كیاكلایه، روستای لیلاكوه، روستای اطاقوَر ، كومله و …. دارد.