قدمت خانه تاریخی توكلی به دوران قاجار باز می گردد و در سال 1221 هجری شمسی توسط شخصی به نام اسحاق خان قرایی ساخته شده است. احسان خان قرایی كه از بهترین معماران و طراحان این شهر بود، طراحی و ساخت این خانه تاریخی كه امروزه به عنوان یكی از دیدنی های مشهد از آن یاد می شود به عهده وی بود. بسیاری از خانه های اشرافی شهر مشهد به دست احسان خان قرایی ساخته شده بودند. نخستین شخصی كه مالك خانه توكلی بوده یكی از تجار مشهور و نامداری از شهر مشهد به نام آقای كشمشیان بود و مالكیت آن را تا اوایل دوره پهلوی به عهده داشت.
معماری خانه توكلی مشهد
معماری خانه تاریخی توكلی مشهد به دست یكی از بهترین و چیره دست ترین معماران آن زمان به نام احسان خان قرایی ساخته شده است. بیشترین چیزی كه در معماری و طراحی و زیبایی این بنای تاریخی خودنمایی می كند، كاشی كاری ها و آجركاری هایی است كه به منظور تزئین بنا به كار رفته اند.
ستون های آجركاری شده این خانه تاریخی باعث شده اند خانه توكلی شباهت زیادی به دیگر خانه های قدیمی و كهن بخش شمال شرقی ایران پیدا كند. بعد از تزئینات و كاشی كاری های ساختمان، نوبت به ستون های آجری و كتیبه زیبای سر در می رسد كه بر زیبایی ساختمان خانه توكلی تاثیر به سزایی داشتند.
ستون های مزین شده به كاشی كاری، به زیبایی می توانند هنر معماری دوران قاجار را به نمایش می گذارند. تعداد دو كتیبه زیبا و كاشی كاری شده قرار گرفته اند كه بر روی هر دوی آن ها می توانید آیانی از قرآن را مشاهده نمایید. این آیات ارزشمند عبارتند از انا فتحنا لك فتحا مبینا و و ان یكاد. هنگامی كه در حیاط این خانه بایستید و به اطراف خود نگاهی بیاندازید، در و پنجره های چوبی و قدیمی چشم شما را به خود خیره می سازند و سپس نگاه شما به شیشه های رنگارنگی خواهد افتاد كه در میان پنجره ها به چشم می خورند و حس و حالی صمیمی و با صفا را برای این خانه ساخته اند.
حوض بسیار زیبایی در میان حیاط خانه توكلی قرار گرفته كه اطراف آن را نیز درختانی سرسبز و زیبا فرا گرفته اند و حال و هوای دل انگیزی را برای حیاط این خانه قدیمی پدید آورده است.
جالب است بدانید اسكلت این خانه قدیمی 2 طبقه بر روی چوب ساخته شده و در ساخت آن از آهن استفاده نشده است. ارسی هایی در بخش داخلی این خانه به كار رفته اند كه توسط آن ها بخش های مختلف فضای داخلی خانه را از یكدیگر مجزا ساخته اند. این سبك معماری كه در ساخت و طراحی خانه توكلی مشهد به كار رفته است، سبك معماری دوران قاجار می باشد.
ویژگی های معماری و بخش های مختلف خانه توكلی مشهد
ابتدا از در ورودی این خانه تاریخی آغاز می كنیم؛ درست همان درب ورودی كه بایستی از طریق آن وارد خانه شوید. دربی كه برای ورودی خانه در نظر گرفته شده دربی بسیار ساده و بدون هیچگونه طراحی و آلایش می باشد. بعد از آن كه از درب ورودی وارد منزل شدید، حیاطی بزرگ و وسیع مقابل دیدگان شما قرار خواهد گرفت كه بایستی وارد آن شوید.
در میان این حیاط بزرگ و با صفا حوض آبی قرار گرفته و اطراف حیاط نیز درختان سرسبزی وجود دارند كه بر صفا و صمیمیت حیاط خانه افزوده اند. گوشه ای از حیاط به ساختمان 2 طبقه خانه تارخی توكلی اختصاص یافته و می توانید ساختمان بنا را مشاهده كنید. طبقه همكف این خانه تاریخی به مطبخ، دالان و اتاق های زمستانی اختصاص یافته اند.
دو مسیر پلكانی در دو طرف ساختمان خانه توكلی قرار دارند كه با استفاده از آن ها می توانید به طبقه اول این خانه برسید. هنگامی كه وارد طبقه اول شوید و نگاهی كلی به فضای داخلی خانه بیاندازید، متوجه خواهید شد كه در طراحی پلان آن تمام اصول معماری به درستی به كار رفته اند. در اولین طبقه 2 اتاق را خواهیم دید كه توسط یك اتاق بزرگ كه در میان آن ها قرار گرفته، از یكدیگر جدا شده اند.
دو اتاق كناری اتاق های نشیمن و اتاق بزرگ میانی به عنوان اتاق پذیرایی می باشند. برای اتاق بزرگ میانی این خانه، پنجره های چوبی بزرگی قرار داده شده كه به طرف حیاط باز می شوند و صفا صمیمیت حیاط را وارد اتاق می كند و چشم انداز وسیعی به حیاط خانه را در اختیار شما قرار می دهد.
یك مسیر پلكانی برای اتصال به طبقه دوم در خانه وجود دارد. با استفاده از این پله ها به طبقه دوم خانه دسترسی پیدا خواهید كرد. در طبقه دوم نیز تعدادی اتاق وجود دارند كه برای آن ها نیز پنجره هایی بزرگ و چوبی تعبیه شده اند و به سمت حیاط باز می شوند. در حال حاضر خانه توكلی به موزه تبدیل شده و می تواند مكتب خانه های كهن و قدیمی را برای بازدیدكنندگان به نمایش بگذارد. همچنین در یكی از اتاق های این خانه تاریخی وجود تندیس های معلمان و شاگردانی كه در اطراف او نشسته اند و به خواندن درس مشغول هستند، شكل و شمایل مكتب خانه های قدیمی را بیشتر برایتان بازگو می كنند.
برای بازدید از خانه توكلی زمان و فصل خاصی را نمی توان در نظر گرفت. گردشگران می توانند تنها بهترین زمان سفر به شهر مشهد مقدس و بازدید از دیگر دیدنی های مشهد را در نظر بگیرند. بنابراین اگر در هر صورت می خواهید به مشهد سفر كنید و به دنبال بهترین زمان بازدید از جاذبه های مشهد هستید و در این میان قصد دارید از این خانه تاریخی دیدن كنید، می توانید فصل هایی همچون بهار و اوایل پاییز را انتخب نمایید.
